Bloggang.com : Dingtech : มู่ชี (牧谿) สมณจิตรกร : หาความหมายในภาพชุด "ไตรภาคี " แห่งวัดเซน

มู่ชี (牧谿) สมณจิตรกร : หาความหมายในภาพชุด "ไตรภาคี " แห่งวัดเซน

.

.

.

.

สวนหินแบบเซนที่ เรียวเง็น-อิน(龍源院) วัดไดโทขุจิ (大德寺) เกียวโต

.

.

ในบรรดาสมณจิตรกรชาวจีนที่โด่งดังในญี่ปุ่น
นอกจากท่าน เหลียงข่าย (เรียวไก 梁楷 Ryokai) แล้ว
ท่าน มู่ชี (มกเค 牧谿 Mokkei) ก็เป็นอีกผู้หนึ่งที่ในแวดวง
นิกายธยาน (เซน 禪 Ch'an) ได้ให้ความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง

ในครั้งนี้จึงขอแนะนำภาพอันงดงามของท่าน มาให้เพื่อนชมกันครับ

.

.

เชิญครับ

นกกะเรียน---------พระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์(กวนอิม)---------ชะนีอุ้มลูก

.

.

ท่าน มู่ชี หรือ มกเค มีฉายาว่า ฝ่าฉาง (法常) ซึ่งแปลว่า ธรรมนิตโย
หรือ ธัมมนิจโจ มีชีวิตอยู่ราวปี พ.ศ.1753 - 1818
เป็นสมณจิตรกรในสมัยซ่งใต้ คาบเกี่ยวไปถึงต้นสมัยหยวน
เดิมท่านแซ่หลี่ เป็นชาวเสฉวน
เมื่อบวชแล้วได้ย้ายมาพำนักที่เมืองหลินอัน (ปัจจุบันคือเมืองหังโจว)
อยู่วัดแถวๆทะเลสาบซีหู ซึ่งมีทัศนียภาพทิวทัศน์งดงามมาก

ท่านมู่ชีมีความสามารถในการวาดหลายแบบ ทั้งภาพคน สัตว์
และภาพทิวทัศน์(ซานสุ่ย)

ตอนอยู่ที่หังโจวท่านได้พบกับพระภิกษุเซนชาวญี่ปุ่นท่านหนึ่ง
สังกัดนิกายรินไซ นามว่า เบงเง็น (辨圆 Ben' en พ.ศ.1745 - 1823 )
ท่านเบงเง็นมาถึงประเทศจีนเมื่อราวปี พ.ศ.1778 เพื่อจะมาศึกษา
พระศาสนาที่ต้นแหล่งกำเนิดนิกาย
เมื่อเบงเง็นกลับไปญี่ปุ่นก็ได้นำภาพเขียนฝีมือท่านมู่ชีไปด้วยจำนวนหนึ่ง
และภาพเหล่านั้นก็เป็นที่ชื่นชมต้องรสนิยมชาวอาทิตย์อุทัยเป็นอย่างยิ่ง

ในประเทศจีนเองสมัยนั้นก็มิได้นิยมชมชื่นภาพวาดของท่านมู่ชีนัก
ท่านมิได้มีชื่อเสียงสักเท่าไร เพราะค่านิยมของชาวจีนยุคนั้นชอบ
จิตรกรที่เป็นนักปราชญ์ดังๆ . . . ต้องเก่งในทางบทกวีและสามารถ
ในการเขียนลายมืออักษรศิลป์ด้วย ซึ่งท่านมู่ชีมิได้เก่งกาจในด้านนี้
ท่านจึงถูกจัดว่าเป็นแค่จิตรกรระดับรองเท่านั้น

มีนักวิจารณ์ศิลป์ทรงภูมิคนหนึ่งของสมัยซ่งชื่อ ทังเฮ่า (湯垕)

ได้กล่าวไว่ในหนังสือ "ประวัติศาสตร์การเขียนรูป" ว่า . . . .

"งานของมู่ชีวาดด้วยหมึก ร่างฉับไว แต่ดูดาดๆพื้นๆ

ขาดคุณลักษณะแบบอย่างของการวาดสมัยเก่าก่อน"

ปัจจุบันทุกวงการยกย่องท่านมู่ชีว่าเป็นจิตรกรเอกของสมัยซ่งทีเดียว
ผลงานส่วนใหญ่อยู่ในญี่ปุ่น แต่ละชิ้นได้รับการอนุรักษ์อย่างดี โดย
ประกาศให้เป็น "มรดกศิลปกรรมแห่งชาติ" ได้รับการกล่าวขานว่าเป็น
แบบอย่างของการวาดแบบมีแรงบันดาลใจ ฝีพู่กันของท่านมีเอกลักษณ์
ที่ทรงพลังอย่างยิ่ง ซึ่งตกทอดมาให้คนรุ่นหลังอย่างพวกเราได้ชมกัน

.

.

.

ทีนี้จะกล่าวถึงภาพม้วนแขวนไตรภาคีชุดนี้

ปัจจุบันอยู่ที่วัด ไดโทขุจิ (大德寺 วัดมหาคุณธรรม) เมืองเกียวโต
เป็นสมบัติตกทอดจากท่านโชกุน อะฉิคะกะ โยฉิมิสึ
(足利義满 พ.ศ.1910 - 1938) เป็นรูปวาดด้วยหมึกบนผ้าไหม

.

.

ภาพขยายเดี่ยวให้เห็นรายละเอียด

พระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ (観音) ทรงเศวตภูษา
ขนาด 174.2 ซม. x 98.8 ซม.
รูปนี้มีลายเซ็นจิตรกรคือ 蜀僧法常謹製
(แปลว่า...ฝ่าฉาง ภิกษุจากเสฉวน วาดขึ้นด้วยความเคารพยิ่ง)
พร้อมตราประทับ

.

.

นกกะเรียน (鶴) เดินออกมาจากดงไผ่
ขนาด 173.9 ซม. x 98.8 ซม.
ไม่มีลายเซ็น แต่มีตราประทับ(ต่างจากตราที่รูปกลาง)

.

.

ชะนี (猿) อุ้มลูก
ขนาด 173.9 ซม. x 98.8 ซม.
ไม่มีลายเซ็น แต่มีตราประทับ(ต่างจากตราที่รูปกลาง)

.

.

ไม่มีคำอธิบายถึงความเกี่ยวพันของรูปทั้ง 3 ม้วนนี้ แต่มีคนบอกว่า
เคยเห็นรูปภาพแบบนี้ประดับในวัดที่ประเทศจีน
อย่างไรก็ตาม ยืนยันได้ว่าทั้ง 3 รูปนี้เป็นฝีมือที่แท้จริงของท่านมู่ชี

อย่างไรก็ตามครูดิ่งจะขอพยายามมั่ว ลากเอา "3 รูป ไตรภาคี" นี้มา
หาความหมายที่เชื่อมโยงกัน . . ลองดูครับ 5 5 5 5 5 +

รูปชะนี มีส่วนที่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนานิกายเซนคือ มีวลีที่ว่า
" 猿猱捉月 " แปลว่า " ชะนีคว้า (เงา) พระจันทร์ (ในน้ำ) "
มาจากคัมภีร์สันสกฤต "มหาสังฆิกวินัย" ซึ่งแต่งโดยพระภิกษุ
ชาวอินเดียนาม พุทธภัทร ท่านได้จาริกไปจีนราว พ.ศ.951

ฝูงชะนีต่อตัวคว้าเงาจันทร์

หลวงจีนฝาเสี่ยน (法顯 พ.ศ.860 - 963) กล่าวถึงชะนีฝูงหนึ่งบนต้นไม้
เห็นเงาพระจันทร์ในน้ำจึงพยายามห้อยตัวจับกันเป็นโซ่ห่วงต่อตัวกันลง
มาเพื่อจะคว้าจับเอาเงาพระจันทร์ในน้ำให้ได้ แต่แล้วกิ่งไม้ก็หักลงมา
พากันจมน้ำตาย . . . อุปมานี้ท่านจึงสอนว่า ผู้ใดที่มีกิเลสตัณหาปรารถนา
ในโลกียะนั้นเปรียบประดุจดังผู้พยายามไขว่คว้าในมายาสมมุติอันเป็นสิ่ง
ล่อให้หลงใหล มองข้ามถึงสิ่งที่เป็นอยู่ในตัวตนอันแท้จริง ซึ่งมีคุณค่าใน
ตัวเองอย่างพอเพียงอยู่แล้ว

เป็นอันว่ารูปชะนีนี้จึงเกี่ยวพันกับพุทธนิกายเซนด้วยประการฉะนี้
เพื่อนๆถ้าหากเห็นหรือได้ยินเสียงชะนีร้องโหยหวนเมื่อใด ขอให้ระลึก
ถึงอุปมาในสิ่งที่ท่านหลวงจีนสอนเตือนใจเอาไว้ด้วยก็คงไม่เสียหลาย

ภาพชะนีอุ้มลูกของท่านมู่ชี (ขยาย)

ชะนีที่เห็นในภาพของมู่ชีนี้เป็นพันธุ์ที่มีขนสีดำทั้งต้ว ยกเว้นรอบวงหน้า
เป็นขนสีขาว ชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Hylobates agilis (ชะนีมือดำ)
บางสายพันธุ์มีขนสีเทา เหลืองทอง หรือ ขาวเงิน แหล่งที่พบมากอยู่
แถบสุมาตรา คาบสมุทรมาเลย์ และภาคใต้ของไทย

.

.

....................................................

รูปนกกะเรียนนั้น ที่พอจะลากมาพัวพันได้คือ . . . ในประวัติของ
ท่านเว่ยหล่าง หรือ ฮุ่ยเหนิง (惠能 ญี่ปุ่นเรียก เอโน) ผู้เป็นครูบาใหญ่
หรือสังฆปรินายกองค์ที่ 6 สายจีน กล่าวถึงก่อนที่ท่านจะจุติกำเนิด . . .

กะเรียนคู่โบยบิน

ปี พ.ศ.1181 มารดาของท่านฝันว่า มีนกกะเรียนคู่หนึ่งมาบินวนอยู่บนท้อง
ฟ้าเหนือหลังคาบ้าน ดอกไม้หน้าบ้านบานขาวสะพรั่งหอมตระหลบ นางตื่น
ขึ้นและรู้สึกว่าได้ตั้งครรภ์แล้ว จึงเกิดปสาทะตั้งใจถือศีลกินเจนับแต่นั้นมา

เมื่อขณะคลอดก็เกิดอัศจรรย์มีแสงสว่างปภัสสรออกจากบ้านบรรเจิดจ้า
กลิ่นสุคันธชาติหอมอบอวล ครั้นรุ่งเช้าก็มีพระภิกษุอาคันตุกะ 2 รูปมาบอก
ว่า บุตรชายที่เกิดมานั้นเป็นผู้มีบุญญาบารมี ขอให้ชื่อว่า"ฮุ่ยเหนิง" มีความหมาย
"ฮุ่ย" หมายถึง....นำเอามหาสัจธรรมเผื่อแผ่โปรดสรรพสัตว์ทั้งหลาย
"เหนิง" หมายถึง....สามารถนำสรรพสัตว์ปฏิบัติตามกิจแห่งพระพุทธองค์
นี่คือเริ่มต้นชีวประวัติของพระสังฆปรินายกองค์ที่ 6 แห่งนิกายเซน ฉะนี้

กะเรียนคู่โบยบิน

ความจริงนกกะเรียนนั้นเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นมงคลหลายๆอย่าง
โดยเฉพาะ..."การมีอายุยืนยาว และ ความซื่อสัตย์" ซึ่งทางจีนและญี่ปุ่น
จะวาดรูปนกกะเรียนคู่กับต้นสน กะเรียนคู่ ใช้เป็นลวดลายต่างๆประดับ
ของใช้ เสื้อผ้า ถือว่านำมาซึ่งความสุขทั้งสิ้น

นกกะเรียนหงอนแดง (丹頂鶴 Red-crowned crane) มีชื่อทางวิทยา
ศาสตร์ว่า Grus japonensis ชื่อสามัญคือ นกกะเรียนญี่ปุ่น (Japanese
crane) หรือ นกกะเรียนแมนจูเรีย (Manchurian crane)...จีนจะน้อยใจมั้ยเนี่ย

กะเรียนควงคู่เต้นรำ

เป็นนกที่สวยสง่างามมาก ทั้งรูปร่าง ท่าทางบิน การเต้นรำเกี้ยวพาราสีกัน
หงอนสีแดงจัดเป็นวงกลางศีรษะตัดกับสีขนขาวโพลนทั้งตัว ยกเว้นขนปีก
ด้านชิดลำตัว สีออกดำสนิท งอกยาวคลุมหางยามหุบปีก เสียงนั้นก็ก้อง
กังวานดังอย่างที่ไทยเราเรียกว่า "โกญจนาท" เป็นนกที่รักเดียวใจเดียว
ครองคู่กันจนตายจากกัน

นักปักษิณวิทยาหนุ่มผู้มากความสามารถชาวบล๊อกแกงค์ท่านหนึ่งคือ
คุณต้น อายุวัต (Unravel) ได้เคยถ่ายภาพนกกะเรียนพันธุ์นี้จากแถว
ฮอกไกโด งดงามมาก . . . เชิญตามไปชมได้ ตามลิ้งค์ทั้งสามนี้ครับ

//unravel-photo.blogspot.com/2010/02/east-hokkaido-trip-i.html

//unravel-photo.blogspot.com/2010/02/east-hokkaido-trip-ii.html

//unravel-photo.blogspot.com/2010/02/finally-here.html

(ขออนุญาตคุณต้นไว้ตรงนี้ด้วยละกัน)

..................

ท่านสมณจิตรกรมู่ชี มีความสามารถอย่างยิ่งที่จะถ่ายทอดอิริยาบทของสัตว์
เป็นธรรมดาที่ชาวเสฉวนจะได้สัมผัสกับป่าอันอุดม (เป็นแหล่งของสัตว์ป่า เช่น หมีแพนด้า ฯลฯ)
และเมื่อท่านบวชเป็นพระภิกษุได้ธุดงค์ไปตามป่าเขา ประสบการณ์จริงของท่านจึงนำมาสำแดง
ออกทางผลงานจิตรกรรมได้อย่างวิเศษที่สุด ยืนยันได้จากรูปชุด " ไตรภาคี " ทั้ง 3 นี้

สำหรับรูปกลางคือ พระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ (กวนอิม) ทรงเศวตภูษา นั้น
เปี่ยมด้วยเมตตากรุณาคุณบนพระพักตร์ ทรงประทับนั่งขัดสมาธิบนโขดศิลา
ริมธาร ละไอหมอกปกแผ่คลุมดูชุ่มชื้น ฝีพู่กันอันเฉียบชาญของท่านมู่ชีได้
โน้มน้าวให้เรารู้สึกราวกับได้เฝ้าอยู่เบื้องพระพักตร์พระโพธิสัตว์ . . . สาธุ !

.

.

ขอลงท้ายรูปด้วยงานของท่านมู่ชี ซึ่งโด่งดังมาก

คือรูป " ลูกพลับ 6 ลูก " (六柿圖)

ซึ่งมีสีสัน รูปพรรณสัณฐานแตกต่างกัน . . วาดด้วยหมึกบนกระดาษ

ดังอย่างไร ? ? ? ? ? ?

ผมขอใส่ อัศเจรีย์ไว้ 6 อัน . . . รบกวนท่าน ห า คำตอบเองขอรับ . .

รูปนี้อยู่ที่ เรียวโก-อิน(龍光院) ในวัดไดโทขุจิ (大德寺) เมืองเกียวโต

ใครได้คำตอบว่ายังงัย . . . ส่ ง คำ ต อ บ . . มาเผื่อแผ่ผมมั่งเน้อคร้าบ

.................................................................

สำหรับเพลงไพเราะคราวนี้ขอเสนอฝีมือการบรรเลงของ
เหวินซุง (文松) เขาเป็นทั้งนักดนตรีและนักประดิษฐ์ขลุ่ยด้วย
เป็นการเดี่ยวขลุ่ยจีนที่เรียกว่า "ต้งเซียวแบบสมัยถัง 唐洞簫"( หรือ ถังซาขุฮะฉิ 唐尺八 )
ในเพลง ชิวเจียงเย่ป๋อ (秋江夜泊 จอดเรือยามราตรีที่ริมแม่น้ำยามฤดูศารท)

ขอขอบคุณ You Tube ที่ได้นำเพลงเพราะๆให้เราได้ชมและฟังเสมอมา

............................................................

โอกาสหน้าพบกันใหม่ สวัสดีครับ

Create Date : 28 สิงหาคม 2554

Last Update : 29 พฤศจิกายน 2554 23:43:37 น.

89 comments

Counter : 6759 Pageviews.