|
อริยสัจ ๔ เป็นหลักธรรมสำคัญที่ครอบคลุมคำสอนทั้งหมดในพระพุทธศาสนา นึกโยงไปให้ถึงหลักปฏิจจสมุปบาทด้วย
อริยสัจ ความจริงอย่างประเสริฐ, ความจริงของพระอริยะ, ความจริงที่ทำคนให้เป็นพระอริยะ มี ๔ อย่าง คือ
๑. ทุกข์ (หรือ ทุกขสัจจะ)
๒. สมุทัย (หรือ สมุทัยสัจจะ)
๓. นิโรธ (หรือ นิโรธสัจจะ)
๔. มรรค (หรือ มัคคสัจจะ)
เรียกเต็มว่า ทุกขอริยสัจจ์ ทุกขสมุทัยอริยสัจจ์ ทุกขนิโรธอริยสัจจ์ และทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจจ์
ปฏิจจสมุปบาท (ปะ-ติด-จะ-สะ-หมุบ-บาด) "การที่ธรรมทั้งหลายอาศัยกัน เกิดขึ้นพร้อม" สภาพอาศัยปัจจัยเกิดขึ้น, การที่สิ่งทั้งหลายอาศัยกันจึงเกิดมีขึ้น, การที่ทุกข์เกิดขึ้นเพราะอาศัยปัจจัยต่อเนื่องกันมา มีองค์คือหัวข้อ ๑๒ ดังนี้
๑. อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา เพราะอวิชฺชาเป็นปัจจัย สังขารจึงมี
ฯลฯ
เอวเมตสฺสส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งปวงนี้จึงมีด้วยประการฉะนี้
ปฏิจจสมุปบาทที่ธรรมทั้งหลายเป็นปัจจัยแก่กันไปตามลำดับอย่างนี้ แสดงทุกขสมุทัย คือ ความเกิดขึ้นแห่งทุกข์ จึงเรียกว่า สมุทัยวาร (พึงสังเกตว่า คำว่า สมุปบาท กับ สมุทัย มีความหมายเหมือนกันว่า ความเกิดขึ้นพร้อม) เมื่อทุกข์เกิดขึ้นอย่างนี้ การที่จะดับทุกข์ ก็คือดับธรรมที่เป็นปัจจัยให้เกิดทุกข์ ดังนั้น ท่านจึงแสดงกระบวนธรรมแบบที่ตรงข้ามไว้ด้วย คือ ปฏิจจสมุปบาทที่ธรรมอันเป็นปัจจัยดับต่อๆกันไป (เริ่มตั้งแต่ว่า "เพราะอวิชชาดับ สังขารจึงดับ, เพราะสังขารดับ วิญญาณจึงดับ ฯลฯ) เป็นการแสดงทุกขนิโรธ คือ ความดับไปแห่งทุกข์ จึงเรียกว่า ปฏิจจสมุปบาทแบบ นิโรธวาร
ปฏิจจสมุปบาท นี้ บางทีเรียกชื่อเต็มเป็นคำซ้อนว่า อิทัปปัจจยตาปฏิจจสมุปบาท (ภาวะที่อันนี้ๆมี เพราะอันนี้ๆเป็นปัจจัย (หรือ ประชุมแห่งปัจจัยเหล่านี้) กล่าวคือการที่ธรรมทั้งหลายอาศัยกันเกิดขึ้นพร้อม) ในคัมภีร์ท้ายๆ ของพระสุตตันตปิฎก และในพระอภิธรรมปิฎก มีคำเรียกปฏิจจสมุปบาทเพิ่มอีกอย่างว่า ปัจจยาการ (อาการที่เป็นปัจจัยแก่กัน)
| Create Date : 14 กันยายน 2567 |
|
0 comments |
| Last Update : 18 กันยายน 2567 15:21:41 น. |
| Counter : 314 Pageviews. |
|
 |
|
