คนกรุงเทพฯส่วนใหญ่น่าจะเคยมาเดินสยามเซนเตอร์

แต่เพียงฟากถนนกั้นน้อยคนนักที่คงเคยไปเยี่ยมชมหอศิลป์กรุงเทพ

ผมเองก็เช่นกันที่ใกล้เคียงที่สุดก็คงเป็นการมาถ่ายภาพในงาน 1600 panda+

งานศิลปะกับผมคงเป็นสิ่งที่ไม่เข้ากัน

จนกระทั่งโครงการวังน่านิมิตได้มาจัดแสดงนิทรรศการที่นี่

ระหว่างวันที่10 ถึง 27 มิถุนายน 2561 โดยมีการจัดการบรรยายประกอบนิทรรศการ

ในวันเสาร์ที่16 มิถุนายน เวลา 14.00 น. จึงเป็นโอกาสที่เราจะได้ไปสถานที่แห่งนี้เสียที

การเดินทางก็ไม่ยากนั่งรถไฟฟ้ามาลงสถานีสยามแล้วเดินย้อนกลับมา

โครงการนิทรรศการวังน่านิมิตสื่อถึงกระบวนการการสืบค้น

และรวบรวมหลักฐานทางประวัติศาสตร์ทั้งที่เป็นเอกสาร และภาพถ่าย

ที่อยู่ในความดูแลของสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ

รวมถึงที่เก็บรวบรวมโดยนักสะสมทั้งในและต่างประเทศ

ตลอดจนรูปสันนิษฐานของสถาปัตยกรรมที่ไม่ปรากฏอยู่แล้วในปัจจุบัน

โดยคณะทำงานนิทรรศการนำข้อมูลหลักฐานดังกล่าวมาตีความอีกครั้ง

ผ่านระบบการกรอง ที่แปลงค่าออกมาเป็นภาษาภาพโดยถ่ายทอดเรื่องราว

ที่แฝงอยู่ในชุดข้อมูลผ่านนิทรรศการที่เน้นการปฏิสัมพันธ์กับผู้ชม

เพื่อกระตุ้นความตระหนักรู้ในเรื่องราวทางประวัติศาสตร์

และความทรงจำของเมืองที่เลือนรางไปตามกาลเวลา

https://www.bacc.or.th/event/1997.html

การบรรยายไม่ได้เน้นเนื้อหาทางวิชาการมากแต่เล่าที่มาที่ไปของโครงการนี้

ปรกติการจัดนิทรรศการพิเศษของพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ

ก็เป็นเพียงการนำโบราณวัตถุมาจัดแสดงให้เป็นหมวดหมู่

ซึ่งอาจจะเรียกว่ามี theme ร่วมกัน ที่เหลือให้ผู้เข้าชมไปจินตนาการเอง

แต่นิทรรศการนี้ผ่านการบ่มย่อยเรื่องราวของวังหน้าที่ต้องการนำเสนอ

ผ่านอาคาร 3 หลัง ทั้งที่เคยมี ทั้งที่หลงเหลือบางส่วนและที่ยังคงอยู่

นั่นคือพลับพลาสูง พระที่นั่งคชกรรมประเวศและพระที่นั่งอิศราวินิจฉัย

โดยการจัดแสดงในรูปแบบที่ใช้เทคนิคการนำเสนอด้วยเทคนิคสมัยใหม่

โดยรวมผมไม่ค่อยอินไปกับนิทรรศการนี้มากเท่าไหร่

เนื่องจากอาจจะมีข้อมูลในหัวมากพอ แต่สำหรับคนรุ่นใหม่ที่เป็นเป้าหมาย

ก็อาจจะร้องว้าว ในสิ่งที่ตนเองไม่เคยรู้มาก่อนซึ่งเป็นโจทย์ของผู้จัดนิทรรศการนี้

โดยพยายามที่จะไม่ยัดเยียดข้อมูลมากเกินไป แต่เน้นเรื่องเดียวที่สำคัญคือ

ฐานานุศักดิ์

https://thestandard.co/national-museum-history-of-wangna-palace-9/

ซึ่งเป็นสิ่งที่ถือกันมากในสังคมไทย ไพร่จะไม่ปลูกเรือนเทียมเจ้า

ในขณะเดียวกัน วังหน้าก็จะไม่ปลูกสิ่งก่อสร้างเทียมกับวังหลวง

พระที่นั่งอิศราวินิจฉัยเป็นตัวแทนของสิ่งนี้ที่ยังหลงเหลืออยู่มาให้เห็น

ตั้งแต่การสร้างที่จะไม่ยกพื้น เครื่องลำยองจนถึงแบบกระเบื้องหลังคา

ถ้าย้อนตามประวัติไปก็มีสิ่งก่อสร้างที่เป็นปัญหานับมาแต่รัชกาลที่ 1

ที่กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทโปรดจะให้สร้างพระที่นั่งพิมานดุสิตา

ไว้เป็นที่พักผ่อนพระอัธยาศัยโดยหมายจะให้เป็นเรือนปราสาทยอด

แต่มีเหตุการณ์ร้ายเป็นเหตุให้พระองค์หยุดการก่อสร้างไว้เสียก่อน

ล่วงมาในสมัยรัชกาลที่ 3 สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ

มีพระประสงค์จะสร้างวัดพระแก้ววังหน้าถวายแด่พระพุทธสิหิงค์

โดยแบบนั้นจะเป็นจัตุรมุขยอดปรางค์ ซึ่งรัชกาลที่ 3ก็ทรงทักท้วงว่า

ไม่เคยมีธรรมเนียมวังหน้าที่จะสร้างอาคารยอดปรางค์จึงทรงเปลี่ยนแบบ

จนกระทั่งลุเข้าสมัยรัชกาลที่ 4 ที่วังหน้ามีศักดิ์เป็นกษัตริย์ร่วมแผ่นดิน

พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าจึงทรงสร้างพระที่นั่งเรือนยอด 1 หลัง

เพื่อเป็นเกียรติยศในปี พ.ศ. 2394 เป็นอาคารเครื่องยอดซ้อน 5 ชั้น

มีเทียบสำหรับเกยเทียบช้างด้านหน้า นามพระที่นั่งประเวศคชกรรม

https://thestandard.co/national-museum-history-of-wangna-palace-7/

นอกจากนี้วังหน้าในอดีตนั้นมีพื้นที่กว้างใหญ่กว่าในปัจจุบันมาก

โดยรวมพื้นที่มหาวิทยาศาสตร์ในปัจจุบัน และสนามหลวงฝั่งทิศเหนือ

ซึ่งเทียบกับปัจจุบัน แม้รวมพิพิธภัณฑ์โรงละครและสถาบันบัณฑิต

จะมีพื้นที่เพียง 1/3 ของเดิมเพียงเท่านั้น

เมื่ออ่านพงศาวดารรัตนโกสินทร์

เราจะจินตนาการได้ว่าในสมัยรัชกาลที่ 1 ที่วังหน้าเอาปืนใหญ่ตั้งบนกำแพงวัง

ที่ตั้งอยู่ในแนวกึ่งกลางสนามหลวงหันไปทางวังหลวงนั้นตึงเครียดเพียงใด

ส่วนกำแพงด้านทิศเหนือที่หันไปทางคลองหลอดนั้นในสมัยสมเด็จพระปิ่นเกล้า

ก็มีการสร้างอาคารบนยอดกำแพงสำหรับไว้ชมขบวนแห่เรียกว่าพลับพลาสูง

ซึ่งนำรูปแบบสถาปัตยกรรมและลักษณะการใช้งานมาจากพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ปราสาท

ในพระบรมมหาราชวังออกมุข 2 มุข ลดชั้นหลังคา 4 ชั้น แต่หลังคาไม่ทำยอดมณฑป

แต่สิ่งที่น่าสนใจคือมีการทำเครื่องลำยองเป็นนาคสะดุ้ง แต่ส่วนอื่นนั้นยังไม่เห็นชัด

แต่อนุมานได้ว่าทั้งหมดเป็นการเฉลิมฐานานุศักดิ์อย่างที่ไม่มีแบบในวังหน้ามาก่อน

เมื่อพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าสวรรคตพระราชโอรสมีได้มีฐานันดรศักดิ์เท่า

แต่อาคารทั้งสองหลังนี้ก็ยังคงอยู่จนกระทั่งวังหน้าถูกทิ้งร้างลง

เมื่อกรมพระราชวังบวรวิเศษไชยชาญทิวงคตในปีพ.ศ. 2428

พระที่นั่งประเวชคชกรรมรื้อลงเมื่อ พ.ศ. 2443 

ส่วนพลับพลาสูงรื้อลงเมื่อปี พ.ศ. 2447 เมื่อมีการปรับพื้นที่สนามหลวง

มีการแชร์เรื่องราวน่ารู้เกี่ยวกับละครหนึ่งด้าวฟ้าเดียว

หนึ่งในนั้นคือเจดีย์ที่เก็บอัฐิของที่พระยาพิชัยดาบหักที่วัดราชคฤห์

ไม่ต้องมีความรู้เรื่องประวัติศาสตร์ศิลป์ว่าเจดีย์นี้กำหนดอายุได้เมื่อใด

แต่ตามฐานานุศักดิ์เจดีย์ทรงปรางค์ที่มีพระพุทธรูปยืนบรรจุอยู่ในซุ้มจรนำ

เราก็วิเคราะห์ได้ว่าควรเป็นเจดีย์ที่บรรจุอัฐิของสามัญชนหรือไม่

ถ้าย้อนกลับไปในประวัติศาสตร์เชื่อกันว่า อยุธยาสืบขนบมาจากขอม

เจดีย์ทรงปรางค์คือวิวัฒนาการมาจากปราสาทขอมถูกใช้เป็นเจดีย์

ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุเป็นมหาธาตุกลางเมืองจนกระทั่ง

ราชวงศ์อู่ทองเสื่อมอำนาจสุพรรณภูมิและสุโขทัยเลือกใช้ทรงระฆัง

แต่เมื่อราชวงศ์ปราสาททองก้าวขึ้นสู่อำนาจปรางค์กลับถูกมาให้ความสำคัญ

เห็นได้จากเจดีย์ประธานวัดไชยวัฒนารามที่เป็นทรงปรางค์เช่นกัน

ภาพวาดร่วมสมัยก็มีเหตุผลให้เชื่อว่างานพระเมรุของของพระเจ้าปราสาททอง

ตัวพระเมรุมาศนั้นใช้ทรงปรางค์เป็นขนบเรื่อยมาจนถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น

ที่ธรรมเนียมกำหนดให้พระเมรุงานพระบรมศพต้องเป็นทรงปรางค์เท่านั้น

จนกระทั่งสมัยรัชกาลที่ 4 ที่มีพระราชวินิจฉัยว่า เจดีย์ที่เป็นแบบพุทธกาลนั้น

เป็นทรงระฆังหรือทรงโอคว่ำเท่านั้นดังนั้นเจดีย์ประธานที่สร้างในวัดช่วงนี้

จึงเป็นแบบทรงระฆังเช่นการครอบเจดีย์ทรงปรางค์ที่พระปฐมเจดีย์

แต่พระเมรุในงานพระบรมศพของพระองค์ก็ยังคงเป็นยอดปรางค์เช่นเดิม

การเปลี่ยนแปลงตามพระราชประสงค์ของรัชกาลที่ 5 ที่ทรงให้มีการลดทอนลง

นับจากงานพระเมรุพระราชโอรสพระราชธิดาที่เหลือเพียงพระเมรุทองทรงบุษบก

ที่เคยอยู่ตรงกลางเพียงหลังเดียว ทำให้เรื่องฐานานุศักด์ของเจดีย์ทรงปรางค์

ที่มีมานับแต่อยุธยาตอนปลาย ถูกใช้เป็นเรือนยอดที่มีฐานานุศักดิ์สูงสุดนั้นเลือนลางไป

สถาปัตยกรรมที่จะใช้เป็นเพียงเป็นเจดีย์ประธานอาคารในวังหลวง หรือพระเมรุเท่านั้น

Create Date : 21 มิถุนายน 2561
Last Update : 4 กรกฎาคม 2561 9:40:31 น.		5 comments
Counter : 1451 Pageviews.
Share Tweet