เมื่อลูกไม่อยากไปโรงเรียน (ต่อ) ๒

เด็ก ป.3 - มัธยมต้น

เด็กบางคนอาจจะมีปัญหาร้องไห้งอแงไม่อยากไปโรงเรียนบ้างตอนอนุบาลหรือประถมต้น แล้วก็ดีขึ้น ยอมไปโรงเรียนได้ตามปกติ อาจจะมีงอแงบ้างตอนเปิดเทอมใหม่ๆ แต่พอขึ้น ป.3 ป.4 ป....5 หรือ ป.6 หรือบางทีมัธยมต้นแล้วเริ่มมีอาการไม่อยากไปโรงเรียนกลับมาอีกก็มี อันนี้โดยทั่วไปก็จะยากกว่าตอนอายุน้อยกว่านี้ พ่อแม่จะสามารถจัดการเขาให้ไปโรงเรียนได้ยากกว่า เพราะเขาเริ่มโตแล้ว มีความคิดและมักอ้างเหตุผลต่างๆ นาๆ ได้มากกว่า และไม่สามารถบังคับได้ง่ายๆ เหมือนตอนเด็กกว่านี้ครับ

สาเหตุที่ทำให้เด็กที่โตแล้วมีอาการไม่อยากไปโรงเรียนคงไม่ใช่พัฒนาการตามปกติแล้วครับ มักมีสาเหตุที่ต้องแก้ไขหรือรับการบำบัดรักษา ปัจจัยที่เป็นสาเหตุมีทั้งจากตัวเด็กเอง พ่อแม่ ครอบครัว เพื่อน ครูอาจารย์ บรรยากาศในโรงเรียน รวมไปถึงระบบการเรียนการสอน และส่วนใหญ่ก็มักจะมีสาเหตุมาจากหลายๆ ปัจจัยรวมกันครับ จะขอเริ่มจากปัจจัยที่ตัวเด็กเองและพ่อแม่หรือครอบครัวก่อน เพราะเป็นปัจจัยที่พ่อแม่สามารถจัดการแก้ไขได้ง่ายกว่าการไปแก้ไขที่คนอื่นหรือระบบการเรียนการสอนครับ

ปัจจัยที่ตัวเด็กเอง

สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดคือเด็กเป็นโรควิตกกังวลต่อการแยกจากพ่อแม่ หรือ separation anxiety disorder เป็นโรคที่อาจเกิดจากพันธุกรรม เช่น พ่อแม่เป็นโรควิตกกังวลเหมือนกัน และการเลี้ยงดูที่ทำให้ลูกมีความวิตกกังวลง่าย หรือการเลี้ยงดูที่ทำให้ลูกขาดความผูกพันทางอารมณ์ที่มั่นคงกับพ่อแม่ เด็กจะมีอาการรู้สึกกลัวหรือกังวลอย่างมากเมื่อต้องแยกจากพ่อแม่ หลายครั้งที่เด็กไม่สามารถอธิบายหรือแสดงอารมณ์ออกมาให้พ่อแม่หรือครูรับรู้ได้ ทำให้เด็กมีอาการทางกาย เช่น ปวดหัว ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน หรืออาการทางกายอื่นๆ ที่หาสาเหตุไม่ได้ เด็กบางคนมีอาการกลัวว่าจะถูกจับตัวไป หรือกังวลว่าพ่อแม่จะเป็นอะไรไป อาจเกิดอุบัติเหตุ บางคนฝันร้ายเรื่องถูกจับตัวไป ต้องอยู่คนเดียว หรือเข้าไปอยู่ในสถานการณ์ที่เป็นอันตรายคนเดียว จนไม่กล้าที่จะอยู่คนเดียว ต้องมีคนคอยอยู่ใกล้ๆ ตลอดเวลา เด็กที่มีอาการของโรคนี้มักหายกังวลเวลาที่อยู่กับพ่อแม่ อาการทางกายต่างๆ ก็จะหายไปเหมือนแกล้ง วันหยุดไม่ต้องไปโรงเรียนก็ไม่เป็น แต่เด็กไม่ได้แกล้งนะครับ เขามีอาการจริงๆ การแก้ไขก็ต้องทำตามวิธีการเลี้ยงลูกให้มีความผูกพันทางอารมณ์ที่มั่นคงต่อพ่อแม่ในโพสต์ก่อนหน้านี้ครับ แต่แนะนำว่าควรปรึกษาจิตแพทย์เด็กด้วยจะดีกว่า กรณีที่รุนแรง เช่น กลัวจนร้องไห้มากๆ กลัวจนไม่ยอมไปโรงเรียนเลย มีอาการทางกายรุนแรง อาจจำเป็นต้องให้ยาลดอาการวิตกกังวลระยะสั้นๆ ร่วมด้วยครับ

โรคกลัวโรงเรียน หรือ school phobia เด็กจะมีความรู้สึกไม่สบายใจ กลัว หรือกังวลมากๆ เมื่ออยู่ในบรรยากาศของโรงเรียน โดยไม่ได้กลัวการแยกจากพ่อแม่ครับ อาการพวกนี้จะเกิดขึ้นเองโดยไม่สามารถควบคุมได้ เข้าใจว่าที่เด็กคนหนึ่งโพสต์เข้ามาถามว่าไม่รู้ว่าตนเองเป็นอะไรเหมือนกัน รู้สึกกลัวทุกครั้งเวลาไปโรงเรียน และไม่ไปโรงเรียนจนทุกคนในบ้านเครียดกันไปหมด อาจจะเป็นโรคนี้ก็ได้ เป็นโรควิตกกังวลชนิดหนึ่งเหมือนกัน สาเหตุก็อาจเกิดได้จากปัจจัยหลายประการ มีคนไข้บางคนเคยรู้สึกกลัวจากการที่พ่อแม่ทำโทษด้วยการขังในห้องน้ำ แล้วพอมาอยู่ในบรรยากาศห้องเรียนที่ทำให้รู้สึกคับแคบอึดอัดเหมือนกันก็อาจจะกระตุ้นให้เกิดอาการกลัวได้

โรคซึมเศร้า ปัจจุบันเด็กเป็นโรคซึมเศร้ามากกว่าแต่ก่อน ด้วยปัจจัยหลายๆ อย่าง เช่น พ่อแม่เลี้ยงลูกด้วยตนเองน้อยลง พ่อแม่มีความเครียดสูง ครอบครัวเป็นครอบครัวเดี่ยว และครอบครัวจำนวนมากก็อยู่แบบโดดเดี่ยวด้วย สังคมมีความกดดันทางเศรษฐกิจและสังคมมาก เป็นต้น เด็กและวัยรุ่นที่เป็นโรคซึมเศร้าก็จะรู้สึกเบื่อหน่าย ไม่มีกำลังใจ ไม่อยากทำอะไร รวมทั้งไม่อยากไปโรงเรียนด้วย ทำอะไรก็ไม่สนุก ไปเล่นกับเพื่อนก็ไม่สนุก รวมถึงมีปัญหาการกิน การนอน การขับถ่าย หรือบางคนก็ออกทางอารมณ์หงุดหงิด อารมณ์เสียง่ายเกือบตลอดเวลา ก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่พบบ่อยและต้องรับการรักษาครับ

สาเหตุอื่นๆ ในตัวเด็ก แต่สัมพันธ์กับครอบครัวและการเลี้ยงดู เช่น การขาดทักษะทางสังคม จะขอรวมไปอยู่ในหัวข้อต่อไปนะครับ

ครอบครัวและการเลี้ยงดู สาเหตุจากการเลี้ยงดูก็คล้ายๆ กับปัญหาการไม่อยากไปโรงเรียนในเด็กเล็กกว่านี้ครับ ได้แก่
การเลี้ยงดูแบบปกป้องประคบประหงมมากเกินไป ช่วยเหลือลูกทุกอย่าง ไม่ให้เด็กฝึกทำอะไรด้วยตนเอง จนลูกทำอะไรเองไม่เป็น พอต้องอยู่กับเพื่อนที่เขารู้สึกว่าเก่งกว่าเขา จะทำให้ลูกขาดความมั่นใจได้มากเลยครับ และจะเข้ากับเพื่อนได้ยาก ทำให้ไม่อยากไปโรงเรียน เด็กบางคนพ่อแม่เลี้ยงดูมาอย่างสบายมากจนติดความสบาย พอต้องไปโรงเรียน ต้องมีความลำบากบ้าง ก็ไม่อยากไปเรียนแล้วก็มีครับ
การเลี้ยงดูที่ตามใจ ขาดการฝึกวินัย ขาดการควบคุมทั้งอารมณ์และความต้องการของตนเอง ทำให้เด็กเป็นคนเอาแต่ใจ ขาดความสามารถในการควบคุมตนเอง และขาดวินัยในการอยู่ร่วมกับคนอื่น ก็ทำให้เด็กไม่อยากไปโรงเรียนได้ เพราะไม่มีใครตามใจและยังต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบอีกด้วย และเด็กคนอื่นก็มักไม่ชอบเล่นกับเด็กที่เอาแต่ใจ
การเลี้ยงดูที่พ่อแม่เข้มงวดมากเกินไป ตำหนิ ทำโทษด้วยวิธีการที่รุนแรง ทำอะไรก็ผิดไปหมด เปรียบเทียบกับลูกคนอื่นให้ลูกรู้สึกมีปมด้อยบ่อยๆ เด็กก็จะขาดความมั่นใจ กลัวถูกตำหนิถูกลงโทษ จากกลัวพ่อแม่ก็พลอยกลัวครูไปด้วยจนไม่ไกล้าไปโรงเรียน แต่พ่อแม่ก็ต้องดุและทำโทษเวลาที่ลูกมีพฤติกรรมไม่เหมาะสมบ้างนะครับ เด็กบางคนไม่เคยถูกพ่อแม่ดุว่าหรือทำโทษเลย พอไปเจอครูที่ดุหน่อยก็กลัวมากจนไม่อยากไปโรงเรียนเลยก็มี

สาเหตุจากการเลี้ยงดูที่หมอเริ่มพบบ่อยมากขึ้นอีกแบบหนึ่งคือ เด็กที่พ่อแม่เน้นเรื่องเรียน ให้เด็กเรียนเยอะๆ เรียนพิเศษเยอะๆ แข่งขันมาก เพื่อให้ได้คะแนนดีๆ โดยไม่ได้สนับสนุนให้เด็กมีความภาคภูมิในใจตนเองในเรื่องอื่นๆ เลย บางคนตอนเด็กๆ ก็ทำได้ดี สอบได้คะแนนดี จนสอบเข้าโรงเรียนดังๆ ได้ แต่พอสอบเข้าไปแล้วเรียนสู้คนอื่นไม่ได้ก็เกิดอาการท้อถอย หมดกำลังใจ ก็ไม่อยากไปเรียนแล้ว หรือบางคนก็หวาดผวากับบรรยากาศที่มีการแข่งขันสูง กลัวแพ้คนอื่น พอเจอบรรยากาศที่เพื่อนแข่งกันเรียน ก็รู้สึกไม่ดี กลัว จนไม่อยากไปโรงเรียนไปเลย

ปัจจัยที่ครู โรงเรียน และระบบการเรียนการสอน ปัจจัยเหล่านี้ก็มีความสำคัญมาก เช่น ครูที่ขาดความเข้าใจจิตวิทยาเด็ก ครูที่มีความเครียดเรื่องอื่นสูง ระบบการเรียนการสอนที่มีการแข่งขันสูง เป็นต้น แต่คงไม่กล่าวถึงปัจจัยเหล่านี้มากนักเพราะเป็นปัจจัยภายนอกที่พ่อแม่ไม่สามารถควบคุมได้ทั้งหมด และความจริงแล้วพ่อแม่ควรฝึกให้ลูกปรับตัวให้สอดคล้องกับสิ่งแวดล้อมได้มากกว่าการปรับสิ่งแวดล้อมให้มาเข้ากับตัวลูกของเราครับ ยกเว้นในกรณีที่ปัจจัยภายนอกเหล่านี้เป็นปัญหามากจริงๆ ก็คงต้องพิจารณาเลือกโรงเรียนที่มีปัจจัยต่างๆ เหล่านี้ที่ดีกว่าครับ

การช่วยเหลือ คือ แก้ไขที่สาเหตุของแต่ละคน สิ่งที่ต้องทำก็คล้ายๆ กับการจัดการในเด็กที่เล็กกว่านี้ในโพสต์ก่อนหน้านี้ครับ คือพ่อแม่ต้องมั่นคงและมั่นใจ ยืนยันจริงจังกับเด็กว่าต้องไปโรงเรียน แต่ไม่ใช้อารมณ์รุนแรง ต้องให้ไปโรงเรียนทุกวัน ถ้าทำอย่างนี้แล้วระยะหนึ่งยังไม่ได้ผลหรือมีปัญหารุนแรงขึ้น ก็ต้องพาลูกไปพบจิตแพทย์เด็กเพื่อค้นหาสาเหตุและหาแนวทางแก้ไขเพิ่มขึ้นแต่เนิ่นๆ ครับ ยิ่งทิ้งไว้นานมักจะแก้ยากขึ้นครับ #หมอมินรักษ์โลก
ขอบคุณข้อมูลดีๆจาก ชมรมจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่นแห่งประเทศไทย

ขอแถมน่ะค่ะ    ตอนนี้มีละครชุดของช่องจานดาวเทียม  อยากให้ผู้ปกครองได้ดู เพื่อจะได้เข้าใจเด็กวัยรุ่นลูกหลานของเรามากขึ้น เพราะเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้ ในยุคนี้   เข้าใจน้องเค้าน่ะค่ะ เค้าจะได้มีที่ปรึกษาเวลามีปัญหา  ถ้าไม่ได้รับช่องเหล่านี้ก็ดูผ่าน youtube ได้น่ะค่ะ
facebook :      https://www.facebook.com/...ฮอร์โมน-วัยว้าวุ่น
youtube :    www.youtube.com/watch?v=raQHDU7CsGk

ฮอร์โมนส์ วัยว้าวุ่น เป็นรายการโทรทัศน์ประเภทละครชุด ผลิตโดย จีทีเอช และนาดาวบางกอก ออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์จานดาวเทียมจีเอ็มเอ็มวัน ทุกวันเสาร์ 22:00 น. – 22:40 น. ตั้งแต่วันเสาร์ที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2556 และมีผู้พัฒนาคือ ทรงยศ สุขมากอนันต์ (ย้ง) จากภาพยนตร์ ปิดเทอมใหญ่ หัวใจว้าวุ่น และ ท็อป ซีเคร็ต วัยรุ่นพันล้าน

ขอพระเจ้าอวยพระพรค่ะ สวัสดีค่ะ