ดอกกล้วยไม้ ช้างกระ

กล้วยไม้สกุลช้าง ที่มีอยู่ในโลก

มีถิ่นกำเนิด ในแถบเอเซียตะวันออกเฉียงใต้

เช่น ไทย พม่า มาเลเซีย ฟิลิปปินส์

ประเทศในแถบอินโดจีน อินเดีย ศรีลังกา

ภาคใต้ของหมู่เกาะในทะเลจีน

และหมู่เกาะอินเดียตะวันออก

ในประเทศไทยพบว่า กล้วยไม้สกุลช้าง

มีกระจายพันธุ์อยู่ทุกภาค ของประเทศ

ตามธรรมชาติ 4 ชนิด คือ

1. ช้างกระ 2. ช้างไอยเรศหรือพวงมาลัย

3. เขาแกะ และ 4. ช้างฟิลิปปินส์

โดย 3 ชนิดแรกมีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย

และประเทศใกล้เคียง

กล้วยไม้สกุลช้าง…….

ถือว่าเป็นพระเอก ของกล้วยไม้ไทย

เป็นกล้วยไม้ประเภท อิงอาศัยรากอากาศ

เช่นเดียวกับแวนด้า

ในธรรมชาติ จะมีอยู่ตามป่าเขา

เกาะอยู่ตามคาคบไม้ ที่สูงจากพื้นประมาณ 10 เมตร

กล้วยไม้สกุลช้าง เจริญเติบโตได้ดี

ในพื้นที่สูงไม่เกิน 500 เมตร จากระดับน้ำทะเล

ไม่ชอบอากาศที่ร้อนแห้ง หรือหนาวจัดจนเกินไป

จะออกดอกให้ชมเพียงปีละหนึ่งครั้ง

ในช่วงเดือนธันวาคม ถึงเดือนกุมภาพันธ์

มีการเจริญเติบโตแบบฐานเดี่ยว

มีลักษณะแตกต่างไป จากกล้วยไม้สกุลอื่นๆ

คือ มีลำต้นสั้น แข็งแรง

ใบแข็งหนาค่อนข้างยาว อวบน้ำ

เรียงชิดกันอยู่บนลำต้น ใบเป็นร่อง

หน้าตัด ของใบรูปตัววี สันล่างของใบเห็นได้ชัด

ใบอาจมีเส้นใบเป็นเส้นขนานสีจางๆหลายๆ เส้น

ตามความยาวของใบปลายใบหยักมน

หรือเป็นฟันแหลมไม่เท่ากัน

รากเป็นระบบรากอากาศ มีขนาดใหญ่

แขนงรากใหญ่ ปลายรากมีสีเขียว

ซึ่งสามารถปรุงอาหารด้วยวิธี

สังเคราะห์ด้วยแสงได้

กล้วยไม้ตระกูลช้าง เป็นดอกกล้วยไม้

ที่มีกลิ่นหอมทั้งวัน ช่อดอกห้อยเหมือนงวงช้าง

แต่ละยอด อาจมีช่อดอกได้ตั้งแต่ 1-6 ช่อ

อาจมีจำนวนดอกมากถึง 50 ดอกต่อหนึ่งช่อ

และมีความยาวช่อดอกมากถึง 40 ซม.

กล้วยไม้สกุลช้าง สายพันธุ์ดั้งเดิม

ที่รู้จักกันแพร่หลายมี ช้างกระ ช้างแดง

ช้างเผือก ช้างดำ ช้างพลาย

มีลักษณะที่สังเกตได้ชัดเจนคือ

“ช้างกระ”

สีพื้นของกลีบดอกเป็นสีขาวอมชมพู

มีกระเป็นจุดเล็กๆอยู่ทั่วดอก

ปากดอกสีชมพู ม่วง หรือแดงเข้ม

“ช้างแดง”

มีกระสีม่วงหรือแดงเข้มเต็มดอก

ทั้งห้ากลีบไม่เห็นสีขาวเลย

 “ช้างเผือก”

มีกลีบดอกสีขาวล้วน

ทั้งสามประเภท เป็นพันธุ์แท้พันธุ์เดียวกัน

มีลักษณะลำต้น ใบ ราก ช่อดอก และดอกคล้ายคลึงกัน

แต่ต่างกันตรงที่สีของดอก

คือช้างกระมีดอกสีขาวประด้วยจุดสีม่วงแดง

ช้างแดงดอกมีสีม่วงแดง ทั้งดอกหรือเกือบทั้งดอก

และช้างเผือกมีดอกสีขาวล้วน

” ช้างพลาย”

ดอกจะมีพื้นสีขาว มีแต้มสีชมพูแดง

เป็นแถบกว้างกว่าช้างกระ กลีบปากสีชมพูแดง

” ช้างดำ”

ดอกสีเหลือง มีประสีน้ำตาลแดง

กล้วยไม้ช้างเป็นที่นิยมเลี้ยงกันมาก

เนื่องจากเลี้ยงได้ง่าย ออกดอกทุกปี

การที่กล้วยไม้ชนิดนี้ได้ชื่อว่า “ช้าง”

อาจมาจากสองกรณีคือ

ลักษณะที่มีลำต้น ใบ ราก ช่อดอก

และดอกใหญ่กว่ากล้วยไม้ชนิดอื่น

อีกกรณีหนึ่ง อาจเป็นเพราะดอกตูม

ของกล้วยไม้ชนิดนี้มีรูปร่าง คล้ายหัวช้าง

และมีเดือยดอกคล้ายกับงวงช้าง

ช้างกระ ..จะให้ดอกที่สวย

และปากดอกสีชมพูเข้ม ลายจุดสีชมพู

จุดขนาดเล็กและกระจายอยู่ทั่วกลีบดอก

และจุดจะอยู่หนาแน่น กลางกลีบ

และกระจาย ดอกสวยและหอม

จะเริ่มหอมตอนสาย ๆ

และจะหอมตลบอบอวลในตอนใกล้ ๆ เที่ยง

ดอกจะบานอยู่ราว 2-3 อาทิตย์ ก็โรยแล้ว

ชาวบ้านเรียกกล้วยไม้ช้างกระ

เป็นภาษาพื้นเมืองว่า “เอื้องต๊กโต”

ในภาษาเหนือ หมายถึง ตุ๊กแก

ชื่อวิทยาศาสตร์ :

Rhynchostylis gigantea

Rhynchostylis มีความหมายว่า

กล้วยไม้ที่มีจงอยปากเหมือนนกที่ใหญ่มาก

ช้างกระ … ต้นตั้งตรงเอนเล็กน้อย

รากใหญ่และยาว ใบใหญ่ หนา อวบ และเหนียว

ขนาด 15-30 x 4-6 (ถึง 8) เซนติเมตร

เรียงตัวยาวสลับซ้ายขวาค่อนข้างถี่

ช่อดอกทอดตัวเอนลงเล็กน้อยหรือเอนโค้งลง

ยาวใกล้เคียงกับความยาวของใบ

ดอกในช่อค่อนข้างหนาแน่นบานทนเป็นสัปดาห์

ขนาดดอก 2- 2.5 เซนติเมตร

กลิ่นหอมฟุ้งกระจาย กล้วยไม้ชนิดนี้มีหลายสายพันธุ์

มีชื่อเรียนตามสีของดอก ทุกพันธุ์มีกลิ่นหอม

แต่พันธุ์ที่ปลูกง่ายคือช้างกระ

ช่วงออกดอก เดือนธันวาคม – กุมพาพันธ์

วัดป่ามัญจาคีรี (วัดป่าโนนบ้านเค้า)

อำเภอมัญจาคีรี ได้อนุรักษ์กล้วยไม้ป่า

พันธุ์ช้างกระที่เกิดขึ้นเอง ตามธรรมชาติไว้

เป็นจำนวนกว่า 4,000 ต้น

โดยกล้วยไม้ป่าช้างกระ

จะเจริญพันธุ์เองตามธรรมชาติ

โดยเกาะอาศัยอยู่ตามลำต้น

และกิ่งก้านของต้นมะขาม ที่มีอายุนับพันปี

และต้นไม้ป่าชนิดอื่นๆ เช่น ต้นตะโก

ต้นกล้วยไม้ช้างกระ จะออกช่อสวยงาม

บานสะพรั่งเต็มที่ ส่งกลิ่นหอมอบอวลไปทั่ววัด

และบริเวณใกล้เคียงในช่วงเดือน

มกราคม-กุมภาพันธ์

ขอบคุณที่มา  fb. Anna Jill

ขอบคุณเจ้าของภาพทุกภาพ

คัดลอกมาจาก....ตังเก ศรีราชา