BlogGang.com : : wbj : รูปแบบการพัฒนากระบวนการคิดด้วยการใช้คำถาม

รูปแบบการพัฒนากระบวนการคิดด้วยการใช้คำถาม

รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู้

รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู้ แบบการพัฒนากระบวนการคิดด้วยการใช้คำถามที่สังเคราะห์จากรูปแบบของครูต้นแบบจำแนกเป็น 3 แบบ คือ

การจัดกระบวนการคิดโดยใช้คำถามของเบนจามิน บลูม และเดอโบโน

การพัฒนาความคิด ด้วยวิธีตั้งคำถาม โดยใช้หมวกความคิด

การพัฒนาความคิดโดยใช้คำถามสร้างสรรค์

แบบที่ 1 การจัดกระบวนการคิดโดยใช้คำถามของเบนจามิน บลูม และเดอโบโน

บทบาทของครูยุคใหม่ ต้องเปลี่ยนบทบาทจากการสอนเน้นการบรรยายมาเป็นการกระตุ้น การเปิดโอกาสให้ผู้เรียนคิด การสอนเพื่อพัฒนาการคิดมีรูปแบบ วิธีสอน เทคนิคการสอนมากมาย รวมทั้งชุดสำเร็จเพื่อการพัฒนาการคิด เทคนิคที่ใช้การสอนคิด เพื่อพัฒนาให้ผู้เรียนกล้าคิด กล้าแสดงออก โดยมีทักษะคิดประเภทให้ข้อเท็จจริง ให้ความรู้ คิดเพื่อแสดงความรู้สึก อารมณ์ คิดเพื่อบอกข้อบกพร่อง ข้อไม่ดี ข้อผิดพลาด คิดเพื่อบอกข้อดี ข้อเด่น เพื่ออธิบายคุณค่า คิดเพื่อแสดงความคิดใหม่ๆ มีทักษะในการควบคุมการคิดของเพื่อนสมาชิกในกลุ่ม เทคนิคการสอนดังกล่าวข้างต้นที่น่าสนใจวิธีหนึ่งคือ การใช้คำถาม

ลักษณะคำถามของเบนจามิน บลูม (Benjamin Bloom) ได้พัฒนาเทคนิคการตั้งคำถามตามลำดับขั้นการใช้ความคิดในพุทธพิสัย ซึ่งเป็นวัตถุประสงค์ด้านปัญญาโดยเริ่มจากคิดต่ำสุด

ในการพัฒนาเทคนิคการคิดนั้น เดอโบโน (de Bomo,1985) ได้พัฒนาเทคนิคการคิดโดยใช้คำถามและตั้งคำถามโดยใช้หมวก 6 ใบ ซึ่งได้พัฒนาการศึกษาของคนให้มีความคิดระดับสูง โดยใช้สีหมวกเป็นสื่อให้สอดคล้องกับทิศทางการคิดการเลือกใช้คำถาม จึงเป็นสิ่งสำคัญผู้เรียนจะต้องได้รับการฝึกให้คิดโดยใช้คำถามจนชำนาญ และมีทักษะการใช้คำถามขั้นต่ำจนถึงขั้นสูง

ส่วนแมคคาร์ธี (Mc Carthy) ได้รับอิทธิพลแนวคิดจากทฤษฎีการเรียนรู้ของโคลม์ (Kolb) ที่เสนอแนวความคิดเรื่องรูปแบบการเรียนรู้ว่าการเรียนรู้เกิดขึ้นจากความสัมพันธ์ 2 มิติ คือ การรับรู้ (perception) และการจัดกระบวนการข้อมูล (processing) การรับรู้ของบุคคลอาจเป็นประสบการณ์ตรง อาจเป็นความคิดรวบยอดหรือมโนทัศน์ที่เป็นนามธรรม และหรือเป็นกระบวนการที่เกิดจากการลงมือปฏิบัติในขณะที่บางคนเรียนรู้โดยผ่านการสำรวจ นำข้อมูลมาไตร่ตรอง แมคคาร์ธีแบ่งผู้เรียนออกเป็น 4 แบบ คือ 1) ผู้เรียนที่ถนัดการเรียนรู้โดยจินตนาการ (Imaginative Learners) 2) ผู้เรียนที่ถนัดการรับรู้มโนทัศน์ที่เป็นนามธรรม นำกระบวนการสังเกตอย่างไตร่ตรอง หรือเรียกว่าผู้เรียนที่ถนัดการวิเคราะห์ (Analytic Learners) 3) ผู้เรียนที่ถนัดการรับรู้มโนทัศน์แล้วผ่านกระบวนการลงมือทำหรือที่เรียกว่าผู้เรียนที่ถนัดการใช้สามัญสำนึก (Commonsense Learners) และ 4) ผู้เรียนที่ถนัดการรับรู้จากประสบการณ์ที่เป็นรูปธรรมและนำสู่การลงมือปฏิบัติหรือเรียกว่าผู้เรียนที่ยอมรับการเปลี่ยนแปลง (Dynamic Learners)

แบบที่ 2 การพัฒนาความคิด ด้วยวิธีตั้งคำถาม โดยใช้หมวกความคิด

ดร.เอ็ดเวิร์ด เดอ โบโน ได้พัฒนาการศึกษาของคนให้มีความคิดระดับสูง โดยวิธีการใช้สีหมวกเป็นสื่อ ให้สอดคล้องกับทิศทางของการคิดโดยกำหนดไว้ว่า

- หมวกสีขาว แสดงถึงความเป็นกลาง หมายถึง ตัวเลขและข้อเท็จจริงต่าง ๆ

- หมวกสีแดง แสดงถึงความโกรธ อารมณ์ หมายถึง การมองทางด้านอารมณ์ และความรู้สึก หมวกสีแดงเป็นการแสดงความรู้สึกของผู้คิด แสดงอารมณ์ สัญชาติญาณ ลางสังหรณ์ ประทับใจและหมายรวมถึงความโกรธ ความสนุก ความอบอุ่น และความพอใจ

- หมวกสีดำ แสดงถึงความมืดครึ้ม หมายถึง เหตุผลด้านลบ เหตุผลในการปฏิเสธ หมวกสีดำเป็นการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ซึ่งจะช่วยป้องกันไม่ให้เราคิดหรือตัดสินใจที่เสี่ยง หมวกสีดำทำให้เราหาข้อบกพร่องหรือจุดอ่อนได้ และสามารถมองเห็นปัญหาที่อาจเกิดขึ้นได้ล่วงหน้า หมวกสีดำใช้เพื่อ ตรวจสอบหาหลักฐาน หาความเป็นเหตุเป็นผล การสำรวจความเป็นไปได้ หาผลกระทบ หาความเหมาะสม หาข้อบกพร่อง

- หมวกสีเหลือง แสดงถึงความสว่างไสวและด้านบวก หมายถึง เหตุผลทางบวก ความมั่นใจ เหตุผลในการยอมรับ หมวกสีเหลืองทำให้เรามองด้านบวก โดยไม่ต้องมีเหตุจูงใจต่าง ๆ เราใช้หมวกสีเหลืองเป็นส่วนหนึ่งของการประเมินแล้วจึงใช้หมวกสีดำ

- หมวกสีเขียว แสดงถึงการเจริญเติบโต ความสมบูรณ์ หมายถึง ความคิดสร้างสรรค์ และแนวคิดใหม่ ๆ หมวกสีเขียว คือ การหลบหลักความคิดเก่า มุมมองเก่าสู่ความคิดใหม่ มุมมองใหม่ เป็นการเปลี่ยนแปลง เช่น การสร้างสรรค์ทุกชนิด ทุกประเภท ทุกวิธีการอย่างจงใจ

- หมวกสีฟ้า แสดงถึงความเยือกเย็น ท้องฟ้าซึ่งอยู่เหนือทุกสิ่งทุกอย่าง หมายถึง การควบคุม และจัดระเบียบ กระบวนการ และขั้นตอนการใช้หมวกสีอื่น ๆ ทำหน้าที่เหมือนผู้คุมวงดนตรี ที่จะสั่งว่าเมื่อใดดนตรีชนิดใดจะบรรเลง หมวกสีฟ้าทำให้ผู้เรียนสามารถควบคุมการเรียนของตนเอง สามารถติดตามความผิดพลาดและความเชื่อผิด ๆ ของตนเองเพื่อแก้ไขให้ถูกต้อง เป็นตัวแทนของการควบคุมกระบวนการคิดให้ประสานกันอย่างดี หมวกสีฟ้า คือโครงการกระบวนการคิด

แบบที่ 3 การพัฒนาความคิดโดยใช้คำถามสร้างสรรค์

คำถามสร้างสรรค์ มีคำถาม 7 แบบ คือ

1. คำถามปริมาณ (Quantity)

2. คำถามการเปลี่ยนแปล (Change)

3. คำถามการทำนาย (Prediction)

4. คำถามความคิดเห็น (Point of View)

5. คำถามเกี่ยวกับเรื่องส่วนตัว (Personal Involvement)

6. คำถามความสัมพันธ์เปรียบเทียบ (Comparative Association)

7. คำถามเกี่ยวกับค่านิยม (Valuing Questioning)

ลักษณะการพัฒนารูปแบบ

การแบ่งประเภทของคำถามของ Benjamin Bloom ได้แบ่งคำถามเป็น 6 ประเภท

เดอ โบโน (de Bono, 1985) มีความเห็นว่า ทักษะการคิดเป็นเรื่องสำคัญมาก แต่สิ่งที่สำคัญกว่าคือ การเข้าใจว่าเราสามารถพัฒนาทักษะการคิดได้ การพัฒนาเทคนิคการคิดโดยใช้หมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats) กำหนดทิศทาง วิธีการคิดโดยใช้หมวกสีต่าง ๆ นี้ไม่ยุ่งยากซับซ้อน คุณค่าของหมวกแต่ละสีจะบ่งบอกถึงบทบาทที่ผู้สวมใส่ต้องแสดงออกมา โดยใช้การคิดในรูปแบบต่าง ๆ ตามที่กำหนดหลักสำคัญของหมวกสีต่าง ๆ มีดังนี้

1. หมวกสีขาว หมายถึง ขาวบริสุทธิ์ ข้อเท็จจริง และข้อมูล

2. หมวกสีแดง หมายถึง อารมณ์ ความรู้สึก ความไร้เหตุผล และความรู้เท่าไม่ถึงการณ์

3. หมวกสีดำ หมายถึง พวกสิ่งที่ไม่ดี เหตุผลด้านลบ ความคิดด้านลบ

4. หมวกสีเหลือง หมายถึง เหตุผลด้านบวก ความสดใส และการมองโลกในแง่ดี คิดด้านบวก การสร้างสรรค์โอกาส

5. หมวกสีเขียว หมายถึง ความคิดสร้างสรรค์ คิดแปลก การเคลื่อนไหว การกระตุ้น

6. หมวกสีฟ้า หมายถึง ควบคุมวิธีการระดมความคิด ควบคุมสถานการณ์ได้

เดอ โบโน คิดวิธีคิดโดยใช้หมวกสีต่าง ๆ แทนการคิด กล่าวคือ แทนที่จะตั้งหรือเรียกชื่อการคิดนั้น ๆ โดยใช้ภาษากรีกมาใช้สีของหมวกแทน เพราะชื่อในภาษากรีกนั้นจดจำได้ไม่ง่ายนัก จึงเป็นการยุ่งยาก การใช้หมวกสีจึงเป็นวิธีที่เหมาะสมมากกว่า เพราะคนจะสามารถแยกแยะความแตกต่างของสีหมวกได้เด่นชัดกว่า หากจะใช้หมวกที่มีรูปทรงแตกต่างกันก็จะเป็นการยุ่งยากและสับสนได้ สีต่าง ๆ ของหมวกชนิดเดียวกันจึงเหมาะสมที่สุด

ขั้นตอนการจัดกระบวนการเรียนรู้

การเตรียมการจัดกระบวนการเรียนรู้

1. ศึกษาแนวการจัดการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ศึกษาหลักสูตร ทำตารางการวิเคราะห์หลักสูตรเพื่อตรวจสอบความสอดคล้องสัมพันธ์กับหลักการจุดหมายและคำอธิบายรายวิชา และเพื่อจัดลำดับจุดประสงค์การเรียนรู้ กำหนดเนื้อหา จุดประสงค์นำทางและโครงสร้างรายวิชา เพื่อกำหนดคาบการสอน

2. กำหนดเทคนิควิธีสอนและกิจกรรมการสอนที่สอดคล้องกับข้อ 1. โดยเลือกใช้เทคนิควิธีสอนที่หลากหลาย

3. สำรวจแหล่งเรียนรู้ (1) กำหนดสื่อการเรียนรู้ (2) กำหนดวิธีการและเครื่องมือวัดผลประเมินผลที่หลากหลายรูปแบบครอบคลุมทั้งพุทธิพิสัย ทักษะพิสัย จิตพิสัย เน้นการประเมินตามสภาพจริง

การจัดกิจกรรมการเรียนรู้

1) ขั้นนำ จัดกิจกรรมที่กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความสนใจและมีความพร้อมที่จะเรียนรู้

2) ขั้นจัดกิจกรรม จัดกิจกรรมให้ผู้เรียนมีบทบาทและมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนรู้มากที่สุดในลักษณะ 1) ผู้สอนสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง 2) ผู้เรียนมีปฏิสัมพันธ์กัน ช่วยกันเรียนรู้และมีส่วนร่วมทั้งทางร่างกาย อารมณ์ สังคมและสติปัญญา 3) ผู้เรียนรู้กระบวนการไปพร้อม ๆ กัน การสรุปข้อความและได้ผลงาน 4) ผู้เรียนนำความรู้ไปประยุกต์ใช้

3) ขั้นวิเคราะห์ เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้มีส่วนร่วมอภิปรายและสะท้อนความคิดถึงผลการทำกิจกรรมทั้งที่เป็นผลงาน ข้อความรู้และกระบวนการเรียนรู้เพื่อใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาการเรียนรู้ให้สูงขึ้น

4) ขั้นสรุปและประเมินผล เป็นการสรุปผลการเรียนรู้ตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ โดยใช้การประเมินด้วยวิธีหลากหลาย เปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการประเมินตนเอง และให้เพื่อนกับผู้ปกครองมีส่วนร่วมประเมินด้วย

ขณะที่ดำเนินการจัดกิจกรรม การใช้คำถามและการตั้งคำถามใช้เทคนิคหมวกความคิด 6 ใบในการพัฒนาความคิดตลอด

ลักษณะเด่นของรูปแบบ

คำถามเป็นสิ่งสำคัญที่จะจุดประกายให้ผู้เรียนใคร่เรียนใคร่รู้ใคร่แสวงหาความรู้ต่อไปไม่มีที่สิ้นสุด การตั้งคำถามเป็นการช่วยให้ครูผู้สอนสามารถกระตุ้นผู้เรียนให้คิดเป็นได้ เพราะผู้เรียนจะคอยคิดตอบปัญหาที่ผู้สอนถามอยู่ตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับการใฝ่หาความรู้เพื่อนำมาตอบคำถามของผู้เรียนนั้น จะปลุกให้ผู้เรียนอยากเรียนรู้อยู่ตลอดเวลา

Create Date : 03 มิถุนายน 2554

Last Update : 3 มิถุนายน 2554 0:24:40 น.

0 comments

Counter : 8541 Pageviews.

รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู้

แบบที่ 1 การจัดกระบวนการคิดโดยใช้คำถามของเบนจามิน บลูม และเดอโบโน

แบบที่ 2 การพัฒนาความคิด ด้วยวิธีตั้งคำถาม โดยใช้หมวกความคิด

แบบที่ 3 การพัฒนาความคิดโดยใช้คำถามสร้างสรรค์

ลักษณะการพัฒนารูปแบบ

ขั้นตอนการจัดกระบวนการเรียนรู้

การเตรียมการจัดกระบวนการเรียนรู้

การจัดกิจกรรมการเรียนรู้

วิทยากรเชิงกิจกรรม

วิทยากรกระบวนการ

ที่ปรึกษาธุรกิจ

ด้านการบริหารจัดการ

การตลาดและการประชาสัมพันธ์

การบริหารทรัพยากรมนุษย์

การวางแผนกลยุทธ์

วิจัยธุรกิจ

IT Dashboard

ดวงถาวร

ดวงตามวันเกิด

ดวงตามปีเกิด