หอไตรวัดระฆังอย่างที่ทราบกันดีว่าเป็นนิวาสถานเดิมของเจ้าพระยาจักรีซึ่งต่อมาได้เสวยราชย์เป็นพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ทรงอุทิศเรือนเดิมให้เป็นหอไตร ซึ่งเป็นเรือนไม้ฝากระดานชั้นดี สามหลังนำมาปรุงใหม่ ปลูกไว้กลางสระและทรงให้ช่างเขียนลวดลายจิตรกรรมประดับประดาจนครบถ้วนเล่าลือกันว่าเป็นฝีมือพระอาจารย์นาค จิตรกรเอก ซึ่งปัจจุบันเหลือฝีมือท่านอยู่เพียงแห่งเดียวเท่านั้น


เรื่องราวที่เขียนก็มาจากรามเกียรติ์บ้างมีทั้งตอนศึกพรหมาสตร์ (หักคอช้างเอราวัณ) ศึกกุมภกรรณ (ตอนสุครีพถอนต้นรัง)มาฆมาณพ (ประวัติพระอินทร์) และเทพชุมนุมประชุมนั่งต่างๆ ที่สำคัญคือเรื่องโลกสัณฐาน หรือเรียกกันติดปากว่าไตรภูมินั่นเอง และในไตรภูมินั้นยังปรากฏารายละเอียดเป็นเรื่องราวย่อยๆ อยู่อีกหลายเรื่องขอยกตัวอย่างสักหน่อยนะครับ


ที่น่าสนใจและไม่ค่อยได้พบจากที่อื่นๆคือเรื่อง สุมนสามเณร ซึ่งบรรลุอรหันต์ตั้งแต่เด็ก อาสาไปตักน้ำให้พระอนุรุทธผู้เป็นอุปัชฌาย์ซึ่งกำลังป่วยอยู่ ที่สระอโนดาต (อันเป็นน้ำที่สามารถรักษาโรคได้ทั้งกายและใจ)สระนี้มีพญานาคชื่อปันนกราชเฝ้าอยู่ สามเณรเหาะข้ามหัวนาคจึงโกรธแผ่พังพานคลุมสระไว้ไม่ให้ตักน้ำ และกล่าวท้าทายสามเณรต่างๆนาๆ


สุมนสามเณรจึงเนรมิตกายใหญ่โตเชิญพรหมทุกชั้นมาเป็นพยาน แล้วก้าวเหยียบหัวนาค ตักเอาน้ำไปถวายพระอุปัชฌาย์ได้


ปันนกนาคราชจึงเหาะตามไปถึงสำนักพระอนุรุทธผู้เป็นสหายกล่าวว่าจะฆ่าสามเณร แต่พระอนุรุทธแนะนำว่านาคราชสู้ฤทธิ์เณรไม่ได้และขอให้เป็นสหายกัน นาคจึงยอมกราบขอโทษ


ในคราวต่อมาสุมนสามเณรอยู่ท่ามกลางสามเณรที่มีอายุมากกว่า โดนกระเซ้าเย้าแหย่เนื่องจากเณรเหล่านั้นไม่ทราบว่าเป็นพระอรหันต์ พระพุทธองค์ทรงดำริว่า"พระพวกนี้ไม่รู้ว่า ตัวเองล้อเล่นกับหายนะเหมือนกำลังจับงูที่คอ"

จึงทรงปรารภจะสำแดงฤทธิ์ของเณรให้ประจักษ์ดำริว่าประสงค์จะล้างพระบาทด้วยน้ำจากสระอโนดาต เณรผู้ใดจะอาสาไปเอามาได้บ้างในบรรดาเณร แม้จะมีพระอรหันต์ ก็ทราบดีว่าพระพุทธองค์ทรงประสงค์จะสำแดงฤทธิ์ของสุมนสามเณร จึงมิได้อาสา

สุมนสามเณรหยั่งทราบพระดำริของพระพุทธองค์แล้วจึงเอานิ้วก้อยเกี่ยวตุ่ม 80 ใบ ที่นางวิสาขาถวายไว้ เหาะไปสระอโนดาต พญานาคราชเมื่อทราบข่าวจึงรีบออกมาต้อนรับ และอาสาจะตักน้ำให้ แต่เณรปฏิเสธว่าเป็นกิจของจน จึงตักน้ำและเหาะกลับมาถวายพระพุทธองค์

จากจิตรกรรมในหอไตรวัดระฆังมีภาพเณรเหาะถือหม้อน้ำ และพญานาคที่มีร่างกายครึ่งท่อนบนเป็นมนุษย์ถือหม้อเช่นเดียวกัน จึงน่าจะเป็นเหตุการณ์ตอน สุมนสามเณรอาสาตักน้ำให้พระพุทธเจ้ามากกว่าจะเป็นตอนเหาะไปตักน้ำถวายพระอนุรุทธผู้เป็นอุปัชฌาย์