โรคพิษสุนัขบ้า หรือบางคราวเรียก โรคกลัวน้ำ เป็นโรคติดเชื้อโรคร้ายแรง พบในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทุกประเภทไม่ว่าจะเป็นหมา แมว วัว ควาย หนู กระต่ายค้างคาว แล้วก็สามารถติดต่อจากสัตว์สู่คนได้ ความน่ากลัวของโรคพิษสุนัขบ้าคือ มีอาการต่อระบบประสาท ดังเช่น เส้นประสาท สมอง มีการดำเนินโรคอย่างรวดเร็วและก็นำไปสู่การตายได้ภายในเวลาไม่กี่วัน ที่สำคัญปัจจุบันโรคพิษสุนัขบ้ายังไม่มียารักษามีแต่ว่าวัคซีนป้องกันโรคเท่านั้น

ต้นเหตุของพิษสุนัขบ้า: เชื้อพิษสุนัขบ้าติดต่อมาสู่คนได้เช่นไร

โรคพิษสุนัขบ้าเกิดขึ้นได้เนื่องมาจาก เชื้อไวรัส(Rabies) ซึ่งเชื้อนี้อยู่ในน้ำลายของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่เป็นโรค ทำให้โรคพิษสุนัขบ้าติดต่อโดยการสัมผัสกับน้ำลายจากการถูกข่วน กัด หรือเลียบริเวณที่มีรอยแผล ผิวหนังถลอก หรือถูกเลียบริเวณเนื้อเยื่ออ่อน อาทิเช่น เยื่อบุตา หรือปาก เป็นต้น ยิ่งไปกว่านี้การรับประทานผลิตภัณฑ์ดิบจากสัตว์ที่เป็นโรคพิษสุนัขบ้าก็สามารถติดโรคได้ 

สำหรับประเทศไทยเจอโรคพิษสุนัขบ้าในหมาสูงที่สุด รองมาเป็นแมวถ้าเกิดโดนสุนัขกัดและไม่รู้ดีว่าหมาตัวนั้นเป็นโรคพิษสุนัขบ้าหรือเปล่า ให้คิดไว้ก่อนว่า สุนัขตัวนั้นเป็นโรค โดยอัตราการเป็นโรคข้างหลังถูกกัดอยู่ที่ 35% และบริเวณที่ถูกกัดก็มีผลไม่เหมือนกัน ถ้าหากถูกกัดรอบๆขาได้โอกาสเป็นโรคประมาณ 21% ถ้าหากถูกกัดที่ใบหน้าจะได้โอกาสเป็นโรคถึง 88% ถ้าหากเป็นแผลตื้น หรือแผลถลอกจะมีโอกาสเป็นโรคน้อยกว่าแผลลึก

อาการของโรคพิษสุนัขบ้าในคน

ภายหลังจากได้รับเชื้อโรคพิษสุนัขบ้าผู้ป่วยจะออกอาการโดยเฉลี่ยประมาณ 3 สัปดาห์ ถึง 3 เดือน ในบางรายบางทีอาจใช้เวลานานหลายปี ดังนี้ขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่ถูกกัด ขนาด ปริมาณแล้วก็ความลึกของรอยแผลรวมถึงภูมิต้านทานของคนที่ถูกสัตว์กัด ลักษณะโรคโรคพิษสุนัขบ้าแบ่งเป็น 3 ระยะ ดังนี้

โรคพิษสุนัขบ้าระยะเริ่มต้น

ในระยะนี้คนป่วยจะมีลักษณะอาการที่ไม่ได้มีการเฉพาะเจาะจง เช่น ไข้ต่ำๆเจ็บคอ ปวดศีรษะ อ่อนแรง เบื่ออาหาร ปวดเมื่อยตามตัว หนาวสั่น อาเจียนคลื่นไส้ ใจไม่ดี นอนไม่หลับ ในบางรายอาจมีอาการเจ็บ เสียวแปลบเหมือนเข็มทิ่ม หรือคันอย่างยิ่งรอบๆที่ถูกกัด ซึ่งเป็นลักษณะที่เฉพาะของโรคตอนนี้มีเวลาโดยประมาณ 2-10 วัน

โรคพิษสุนัขบ้าระยะที่มีอาการทางสมอง

ผู้ป่วยจะมีลักษณะงงมาก ลุกลี้ลุกลน เร่าร้อนใจ อยู่ไม่นิ่งอาการจะเยอะขึ้นเรื่อยๆแม้มีเสียงดัง หรือถูกสัมผัสร่างกาย น้ำตาตาไหล น้ำลายหกเหงื่ออกมากมาย มีอาการกลัวลม เพียงแต่ลองเป่าลม หรือโบกลมผ่านเบาๆก็จะผวา จากนั้นคนป่วยอาจมีอาการชักและก็เป็นอัมพาต รวมทั้งมีอาการกลัวน้ำ เวลากินน้ำจะปวดเกร็งกล้ามคอ ทำให้กลืนลำบาก ไม่กล้ากินน้ำ แต่ว่ายังรู้ตัว มีสติ เสวนาได้ ช่วงนี้มีลักษณะประมาณ 2-7 วัน

โรคพิษสุนัขบ้าระยะด้านหลัง

ผู้ป่วยอาจหมดสติและเป็นอัมพาตก่อนจะมีภาวการณ์หายใจล้มเหลว หัวใจหยุดเต้น รุนแรง และเสียชีวิตในระยะเวลาเพียงไม่นาน

แนวทางการดูแลรักษาผู้สัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า 

• ล้างแผล ล้างด้วยน้ำ ฟอกด้วยสบู่หลายๆ ครั้งในทันที ล้างทุกแผลแล้วก็ลึกถึงก้นแผลนานอย่างต่ำ 15 นาที อย่าให้แผลช้ำ ถูแผลด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อโรค ตัวอย่างเช่น โพวิโดน ไอโอดีน หรือ ฮิบิเทนในน้ำ ถ้าหากว่าไม่มี ให้ใช้แอลกอฮอล์70%
• การให้ยาปฏิชีวินะ ผู้ที่ถูกสุนัข หรือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมกัดควรจะพบหมอเนื่องด้วยอาจจำเป็นต้องได้รับยาฆ่าเชื้อเพื่อรักษาการติดเชื้อหรือเพื่อป้องกันการรับเชื้อ

การให้วัคซีนป้องกันโรคบาดทะยัก

• ถ้าหากเคยได้รับวัคซีนป้องกันโรคบาดทะยักมาแล้วอย่างน้อย 3 ครั้ง และเข็มท้ายที่สุดนานกว่า 5 ปี มาแล้ว จำเป็นต้องได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันโรคบาดทะยัก กระตุ้น 1 เข็ม 
• ถ้าเกิดไม่เคยได้รับวัคซีนป้องกันโรคบาดทะยักมาก่อน หรือได้รับไม่ครบ 3 เข็ม ต้องได้รับวัคซีนป้องกันโรคบาดทะยัก 3 ครั้งหรือ 1 คอร์ส

การให้วัคซีนแบบก่อนการสัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า สามารถฉีดได้ในเรื่องที่อยากสร้างภูมิต้านทาน หรือเป็นคนที่มีปัจจัยเสี่ยงสูงในการสัมผัสโรคคลอดเวลา หรือเป็นผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง

ทั้งนี้หากถูกสุนัข แมว หรือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมกัด ควรจะไปพบหมอที่โรงบาลเพื่อรักษาแล้วก็ให้แพทย์เป็นผู้พิจารณาวิธีการรักษาอย่างเร่งด่วน