กลบท สารถีชักรถ
ข้อบัญญัติ : บัญญัติพิเศษเพิ่มจากกลอนทั่วไป คือ
- ให้นำ ๒ คำแรกต้นวรรคนำมาเป็น ๒ คำหลังท้ายวรรคอย่างเคร่งครัด
อ้างอิง : กลบทนี้มีปรากฏที่มาทั้งในตำรากลบท "ศิริวิบุลกิตติ์" และ "จารึกวัดพระเชตุพนฯ"
* หมายเหตุ : กลบทสารถีชักรถใน "ศิริวิบุลกิตติ์" จะมีจุดต่างกับใน "จารึกวัดพระเชตุพนฯ"
คือ ในกลบทศิริวิบุลกิตติ์จะมีการซ้ำคำ (ซ้ำรูปหรือซ้ำเสียง) ในลักษณะชิดติดกันคู่หนึ่งอยู่ภายในวรรคอยู่ด้วย โดยไม่บังคับตำแหน่งวาง ,ให้ดูตามความเหมาะสม
** ในสำนวนนี้ : บทที่ ๑ ถึง ๓ เขียนตามรูปแบบของตำรากลบท "จารึกวัดพระเชตุพนฯ"
...........................บทที่ ๔ ถึง ๖ เขียนตามรูปแบบของตำรากลบท " ศิริวิบุลกิตติ์"
ต้นแบบปฐมบท "กลอนกลบทสารถีชักรถ"
โดย หลวงศรีปรีชา (เซ่ง)
จากกลบท ศิริวิบุลกิตติ์ หน้า ๔๓ ลำดับที่ ๓๐
๑ สังเวชจิตรคิดคิดมาน่าสังเวช.........สาหัสเศษเศษสาแสนสาหัส
ต้องมัดผูกผูกจำจองมาต้องมัด.........เป็นริ้วตัดหลังทลายลายเป็นริ้ว
สงสารเอ๋ยคิดคิดมาน่าสงสาร...........ผ่องผิวพาลพาลแต่ก่อนอ่อนผ่องผิว
เป็นนิ้วแนวแนวในกายลายเป็นนิ้ว.....เดินมาหิวหิวหกระเหินด้วยเดินมา
เขาไล่ตีเตะตบหลบหลบเขาไล่.........ร้องหาไห้ไห้รำจวนหวนร้องหา
นิจจาโอ้โอ้น่าอนิจจา.......................เป็นกำม์ข้าข้าได้สร้างอ้างเป็นกำม์
โอ้อกเอ๋ยคิดคิดมาว่าโอ้อก...............ถลำตกตกวาสนามาตกถลำ
ระกำกายกายอุระจะระกำ..................จะนานคร่ำคร่ำแล้วครวญล้วนจะนาน
อำมาตย์สะพรั่งพรั่งพรูหมู่อำมาตย์....เหี้ยมหาญฉกาจฉกาจเกรียมล้วนเหี้ยมหาญ
ทูลการเจ้าเจ้าพิภพนบทูลการ..........พระยาพาลแจ้งว่าจับจับได้พระยา
ให้จำห้าห้าประการท่านให้จำ...........ให้หาอำอำมาตย์วังสั่งให้หา
อาชญาลงลงทันทีมีอาชญา.............กับทัพมามาเข้าเมืองให้กลับทัพ
สั่งให้ใส่ใส่ตรุจำซ้ำสั่งให้................เสร็จสรรพได้ได้รักษาการเสร็จสรรพ
บังคับสั่งสั่งมั่นคงทรงบังคับ.............เรื่องนี้ยับยับยั้งไว้ในเรื่องนี้ ฯ
๑-----------------------๑
---------------------------------
กลอนกลบท สารถีชักรถ
โดย (หลวงนายชาญภูเบศร์ : ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ) หน้า ๕๒๔ / ๒๕๑๐
๐----------๐.......................................สงสารกายหมายมิตรคิดสงสาร
ประมาณจิตร์ผิดเพราะเชื่อเหลือประมาณ..... เสียดายการที่คิดเปล่าเศร้าเสียดาย
สุจริตคิดว่าตรงคงสุจริต...........................ไม่หมายจิตร์เลยว่าใจจะไม่หมาย
กลับกลายเกลื่อนเงื่อนงามความกลับกลาย...สัญาไว้ใยไม่อายคำสัญา
สังเกดกิจผิดหวังที่สังเกด.........................วาศนาอาเพศหนอวาศนา
ให้มารับกลับว่าไม่ได้ให้มา........................นั่งคอยท่าน้อยหฤๅชั่งให้นั่งคอย
ยักเยื้องเรื่องรานรักษทำยักเยื้อง...............ใช้สอยใครไปก็เคืองคนใช้สอย
กลบรอยเก่าเหมือนเต่าใหญ่ใข่กลบรอย.......สบที่คอยพลอยประจบก็สบที
คิดหน้าบ้างหลังนิดเหมือนคิดหน้า...............ภอที่ว่าถึงจะว่าก็ภอที่
ใจดีผีเข้าได้ด้วยใจดี.......................เสียแรงที่พิดไสมไม่เสียแรง
สงวนภักตร์คิดนวลสงวนภักตร์...................ช่างแฝงรักษจนกระจ่างเพราะช่างแฝง
คิดแคลงใจก็ไม่ผิดที่คิดแคลง...................เวียนระวังก็เสียแรงที่เวียนระวัง
ได้เหนใจสอนใจพึงได้เหน........................เช่นหลังเปนจะได้อ้างหย่างเช่นหลัง
กำลังเพลินกระไรเพลินเกินกำลัง................สตรีนี่ใจไม่สัจจังใจสตรี
ถึงรักษพ้องสองเปนหนึ่งไม่ถึงรักษ.............เสียศรีภักตร์คบค้าภาเสียศรี
หย่างนี้เพลงแต่ก่อนกลอนหย่างนี้...............ท่านเรียกสารถีชักรถเอย ฯ
(หลวงนายชาญภูเบศร์ : ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ)