หลงไฟ 

บทประพันธ์ : กฤษณา อโศกสิน

ISBN 974-602-877-4 ฉบับปก สำนักพิมพ์ดอกหญ้า. พิมพ์ครั้งที่ 2. 2538

จำนวน 650 หน้า ราคา 210 บาท

รายละเอียด

ก้านแก้ว สาวสวยผิวสีน้ำตาลอมแดง ผู้จบการศึกษาระดับปริญญาตรี และพูดภาษาอังกฤษได้คล่องแคล่ว เลือกทำงานในบริษัทเอกชนเพื่อหน้าตาทางสังคม แต่เพราะความปรารถนาอันแรงกล้าที่ต้องการยกระดับคุณภาพชีวิตของตัวเองให้เทียบชั้นผู้มีอันจะกิน หล่อนจึงต้องรับงาน “เพื่อนเที่ยว” หรือ “สาวเอสคอร์ท” เป็นอาชีพเสริม เพื่อพาหนุ่มน้อยหนุ่มใหญ่ ซึ่งถูกคัดมาแล้วว่าร่ำรวยกระเป๋าหนักออกไปท่องเที่ยวหาความสำราญ 

แม้ก้านแก้วจะบริการชายหนุ่มเหล่านั้นเกินกว่าเพื่อนเที่ยวเสมอ แต่หล่อนมักทะนงตนว่า ไม่ใช่โสเภณีอาชีพ หล่อนใช้ค่า (ตัว) ของเงินและระดับชั้นของแขกที่หล่อนบริการ ยกระดับตัวเองให้อยู่เหนือกว่าผู้หญิงโสเภณีทั่วไป แต่เพราะความทะเยอทะยานของหล่อนไม่มีคำว่า “พอ” สุดท้ายชีวิตของก้านแก้วก็แทบไม่ต่างจากผู้หญิงมีค่าตัวคนอื่น ๆ ในสังคม แต่กระนั้น หล่อนก็ยังลุ่มหลงอยู่ในไฟปรารถนาของตนอย่างไม่เคยสิ้นหวัง

ทางเดินสายเก่านั้น

เป็นเส้นทางที่หล่อนหวังจะหลบลี้ให้ห่างที่สุด...

อนาคตอันยาวเหยียดที่ทอดอยู่ตรงหน้า

อาจเป็นอนาคตที่ขึ้นอยู่กับการเสี่ยงอย่างมากก็จริง

หากมันก็ให้ความหวังอันเรืองรอง

- หลงไฟ

REVIEW

หลงไฟ บทประพันธ์ของ กฤษณา อโศกสิน เป็นนิยายเรื่องหนึ่งที่ทำให้เรามองเห็นความปรารถนาของตัวละครเอกอย่าง ก้านแก้ว ชัดเจนมาก อีกทั้งนิยายยังสะท้อนปัญหาความเลื่อมล้ำในสังคมให้เห็นค่อนข้างชัด ในขณะเดียวกันก็พยายามย้ำเตือนให้เราตระหนักถึงการแสวงหาหนทางชีวิต ไม่ว่าเราจะยากดีมีจน การศึกษาสูง-ต่ำ อยู่ในสังคมชั้นสูง หรือเป็นเพียงสามัญชนในชุมชนแออัด ทุกคนก็เลือกหนทางที่ดีให้กับชีวิตตนเองได้ และเราไม่จำเป็นต้องทะยานสูงเกินกำลัง กระทั่งปล่อยให้ความทะยานอยากเหล่านั้น ย้อนกลับมาทำลายตัวเราเอง 

นิยายได้เลือกนำเสนอชีวิตของตัวละครสาวสองคนให้เป็นคู่เปรียบเทียบกันในเรื่องนี้ คนแรกคือ ก้านแก้ว หญิงสาวต่างจังหวัดที่พ่อแม่ส่งเข้ามาอยู่กับป้าที่สลัมในกรุงเทพฯ ก้านแก้วเรียนจนจบชั้นปริญญาตรี เข้าทำงานประจำในบริษัทเอกชนแห่งหนึ่ง แต่เพราะหล่อนเป็นคนชอบใช้ชีวิตฟุ้งเฟ้อ จึงเลือกถีบตัวเองให้สูงขึ้น ด้วยการใช้เงินซื้อวัตถุราคาแพงเป็นเครื่องมือในการยกระดับตัวเอง โดยเบื้องหลังเงินทองที่หล่อนนำมาจับจ่ายค่าวัตถุนิยมต่าง ๆ นั้น มาจากการทำอาชีพเป็นสาวเอสคอร์ท ถึงแม้หล่อนจะมีผู้ชายดี ๆ อย่าง กุญชร และ อาวุธ มาติดพัน คอยทุ่มเทความรักและเงินทองให้อย่างเต็มที่ แต่เพราะความต้องการที่ไม่รู้จักพอของก้านแก้ว หล่อนเลยไม่ได้เลือกชายหนุ่มทั้งสองเป็นคู่ชีวิต นอกจากลวงหลอกให้คอยดูแล ส่งเงินให้ใช้เท่านั้น 

กระทั่งหล่อนเกิดถูกใจชายหนุ่มลูกเศรษฐี โชน นาคา ก้านแก้วถึงกับยอมทุ่มเทเงินทองของตัวเองให้เขาจนหมดสิ้น ด้วยหวังใจไว้ว่า วันหนึ่งหล่อนจะยกระดับทางสังคมของตัวเองให้สูงขึ้น จากการก้าวขึ้นมาเป็นลูกสะใภ้ของตระกูลนาคา โดยหารู้ไม่ว่า หล่อนกำลังเหมือนแมงเม่าที่หลงระเริงอยู่กับกองไฟโชนแสง ซึ่งเนื้อแท้ไม่ได้งดงาม หากมีแต่จะเผาผลาญหล่อนให้มอดไหม้ และชีวิตของก้านแก้วก็ค่อย ๆ พลิกผัน เลวร้ายลงเรื่อย ๆ นับตั้งแต่หล่อนดึงโชนเข้ามาสู่ชีวิต

ก้านแก้วหลงลืมไปสิ้นถึงมายาที่หล่อนวางหมากไว้ว่าจะทำ

หล่อนฝืนตัวเองฝืนจิตวิญญาณที่ชื่นชอบไม่ไหว ร่างหล่อนทั้งร่างคือเส้นลวดบางเล็ก มิใช่ท่อนไม้

ดังนั้น มันจึงบิดจึงพลิ้วตามมือไปสู่รูปแบบประสาหล่อน

หญิงสาวเสียดายนาทีทองที่จะต้องมัวขืนแข็ง ขณะที่เชื้อเพลิงลุกโหมด้วยเปลวไฟสูงลอย

หากไม่โผเข้าไปเริงเล่นก็แสนโง่เสียหนักหนา...

เขียงขาวที่ปูผ้าไว้ตึงเรียบเริ่มยุ่งเหยิง

ด้วยว่าเขากำลังเป็นมีด เงื้อง่าลงมายังชิ้นเนื้อซึ่งประมาณเอาว่าสดใหม่

แต่เนื้ออย่างหล่อนมิใช่เนื้อแพ้มีด มือที่จับที่กดก็ต้องมั่นคงไม่หละหลวม

มีดต้องคมกริบ เมื่อกรีดลงมานั้น เนื้อจะแยกออกจากกันเป็นชิ้นงามตามกระบวนการแล่

มิใช่ต้องเถือแล้วเถืออีกจนยับเยิน

มีดของเขาคมจริง ๆ เขากรีดหล่อนอย่างที่เรียกว่ามันไปถึงไหน ๆ

แม้หล่อนจะเคยถูกลงมีดมาแล้วนับครั้งไม้ถ้วน

แต่คมมีดคราวนี้ของเขาเป็นคมที่หล่อนจะต้องจารึกไว้ในประวัติศาสตร์ของการพเนจร

- หลงไฟ , หน้า 342-343

ส่วนตัวละครสาวคนที่สองคือ ชาลา เป็นเพื่อนรักของก้านแก้ว เคยอยู่ร่วมชุมชนเดียวกันมา แต่นิสัยใจคอและความคิดฝันแตกต่างจากก้านแก้วลิบลับ ชาลาค่อนข้างเจียมตน แม้ตัวชาลาจะคาดหวังในความรัก ความเจริญทางวัตถุและสังคม แต่เมื่อชาลาได้ประสบความจริงว่า ผู้ชายบางคนที่เข้ามาสนใจเธอ มองไม่เห็นคุณค่าในตัวเธอ ชาลาก็เลือกที่จะเด็ดเดี่ยวในแนวทางและศักดิ์ศรีของเธอเอง และดูเหมือนว่า คนที่ทำให้ชาลาค้นพบความสุขของชีวิตในแบบของเธอนั้น ก็คือ กุญชร เพื่อนชายที่เกือบเสียคนเพราะหลงรักก้านแก้ว

นิยายหลงไฟ หากมองเผิน ๆ อาจกลายเป็นเรื่องอคติต่อทางเลือกในชีวิตของผู้หญิงอย่างก้านแก้ว แต่จริง ๆ แล้ว ตัวตนหรือเนื้อแท้ของตัวละครเอง ที่กำหนดให้คนอย่างก้านแก้วเลือกเดินในทางลัดเพื่อรีบก้าวไปหาความมั่งคั่ง จนหลงลืมอันตรายที่รออยู่ข้างหน้า ผมจึงไม่แปลกใจเลยที่ก้านแก้วไม่ยอมหยุดแค่อาชีพสาวเอสคอร์ท แต่กลับปล่อยให้ชีวิตถลำลึกจนหล่อนกลายเป็นโสเภณีที่น่าสงสารที่สุด ทั้งที่ผ่านมา ก้านแก้วมีทางเลือกที่ดีกว่าให้หล่อนเลือกอยู่เสมอ แต่ชีวิตคนจริง ๆ ก็คงคล้ายก้านแก้วนี่แหละ เป็นคนเทา ๆ ซึ่งเราเข้าใจว่าเหตุใดหล่อนจึงเลือกทางเดินชีวิตดังในนิยาย ผมเชื่อว่า หลายคนอ่านแล้วคงไม่ได้มองว่าก้านแก้วเป็นผู้หญิงเลวหรอก แต่อาจเกิดความเวทนาด้วยซ้ำ ว่าทำไมชีวิตของก้านแก้วถึงไม่เป็นไปในทางที่ดีกว่านี้

นอกจากนั้น นิยายยังบอกเล่าถึงปัญหาในวัฒนธรรมบริโภคนิยม ความลุ่มหลงในวัตถุนิยม ความรุนแรงทางเพศ และการค้าประเวณีผิดกฎหมาย ซึ่งอำนาจของทางการไม่อาจก้าวเข้าไปคุ้มครองชีวิตของผู้หญิงโสเภณีได้เลย ผมไม่รู้ว่านิยายเอาความจริงมานำเสนอแค่ไหน แต่อ่านแล้วน่ากลัวมาก เพราะดูเหมือนจะไม่มีหนทางรอดเลย เช่นเดียวกับตอนที่ก้านแก้วต้องเข้าไปพัวพันกับ เขียว ดัทสัน เป็นต้นมา

ด้านสำนวนภาษาของกฤษณา อโศกสิน เขียนได้ลื่นไหล อ่านง่าย ใช้ภาษาดี และผมชอบการถ่ายทอดบทสนทนาของกฤษณาเป็นพิเศษ เพราะอ่านแล้วรู้สึกเข้าถึงอารมณ์และความคิดของตัวละครได้ทันที ใครชอบนิยายแนวสะท้อนสังคมที่มีสีสัน แต่สะเทือนใจสุด ๆ ผมขอแนะนำหลงไฟให้ลองอ่านกันดูสักหนึ่งเรื่องครับ

Jim-793009

29 : 01 : 2019

ล่า

บทประพันธ์ : ทมยันตี

ISBN 974-7039-58-3 ฉบับปก สำนักพิมพ์ ณ บ้านวรรณกรรม. พิมพ์ครั้งที่ 4. 2537

จำนวน 349 หน้า ราคา 130 บาท

รายละเอียด

มธุสร เคยเพียบพร้อมไปด้วยทรัพย์สมบัติและครอบครัวที่สมบูรณ์ แต่หล่อนจำต้องยอมสละทุกสิ่งที่มี เพียงเพื่อต้องการใช้ชีวิตอยู่กับ มธุกร ลูกสาวคนเดียวของหล่อน และละทิ้งสามีที่ไม่ซื่อสัตย์ไปเสีย หากแต่การแสวงหาชีวิตใหม่ ทั้งที่ปราศจากเงินทองติดตัวกลับไม่ใช่เรื่องง่าย ความลำบากและขัดสนทำให้มธุสรจำต้องพามธุกรมาเช่าบ้านอยู่ในสลัมแห่งหนึ่ง 

สภาพแวดล้อมของสลัมแห่งนั้นไม่ค่อยดีนัก เต็มไปด้วยอันตรายที่หล่อนต้องคอยระมัดระวังให้ลูกสาวอยู่ห่างๆ แต่แล้วโชคชะตาอันเลวร้าย ก็ชักนำให้แก๊งวัยรุ่นค้ายาเสพติดเข้ามาพัวพันกับชีวิตของมธุสรและลูกสาว อีกทั้งการตัดสินใจทำหน้าที่พลเมืองดี นำตุ๊กตาซุกยาบ้าที่มธุกรได้รับจากแก๊งค้ายาไปมอบให้ตำรวจ ก็กลายเป็นจุดเปลี่ยนในชีวิตของมธุสรไปตลอดกาล

ความพยาบาทเป็นของหวาน...

ใช่แล้ว

สิ่งที่หล่อเลี้ยงหัวใจของฉันให้ชุ่มชื้นอยู่ได้

คือ ความพยาบาท

- ล่า

REVIEW

ล่า บทประพันธ์ของ ทมยันตี เมื่อเอ่ยถึงนิยายเรื่องนี้ คิดว่าคงมีน้อยคนที่ไม่รู้จัก เพราะช่วงปลายปี 2560 ได้ถูกทำเป็นละครฉายทางช่อง One และเป็นที่พูดถึงอย่างเกรียวกราวพอสมควร 

พล็อตนิยายเรื่อง “ล่า” ไม่ได้ซับซ้อนนัก ประเด็นหลักเล่าถึงการแก้แค้นของ มธุสร คุณแม่เลี้ยงเดี่ยวที่เพิ่งหย่าขาดกับสามีหมาด ๆ และต้องพา มธุกร (ผึ้ง) ลูกสาวมาลำบากด้วย แต่เพราะตั้งใจจะประพฤติตนเป็นพลเมืองดี เอายาบ้าที่แก๊งวัยรุ่นแอบซุกใส่ในตุ๊กตาไปมอบให้ตำรวจ แก๊งวัยรุ่นซึ่งนึกแค้นเคืองเลยตามมาข่มขืนสองแม่ลูก กระทั่งมธุกรเสียสติกลายเป็นคนวิกลจริตไปในที่สุด แม้มธุสรจะขึ้นศาลต่อสู้คดีความ แต่ศาลก็ไม่ได้พิจารณาโทษตายให้แก่คนทำผิด มธุสรจึงใช้ความพยาบาทเป็นแรงผลักดันให้หล่อนออก “ล่า” พวกคนโฉดทั้ง 7 คนในนามของ “แม่รุ่งฤดี” เพื่อทวงความยุติธรรมให้แก่ชีวิตที่ย่อยยับของหล่อนและลูกสาว

ความลุ้นระทึกของเรื่องราว คือการรอคอยอย่างใจจดใจจ่อ ว่าแม่รุ่งฤดีจะออกล่าใครเป็นรายต่อไป แล้วหล่อนจะเลือกใช้วิธีไหนฆ่าคนที่เคยทำร้ายหล่อนกับลูกสาว บางวิธีก็น่ากลัวเอามาก ๆ อ่านแล้วรู้สึกโหดร้ายจริง ๆ แต่เพราะผู้เขียนพยายามแทรกคำถามในใจของมธุสรอยู่เสมอ ทำนองว่าหล่อนและลูกไม่ได้รับความเป็นธรรม กฎหมายคุ้มครองชีวิตของหล่อนกับลูกไม่ได้ หล่อนจึงต้องเลือกหนทางแก้แค้นเป็นทางออก ซึ่งสะท้อนปัญหาความอ่อนแอของกฎหมายที่หลายครั้งก็พ่ายแพ้อำนาจของผู้มีอิทธิพล ทำให้ “ล่า” เปรียบเสมือนเป็นพื้นที่แสดงออกผ่านจินตนาการ ว่าด้วยการเรียกร้องสิทธิของสตรี และเรียกร้องความเป็นธรรมจากสังคมไปโดยปริยาย

เนื่องจากนิยายล่าได้รับการพิมพ์มานานหลายสิบปี การบรรยายฉาก รูปแบบชีวิต และสังคมในนิยาย จึงเป็นภาพสะท้อนสังคมกรุงเทพฯ ในยุคเก่า (ผมเดาเอาเองจากบริบท ว่าน่าจะเป็นยุค 2520-2530 โดยประมาณ) เพราะมธุสรไม่ได้ย้ายไปอยู่อพาร์ตเมนต์อย่างในละครช่อง One แต่ไปเช่าบ้านไม้เก่า ๆ ในซอยเปลี่ยวแห่งหนึ่ง ซึ่งเป็นสลัมที่เต็มไปด้วยอบายมุข

นอกจากนี้ การปรากฏตัวของอาจารย์ญี่ปุ่นที่สอนให้มธุสรเรียนรู้ศิลปะการแต่งหน้า และท่องจำวลีเด็ดจนขึ้นใจว่า “ความพยาบาทเป็นของหวาน” ในนิยายนำเสนอออกมาพอดี ๆ จนเข้าขั้นน้อยมาก และไม่ได้เล่นใหญ่อย่างคุณรัดเกล้าในเวอร์ชั่นละคร แต่ถ้าใครทันดูเวอร์ชั่นสินจัยกับทราย เจริญปุระ ก็น่าจะได้รับอรรถรสหรือความประทับใจไปอีกแบบ ซึ่งผมไม่รู้ว่าละครถ่ายทอดดีแค่ไหน เพราะไม่ได้ดูทุกตอนจนจบ แต่สำหรับเวอร์ชั่นนิยายผมว่าสนุกดี เพราะทำให้เราลุ้นและอยากติดตามได้ตลอดเวลา แล้วการฆ่าเหยื่อแต่ละรายก็ดูโหดเหี้ยมมากขึ้นเรื่อย ๆ แต่น่าแปลกที่การตามล่าของมธุสรมีอุปสรรคเข้ามาขัดขวางน้อยมาก เหมือนว่าโชคชะตาเปิดทางให้หล่อนตามฆ่าเหยื่อทั้ง 7 รายได้อย่างสบายใจมากไปสักหน่อย ภายใต้เหตุผลที่ว่า “ผู้หญิงเป็นสื่อชักนำความตายเสมอ ไม่ว่ายุคไหนสมัยไหน”

ส่วนภาษาสำนวนของทมยันตีในเรื่องนี้ นำเสนอออกมาได้พอดี ตรงประเด็น อ่านเข้าใจง่าย ที่สำคัญคือทำให้เราซาบซึ้งไปกับความรัก ความเจ็บปวดของแม่ที่รักลูกมาก ๆ และแม้ว่าแม่จะตามฆ่าคนที่ทำให้ลูกทุกข์ทรมานได้สำเร็จ แต่สุดท้ายมันก็ไม่อาจทำให้ลูกกลับมาเป็นปกติได้ดังเดิม และนี่คือชีวิตจริงของคนที่ตกเป็นเหยื่อ ดังที่ผู้เขียนบอกเตือนใจเอาไว้ตอนท้ายเรื่องว่า

ความเป็นไปในโลกยังดำเนินต่อไป

ใครเล็ง ๆ ว่าอยากอ่าน แนะนำให้ลองหยิบมาอ่านกันครับ สนุกดี แม้ว่าตัวละครเอกจะคอยล่าและฆ่าคนแท้ ๆ แต่เรากลับอยากเอาใจช่วย และนึกเวทนาในชะตากรรมของมธุสรจริง ๆ ครับ ในขณะเดียวกัน เราก็อาจตั้งคำถามกับมโนธรรมในจิตใจของตัวเองไปด้วยว่า หากกฎหมายจัดการคนที่ทำชั่วไม่ได้ การออกตามล่าและฆ่าคนชั่วด้วยตัวเอง เป็นหนทางของความเป็นธรรมที่แท้จริงหรือไม่

Jim-793009

28 : 11 : 2018

เพชรกลางไฟ

บทประพันธ์ : ว.วินิจฉัยกุล

ISBN 978-974-253-517-9 ฉบับปก สำนักพิมพ์ทรีบีส์. พิมพ์ครั้งที่ 3. 2559.

จำนวน 482 บาท ราคา 350 บาท

รายละเอียด

หม่อมเจ้าอุรวศี หรือ ท่านหญิงหลง ต้องตกอยู่ในวังวนแห่งไฟริษยา นับแต่เสด็จในกรมผู้เป็นพระบิดาสิ้นพระชนม์ หม่อมต่วน หม่อมใหญ่ของเสด็จในกรมก็เฝ้ารังควานหม่อมเล็ก ๆ และบรรดาลูก ๆ ของพวกเธอ หม่อมสลวย ผู้เป็นหม่อมมารดาของอุรวศี จึงจัดการส่งท่านหญิงเข้าไปพึ่งใบบุญ เสด็จพระองค์หญิง (เสด็จป้า) ในพระบรมมหาราชวัง 

ถึงกระนั้น ความริษยาอาฆาตของหม่อมต่วนก็ยังคงตามไปแผดเผาอุรวศีไม่เลิกรา 

แม้ชะตาชีวิตกำหนดให้อุรวศีต้องอดทน ทะนงตนสู้กับคนคิดร้าย เหมือนดั่ง ‘เพชร’ ที่ต้องแกร่งอยู่ท่ามกลาง ‘ไฟ’ ทว่าท่านหญิงก็ยังคงชุ่มชื่นหัวใจจากมิตรภาพที่ได้รับจาก อนล ข้าราชการหนุ่ม ลูกผู้ดี ผู้หลงใหลการอ่านหนังสือ ดีดจะเข้ และเป็นนักกลอนกวีที่แอบฝากใจไปกับทุกถ้อยคำในบทกลอน ซึ่งเขาบังอาจส่งให้อุรวศีหลายต่อหลายครั้ง กระทั่งความรักของหนุ่มสาวต่างฐานันดรศักดิ์ก็ค่อย ๆ ก่อตัวขึ้นทีละนิดภายใต้ความจริงใจที่มีให้กัน หากแต่ความรักของ ‘หม่อมเจ้าหญิง’ กับ ‘สามัญชน’ จะสอดประสานกันได้เช่นไร อีกทั้งไฟริษยาจากหม่อมต่วนก็จ้องแต่จะเผาผลาญอุรวศี ให้มอดม้วยอยู่ทุกห้วงลมหายใจ ยากนักจักดับด้วยความเมตตา

“อยู่นี่กับพี่อนล

แม้ว่าต้องทำนั่นทำนี่เหนื่อยอยู่บ้าง ฉันก็ไม่เดือนร้อน

กลับสบายใจที่ไม่มีใครตามมาราวี

ฉันก็เพิ่งรู้ว่าชีวิตที่ลำบากกายแต่สบายใจ

ดีกว่าลำบากใจแต่สบายกาย”

- เพชรกลางไฟ

REVIEW

เพชรกลางไฟ บทประพันธ์ ว.วินิจฉัยกุล คงเป็นนิยายอีกหนึ่งเรื่องที่แฟน ๆ ของอาจารย์วินิตา ดิถียนต์ ต่างบอกต่อถึงความสนุกและความชื่นชอบทั้งในตัวพระเอกที่อ่อนโยน แสนสุภาพ หรือนางเอกที่แกร่งและฉลาด พล็อตหลักนั้น ว่าด้วยเรื่องของ หม่อมเจ้าอุรวศี ที่ชีวิตต้องตกระกำลำบาก เพราะความริษยาอาฆาตของ หม่อมต่วน ผู้ไม่ต้องการเห็นหม่อมหรือบุตรธิดาองค์ใดของเสด็จในกรม ได้ดีไปกว่าตนและบุตรธิดาของตน อันที่จริงนั้น หม่อมต่วนก็จงเกลียดจงชังทุกคนพอ ๆ กัน แต่ที่นางเจาะจงเคียดแค้นอุรวศีมากกว่าใคร ๆ นั่นเพราะอุรวศีทรงเป็นธิดาองค์เล็กที่เสด็จในกรมรักมาก และเป็นคนเดียวที่ไม่ยอมลงให้แก่หม่อมต่วน อุรวศีนางเอกของเรื่องจึงเปรียบเหมือนเพชรที่ต้องตกอยู่ท่ามกลางไฟ หากแต่เพชรแท้ถือเป็นรัตนชาติที่มีความแกร่งที่สุด ต่อให้ถูกไฟแผดเผาย่อมไม่ไหม้นั่นเอง ชื่อนิยายเลยบอกใบ้บทสรุปของเรื่องไปในตัวแล้ว 

ความน่าสนใจของเพชรกลางไฟ ที่ผมสังเกตเห็นจากบทประพันธ์ คือการสอดแทรกพล็อตรองซึ่งมีประเด็นที่น่าศึกษา นอกเหนือไปจากเรื่องความอิจฉาริษยา บาปบุญคุณโทษ ซึ่งปรากฏชัดอยู่แล้วในพล็อตหลักของเรื่อง การรีวิวในครั้งนี้ ผมจึงเลือกหยิบประเด็นน่าสนใจ 3 ประเด็นมาพูดถึง และต้องชื่นชมนักเขียนที่ท่านสามารถ Blend ประเด็นเหล่านี้ ให้อยู่ภายในนิยายเรื่องเดียวได้อย่างพอดี งดงาม

ประเด็นแรก ว่าด้วยเรื่อง ความเป็นเจ้า 

นิยายเรื่องนี้มีนางเอกและตัวละครแวดล้อมเป็น ‘เจ้านาย’ ค่อนข้างเยอะ ในความเป็นจริงแล้ว สังคมของชนชั้นเจ้าสำหรับคนยุคนี้ ถือได้ว่าห่างไกลและยากที่จะจินตนาการได้หมด แต่แน่นอนว่าการนำเสนอ ‘ความเป็นเจ้า’ ในเพชรกลางไฟ ผมรู้สึกได้ว่าผู้เขียนทำออกมาได้อย่างน่าประทับใจ โดยความน่าสนใจอยู่ที่การบอกเล่าวิถีความเป็นเจ้าผ่านตัวละคร เสด็จพระองค์หญิง ซึ่งเป็นตัวแทนของสังคมจารีต แสดงออกถึงการวางตัวและทะนงในศักดิ์ศรีความเป็นเชื้อพระวงศ์ ตลอดจนวิธีคิดของชนชั้นเจ้า สิ่งเหล่านี้ถูกถ่ายทอดผ่านบทพูดของเสด็จพระองค์หญิงอย่างชัดเจน และได้กลายเป็นกรอบจารีตที่ขีดเส้นกั้นระหว่างอุรวศีกับอนล ตัวอย่างเช่น ตอนที่อุรวศีถูกจับได้ว่าแอบเก็บกลอนของอนลไว้ในหนังสือ

“คนเกิดมา ต้องแบกทั้งบุญและกรรมจากกำเนิดเอาไว้ทั้งสองอย่าง มีบุญเกิดเป็นเจ้า ก็ต้องรักษาบุญเอาไว้ คนอื่นที่เป็นไพร่เขาก็ทำบุญมาอย่างไพร่ เขาก็รักษาบุญอย่างไพร่ หลานนี่สิ เป็นเจ้าหากไปทำตัวอย่างไพร่ บุญก็หมดเหลือแต่กรรม” 

“ตัวต้องรู้ตัวว่าเกิดเป็นเจ้า จะไปเกลือกกลั้วกับไพร่ไม่ได้ เจ้าผู้ชายมันไม่รู้จักที่ต่ำที่สูงก็ช่างมันเถิด มันเกี้ยวตัวไม่ได้ มันก็ไปเกี้ยวผู้หญิงอื่นต่อ มันไม่เสียอะไร แต่ตัวสิ มีแต่เสียหาย รู้ถึงไหนอับอายถึงนั่น” 

“ดีแล้วที่รู้จักไว้ตัว เกิดเป็นหงส์ต้องรู้ว่าเป็นหงส์ อย่าไปเกลือกกลั้วกับกา ถ้าไม่รักศักดิ์ของตัวเอง ใครเขาจะมารักแทนให้ หญิงหลงเป็นสาวแล้ว ทางโน้นก็ผู้ชายหนุ่ม ขึ้นชื่อว่าชายหญิงย่อมเหมือนแม่เหล็กดึงดูดเข้าหากัน แต่คนดีย่อมรู้จักยับยั้งชั่งใจ เอาแต่ทำตามใจตัวเองไม่ได้”

“ไหน ๆ พูดแล้ว ก็พูดเสียให้หมด ป้าไม่เก็บหลานไว้ในวังจนแก่ตาย วันหนึ่งก็คงมีคู่ แต่คู่นั้นมิใช่ว่าสักแต่เห็นแล้วถูกตาถูกใจ ต้องดูให้ถี่ถ้วนด้วย เกิดมาเป็นเจ้านาย ก็เหมือนเพชร หาเรือนรองรับก็ต้องเรือนทองเนื้อเก้า ไม่ใช่อ้ายพวกทองชุบเสาชิงช้า...”

“ลองนึกดู หากคิดผิดไปได้คนชั้นต่ำ หลานจะไหว้พ่อแม่มันได้ลงหรือ ถ้าแม่ผัวชี้นิ้วสั่งให้กวาดพื้นเทกระโถนเหมือนสะใภ้อื่น จะทำไหวไหม หากผัวไพร่มันจืดจาง ด่าทอทุบตีเอาตามประสาไพร่ จะร้องให้ใครหน้าไหนช่วย ญาติพี่น้องเขาก็ตัดขาดกันไปหมดแล้ว เสื่อมเสียไม่ใช่แค่ตัวเอง เสียถึงเสด็จพ่อด้วย”

แม้มองเผิน ๆ คำพูดของเสด็จพระองค์หญิงจะบ่งบอกถึงการปิดกั้นความรักต่างชนชั้น และเหยียดชนต่างฐานันดรอยู่ในที แต่จริง ๆ แล้วผมเดาว่าจุดประสงค์อันแท้จริง คือการสั่งสอนให้อุรวศีวางองค์เองอย่างเหมาะสมแก่ชาติกำเนิด ไม่ยึดเอาอารมณ์รักใคร่เป็นใหญ่ เพราะถึงแม้เกิดมาสูงส่ง เป็นเจ้านาย แต่หากประพฤติตนไม่คู่ควรเสียแล้ว ย่อมเสื่อมทั้งศักดิ์และศรี ไม่มีคุณค่าให้คนเขาเชิดชู

เรื่องความทะนงในศักดิ์และชาติกำเนิด ถูกย้ำอีกครั้งในตอนที่หม่อมสลวยได้สามีใหม่เป็นนายบุญทัน ซึ่งเป็นชนชั้นไพร่ เสด็จพระองค์หญิงทรงเห็นว่าอุรวศีไม่ควรนับถือไพร่เสมอด้วยพระบิดาของตน ความว่า

“หญิงจงสำนึกเสมอว่า พ่อของหญิงเป็นใคร สูงยิ่งกว่านั้นคือปู่ของหญิงเป็นใคร!...จะให้คนอย่างเจ้าผัวใหม่ของแม่มาแทนที่เสด็จพ่อได้หรือ ไม่ต้องพูดกันมาก ถึงบอกว่าเขาไม่มา เอาเข้าจริงเกิดมา แค่เจอกัน จะให้ใครไหว้ใคร ก็ประดักประเดิดกันทั้งสองฝ่าย”

หากพ่อของหม่อมเจ้าหญิงคือ เสด็จในกรม แน่นอนว่าปู่ของท่านหญิงก็อาจเป็น พระเจ้าอยู่หัว ดังนั้น ความเป็นเจ้าในสังคมสยามยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์ จึงมีระเบียบแบบแผนที่เคร่งครัด เจ้านายอยู่สูงเหนือชนชั้นไพร่ เจ้านายไม่กราบไหว้ไพร่ เจ้านายเกิดมามีข้าทาสคอยปรนนิบัติรับใช้ ดังนั้น สิ่งที่อุรวศีกำลังเผชิญ ทั้งชายหนุ่มที่เข้ามาฝากรักผ่านบทกลอน หรือพ่อเลี้ยงที่มาแต่งงานกับหม่อมมารดา จึงทำให้เสด็จพระองค์หญิงหวั่นเกรงว่าจะเป็นการทำลายเกียรติแห่งความเป็นเจ้าของหลานสาว และอาจฉุดให้ชีวิตของอุรวศีตกต่ำตามไปด้วย หากแต่ความเป็นเจ้าก็มิอาจอยู่เหนือ ‘คุณงามความดี’ รักต่างชนชั้นของอุรวศีกับอนลจึงเกิดขึ้นในที่สุด 

ประเด็นสอง ว่าด้วยเรื่อง รักต่างชนชั้น 

เรื่องความรักต่างชนชั้น นับว่าเป็นพล็อตคลาสสิกอย่างหนึ่งของนิยายไทย และนิยายอื่น ๆ ทั่วโลก ทว่าความน่าสนใจของเพชรกลางไฟ คือการสร้างภาพสะท้อนของสังคมสยามยุครัตนโกสินทร์ที่กำลังก้าวข้ามจากขนบเก่าไปสู่ความศิวิไลซ์ตามอย่างสากล อย่างแรกคือ การให้ความสำคัญกับความรัก ความพึงพอใจ เหนือความเหมาะสม สิ่งนี้เราเห็นชัดได้จากอุรวศีที่ปฏิเสธความรักและการหมั้นหมายของ หม่อมเจ้าสุรคม ซึ่งผู้ใหญ่ต้องการให้อภิเษกสมรสกัน เพราะมองว่าเหมาะสมด้วยชาติกำเนิด

กฎมณเฑียรบาลในอดีตกำหนดเคร่งครัดว่า เจ้านายผู้หญิงจะอภิเษกสมรสกับชายที่มีฐานันดรศักดิ์ต่ำกว่าตนไม่ได้ ถ้าใครได้ศึกษาประวัติศาสตร์ไทยมาบ้าง ก็คงเห็นว่า เหตุใดเจ้าหญิงในราชวงศ์จักรีหลายพระองค์จึงครองตนเป็นโสด ส่วนหนึ่งเป็นเพราะจำนวนเจ้านายผู้ชายที่สมกันมีน้อย และโอกาสที่ชายหญิงจะได้พบปะทำความรู้จักกันอย่างเสรีก็แทบไม่มีเลย คู่อภิเษกสมรสส่วนใหญ่จึงเกิดจากการสู่ขอหมั้นหมายโดยผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่ายเห็นชอบเป็นหลัก 

การถอนหมั้น หม้ายขันหมาก และการหย่าร้าง ถือเป็นอีกหนึ่งเรื่องน่าอดสู เป็นที่อับอายขายหน้าของคนในสังคม ประเด็นนี้ เราเห็นได้จากกรณีหม่อมเจ้าสุรคมปฏิเสธการอภิเษกสมรสกับ หม่อมเจ้าอรุณวาสี หรือ ท่านหญิงเล็ก พี่สาวต่างหม่อมมารดาของอุรวศี หรือจะเป็นกรณีของ ดวงแข ที่กำลังจะเป็นหม้ายขันหมากหลังจากอนลถูกจับในข้อหากบฏ ผู้ใหญ่เลยต้องแก้ด้วยการให้ อนึก พี่ชายของอนลแต่งงานแทนน้อง เพื่อรักษาหน้าตาและเกียรติของฝ่ายหญิง สิ่งเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า การหมั้นหมายในสมัยก่อนถือเป็นเรื่องใหญ่และจริงจัง ฝ่ายหญิงเมื่อถูกหมั้นก็เท่ากับเป็นของฝ่ายชายเป็นแล้วครึ่งหนึ่งนั่นเอง 

เช่นเดียวกันกับการหย่าร้าง ในกรณีของ หม่อมเจ้าเมรา ที่อดทนจำใจอยู่กับ หม่อมเจ้าอธิป ไม่กล้าหย่าร้าง แม้เหตุผลสำคัญคือการอดทนเพื่อความสุขสบายของหม่อมมารดาและพระโอรส แต่อีกหนึ่งเหตุผลที่แฝงอยู่ คือการรักษาเกียรติของตน ไม่ให้เป็นที่ครหานินทาด้วย 

สำหรับความรักต่างชนชั้นของอุรวศีกับอนล นับว่านักเขียนผูกเรื่องได้ดี ด้วยการให้พระเอกมีความพึงใจต่อนางเอกโดยไม่รู้ว่านางเอกเป็นเจ้า ดังนั้น ความรักแรกพบของเขาจึงเกิดขึ้นอย่างบริสุทธิ์ จริงใจ ไม่ใช่การบังอาจต่อเบื้องสูง แต่เมื่อความรักบังเกิดขึ้นแล้ว หัวใจก็ยากจะหักห้าม เขาจึงต้องเลือกหาวิธีสารภาพรักอย่างสุภาพ และยังอยู่ภายใต้การเคารพในความเป็นเจ้าของอุรวศี

มิอาจพบประสบพักตร์.............................ใช่ว่าจักคิดหักใจ

        คิดถึงทุกวันไป..........................................แม้มิได้อยู่ใกล้กัน

ไม่ใกล้ก็เหมือนใกล้...................................เพราะดวงใจอันผูกพัน

        เหมือนเห็นกันทุกวัน.................................เราพบกันนั้นด้วยใจ

ผมเชื่อว่า กลอนบทนี้คงประทับใจทุกคนที่รักนิยายเรื่องนี้ ถือว่าเป็นวรรคทองของบทประพันธ์เพชรกลางไฟเลยก็ว่าได้ สื่อถึงความรักความจริงใจที่พระเอกมีต่อนางเอก เรื่องความรักของเจ้านายในสมัยรัชกาลที่ 6 พบว่าได้มีการตรากฎมณเฑียรบาล ให้เจ้านายที่จะอภิเษกสมรสต้องทูลขอพระบรมราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก่อน จึงจะอภิเษกสมรสกันได้ กฎดังกล่าว เข้าใจว่าตราขึ้นเพื่อตรวจสอบความเหมาะสมของเจ้านายที่จะออกเรือน แต่ขณะเดียวกันก็เป็นการปิดกั้นความรักอันเสรี และมักมีผลกระทบต่อเจ้านายผู้หญิงอย่างมาก 

ด้วยเหตุนี้ หลังจากมีการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 กฎข้อนี้จึงถูกปรับแก้ว่า หากเจ้านายผู้หญิงประสงค์จะแต่งงานกับชายสามัญชน ให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์เสียก่อนจึงจะแต่งงานกันได้ ซึ่งปรากฏว่ามีเจ้านายผู้หญิงหลายองค์ทีเดียว ที่ยอมลาออกจากฐานันดรศักดิ์

ทว่าสำหรับ หม่อมเจ้าอุรวศี ผู้มีพระชนม์ชีพอยู่ในยุคสมัยรัชกาลที่ 6 ซึ่งกฎมณเฑียรบาลดังกล่าวยังคงบังคับใช้อยู่นั้น นักเขียนก็ได้ใช้กลวิธีให้นางเอกของเราเสมือนตายและสิ้นความเป็นเจ้าไปแล้ว ก่อนกลายเป็นสามัญชนในนามของ อุษา จึงสามารถแต่งงานกับอนลได้อย่างไม่ขัดต่อกฎมณเฑียรบาล ผมรู้สึกชื่นชอบการวางกลวิธีตรงนี้มาก เพราะทำให้เรื่องราวดูสมเหตุสมผล อีกทั้งสอดคล้องกับความมุ่งมั่นต่อความรักของอุรวศี ซึ่งลั่นวาจามาแต่ไหนแต่ไรว่า “แม้นแผ่นดินสิ้นชายที่พึงเชย อย่ามีคู่เสียเลยจะดีกว่า” อันหมายถึงการได้เลือกชายที่ตนรักมาเป็นคู่ครอง

ประเด็นสาม ว่าด้วยเรื่อง กบฏ ร.ศ.130 

เหตุการณ์กบฏ ร.ศ.130 เป็นเหตุการณ์สำคัญในสมัยรัชกาลที่ 6 เกิดจากกลุ่มนายทหารหนุ่ม หรือเรียกกันว่า ยังเติร์ก ได้ร่วมมือกับพลเรือนกลุ่มหนึ่ง คิดวางแผนเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตย โดยในเบื้องต้นต้องการเพียงให้พระมหากษัตริย์อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ เช่นเดียวกับกษัตริย์ของประเทศอังกฤษ หรือพระจักรพรรดิของประเทศญี่ปุ่น แต่แล้วกลับเลยเถิดถึงขั้นคิดวางแผนลอบปลงพระชนม์พระเจ้าอยู่หัว โดยมีชนวนเหตุหนึ่งมาจากความบาดหมางระหว่างทหารกับมหาดเล็ก เมื่อครั้งล้นเกล้ารัชกาลที่ 6 ยังคงดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร

หากแต่ท้ายที่สุด ผู้ร่วมขบวนการทุกคนก็ถูกจับกุมได้ทั้งหมด เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2454 และถูกส่งตัวไปคุมขังที่คุกกองมหันตโทษ ซึ่งตามกฎหมายแล้วโทษฐานกบฏ คือ ‘ประหารชีวิต’ แต่ด้วยพระเมตตาของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานอภัยโทษให้กลุ่มผู้ก่อกบฏพ้นจากโทษตายทุกคน ในคราวพระราชพิธีฉัตรมงคล เดือนพฤศจิกายน พ.ศ.2467

กบฏ ร.ศ.130 ถูกนำเสนอในนิยายผ่านตัวละคร อนล ที่เข้าไปพัวพันกับเหตุการณ์กบฏเพียงเพราะต้องการช่วยเหลือ อนึก ผู้เป็นพี่ชายให้หลุดจากขบวนการดังกล่าว ผมคิดว่าการที่นักเขียนเลือกฉากหลังของนิยายเป็นยุคสมัยรัชกาลที่ 6 ส่วนหนึ่งคงเป็นเพราะต้องการนำเสนอเหตุการณ์ กบฏ ร.ศ.130 ซึ่งเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ครั้งนี้ สะท้อนให้เห็นว่า สังคมสยามยุคนั้นเริ่มมีการตื่นตัวเรื่องประชาธิปไตย ตลอดจนแนวคิดและค่านิยมของสังคมสมัยใหม่ตามแบบชาติตะวันตก

นอกจากนี้ ยังแสดงถึงพระมหากรุณาธิคุณของล้นเกล้ารัชกาลที่ 6 ที่ทรงละเว้นโทษตายให้แก่ผู้ก่อกบฏ ทั้งที่ทรงรู้ดีว่า พวกเขาคิดลอบปลงพระชนม์พระองค์ก็ตาม ถือว่าเป็นพระเมตตาอันใหญ่หลวงอย่างยิ่ง แต่ถึงอย่างนั้น ระบอบประชาธิปไตยก็ยังคงถูกเป็นที่ถกเถียงในสังคมสยามอยู่เรื่อย ๆ จนนำไปสู่การปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ในที่สุดนั่นเอง

เพชรกลางไฟ ไม่เพียงเป็นนิยายที่ถ่ายทอดความบันเทิงตามแบบอย่างละครไทย แต่ยังแฝงเสน่ห์ด้วยการหยิบภาพสังคมสยามมาเล่า อีกทั้งท้ายเรื่องยังสื่อถึงความคิดอ่านของอุรวศี ในฐานะผู้หญิงสมัยใหม่ที่มีความคิดก้าวหน้า คิดพึ่งพาความสามารถของตนเป็นหลัก โดยไม่ได้หวังพึ่งผู้ชายอย่างสังคมโบราณ ส่วนหนึ่งอาจเป็นเพราะอุรวศีเห็นตัวอย่างความล้มเหลวจาก หม่อมเจ้าเมรา มาแล้วก็เป็นได้ ตัวอย่างความคิดดังกล่าว ถูกนำเสนออย่างชัดเจนในบทสนทนาระหว่างหม่อมสลวยและอุรวศี เมื่อหม่อมสลวยเอ่ยถึงชะตากรรมของท่านหญิงเมรา แต่อุรวศีกลับมีความคิดเห็นแตกต่างไปจากหม่อมมารดา ความว่า

“ผู้หญิงเราเรื่องใดก็ไม่สำคัญเท่าได้ผัวดี จะเกิดมาชาติตระกูลสูง จะสวยจะงามขนาดไหน หากว่าผัวเลว ทิ้งขว้างร้างหย่าเสียอย่าง ก็เสียหมดทุกอย่าง”

อุษามองหม่อมมารดาอย่างไม่เห็นด้วย เธอถอนใจเบา ๆ ตอบว่า

“ถ้าคิดอย่างนั้นก็น่าสงสารนะจ๊ะ แม่ เหมือนเด็กทารก พ่อแม่ทิ้งก็อดตาย ทำมาหากินไม่ได้ ฉันอ่านหนังสือธรรมะถวายเสด็จป้า จำได้ว่าพระพุทธเจ้าท่านสอนว่า อัตตาหิ อัตโน นาโถ ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน ท่านไม่เคยสอนให้พึ่งคนอื่นถึงจะควร ไม่ต้องดูอื่นไกล ดูอย่างป้าผ่อง ลุงตายไปหลายปีแล้ว ป้าผ่องก็ไม่เห็นเสียอะไรตรงไหน ยังค้าขายได้ทองมาใส่พรึ่บทั้งตัว มีเงินมากกว่าเมื่อลุงหาเลี้ยงเสียอีก”

ใครสนใจเพชรกลางไฟ แต่ยังไม่ได้ลองหยิบมาอ่าน ผมแนะนำให้ลองอ่านกันดูนะครับ ผมเชื่อว่าหลาย ๆ คนน่าจะได้รับมุมมองและสาระดี ๆ จากบทประพันธ์ที่นอกเหนือจากความสนุก ดราม่า ส่วนเรื่องสำนวนภาษา ว.วินิจฉัยกุล ยังคงถ่ายทอดออกมาได้ลื่นไหล งดงามเช่นเดิมครับ

Jim-793009

03 : 09 : 2017