ตั้งอยู่ในเขตตำบลศรีสัชนาลัย ตำบลสารจิตร ตำบลหนองอ้อ และตำบลท่าชัย อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย ตัวเมืองโบราณศรีสัชนาลัย อยู่ในเขตบ้านพระปรางค์ ตำบลศรีสัชนาลัย  ค่าเข้าชม คนไทย 30 บาท ต่างชาติ 100 บาท เลือกได้ว่าจะเช่าจักรยานขี่  นั่งรถอุทยาน หรือ เดินชม ส่วนยัยพลอยก็เลือกเดินชมค่ะ เพราะต้องการออกกำลังกายไปด้วยพร้อมกับจะแวะวัดไหนนานหน่อยก็ไม่ต้องเกรงใจใคร แวะตรงไหนก็ได้ก็เท้าเราเองหนิ  เมื่อเดินเข้าเขตกำแพงเมืองชั้นในทางประตูรามณรงค์ เราเริ่มเดินวงไปทางขวา มาพบวัดแรก 

ประวัติของวัดแห่งนี้บอกไว้ว่า “นายเทียน ชาวบ้านในท้องถิ่นได้กราบทูลรัชกาลที่ 6 โดยอ้างเรื่องราวที่อ่านมาจากตำนานฉบับหนึ่งที่ไหม้ไฟไปแล้วว่า วัดนี้สร้างโดย นางพสุจเทวี ธิดาพระเจ้ากรุงจีน ซึ่งเป็นมเหสีของพระร่วง อย่างไรก็ตามไม่มีหลักฐานทางโบราณคดีสนับสนุนคำพูดดังกล่าว..

ภายในวัดมีเจดีย์ทรงลังกาประกอบซุ้มเรือนธาตุเป็นประธาน ก่อด้วยศิลาแลงสูงใหญ่ และมีสภาพสมบูรณ์รอบฐานเจดีย์ มีเสาโคมไฟโดยตลอด มีบันไดขึ้นไปบนเจดีย์ และมีวิหารซึ่งขนาดเจ็ดห้อง ซึ่งเป็นผังที่นิยมสร้างกันในแบบสุโขทัยและสถาปัตยกรรมเมืองเหนือ ภายในวิหารตามเสาทุกด้านมีเทพพนมและลวดลายต่างๆ ทำด้วยสังคโลกไม่เคลือบ

Historic Town of Sri Satchanalai

จุดเด่นของวัดนี้คือมีผนังเหลืออยู่ด้านหนึ่งโดยมีลวดลายปูนปั้น (Stucco Decoration) ที่สวยงามอยู่ แต่ปัจจุบันหลุดลอกออกไปพอสมควรแล้ว ทั้งนี้มีการสร้างหลังคาสังกะสีคลุมผนังไว้อีกทีเพื่อการอนุรักษ์ ผนังดังกล่าวเป็นผนังที่ไม่มีหน้าต่าง แต่มีช่องอากาศตามแบบสุโขทัยและอยุธยาตอนต้น

อยู่ใกล้กับวัดเจดีย์เจ็ดแถว และวัดนางพญา เป็นวัดโบราณเก่าแก่ ก่อสร้างด้วยศิลาแลง ประวัติการสร้างไม่แน่ชัด แต่ปรากฏชื่อในพงศาวดารเหนือ โดยกล่าวถึงพระครูยาโชติ ซึ่งจำพรรษาอยู่ภายในวัดสวนแก้วอุทยานใหญ่แห่งนี้

Historic Town of Sri Satchanalai

โบราณสถานที่สำคัญ ประกอบด้วย

- พระวิหาร เป็นวิหารโถง ขนาด 6 ห้อง ตั้งบนฐานบัว ซึ่งก่อด้วยศิลาแลง มีมุขยื่นทั้งด้านหน้าและด้านหลัง มีบันไดทางขึ้นด้านหน้า 3 แห่ง ด้านหลังและด้านข้าง 4 แห่ง เสาก่อด้วยศิลาแลงรูปแปดเหลี่ยม ภายในยังปรากฏฐานชุกชี และแท่นอาสนะสงฆ์

- เจดีย์ประธานทรงกลม ก่อด้วยศิลาแลง ที่ตั้งอยู่บนฐานบัวลูกแก้วอกไก่ ด้านล่างเป็นฐานเขียง ส่วนขององค์ระฆังได้ทลายลง ด้านหน้ามีบันไดขึ้นจากมุขหลังของวิหารไปถึงซุ้มจระนำเพื่อสักการะองค์ ซึ่งปัจจุบันได้ชำรุดลงไป

ส่วนของกำแพงวัดก่อด้วยศิลาแลง โดยมีทางเข้า 2 ทาง

ตั้งอยู่ด้านหน้าวัดช้างล้อม นับว่ามีความสวยงามมากกว่าวัดอื่นในเมืองสุโขทัย เพราะมีเจดีย์แบบต่าง ๆ กันมากมายที่เป็นศิลปะสุโขทัยแท้ และเป็นศิลปะแบบศรีวิชัยผสมสุโขทัย โบราณสถานที่สำคัญคือ เจดีย์ประธานรูปดอกบัวตูมอยู่ด้านหลังพระวิหาร และมีเจดีย์รายรวมทั้งอาคารขนาดเล็กแบบต่าง ๆ จำนวน 33 องค์ มีกำแพงแก้วล้อมรอบอีกชั้นหนึ่ง นอกกำแพงมีโบสถ์ และบ่อน้ำ เจดีย์รายที่วัดเจดีย์เจ็ดแถวมีรูปแบบที่ได้รับบอิทธิพลศิลปะจากที่ต่าง ๆ หลายแห่ง  เช่น ลังกา และพุกาม ด้านหลังเจดีย์ประธานมีเจดีย์รายที่มีลักษณะเด่น คือ ฐานเป็นเจดีย์สี่เหลี่ยมจัตุรัส ยอดเป็นทรงกลม ภายในเจดีย์มีซุ้มโถง ส่วนซุ้มโถงเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปูนปั้น มีภาพจิตรกรรมเป็นภาพอดีตพระพุทธเจ้า และเหล่าเทวดากษัตริย์ ส่วนซุ้มจรนัมด้านหลังของเรือนธาตุทำเป็นพระพุทธรูปนาคปรก สาเหตุที่เรียกว่า วัดเจดีย์เจ็ดแถวเนื่องจากได้พบเจดีย์จำนวนมากหลายแถวภายในวัด และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่าวัดเจดีย์เจ็ดแถวเป็นที่ประดิษฐานพระอัฐิของพระราชวงศ์สุโขทัย  

พระยาดำรงราชานุภาพทรงคาดว่าน่าจะเป็นที่เก็บพระอัฐิของกษัตริย์และบรมวงศานุวงศ์ต่างๆของสุโขทัย

ภายในวัดได้พบศิลาจารึกวัดช้างล้อม ที่บันทึกถึงพนมไสดำ ขุนนางสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท ได้ออกบวช อุทิศที่ดิน เพื่อสร้างศาสนสถานและศาสนวัตถุ เพื่ออุทิศถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระองค์และพระมเหสี ซึ่งเสด็จสวรรคตแล้ว โดยอุทิศถวายเมื่อปี พ.ศ. 1933

รอบโบราณสถานมีคูน้ำล้อมรอบเป็นอุทกสีมา และมีกำแพงแก้วก่อด้วยอิฐ ล้อมรอบอีกชั้นหนึ่ง

ภายในมีโบราณสถานสำคัญ ประกอบด้วย

- พระวิหาร ตั้งอยู่ด้านหน้าเจดีย์ประธาน ปรากฏเฉพาะส่วนฐาน ที่ก่อด้วยอิฐ

- เจดีย์ประธานทรงระฆัง ขนาดใหญ่ ตั้งอยู่บนฐานเขียงรูปสี่เหลี่ยม รองรับช้างปูนปั้น จำนวน 32 เชือก ตามคติความเชื่อแบบลังกาที่ว่าช้างเป็นสัตว์ที่ค้ำชูพระพุทธศาสนา ถัดขึ้นไปเป็นชั้นมาลัยเถา องค์ระฆัง บัลลังก์ แกนปล้องฉไน บัวฝาละมี และปล้องฉไน ภายนอกเจดีย์ มีระเบียงคด ซึ่งมีเสาก่อด้วยศิลาแลง ล้อมรอบเจดีย์ประธาน

Historic Town of Sri Satchanalai

ช้างที่ฐานเจดีย์

Historic Town of Sri Satchanalai

หรือเรียกกันอีกชื่อว่า วัดสระแก้ว อยู่ห่างจากวัดช้างล้อม 200 เมตร กลุ่มโบราณสถานมีกำแพงแก้วล้อมรอบ มีประตูทางเข้าด้านหน้า และด้านหลังวัด มีโบราณสถานประกอบด้วย เจดีย์ประธานเป็นเจดีย์ทรงดอกบัวตูมล้อมรอบด้วยกำแพงแก้ว วิหารมีซุ้มพระตั้งอยู่ด้านหลังลักษณะเป็นมณฑป หลังคามณฑปเป็นรูปโค้งแหลม ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปประทับนั่งปางมารวิชัย  

ตั้งอยู่บนยอดเขาพนมเพลิงภายในกำแพงเมือง มีโบราณสถานที่สำคัญคือ เจดีย์ประธานทรงกลม และมณฑปก่อด้วยศิลาแลง ฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัสยกพื้นสูง หลังคาโค้งแหลม มีบันไดทางขึ้นสู่มณฑป ชาวบ้านเรียกว่า ศาลเจ้าแม่ละอองสำลี  ส่วนทางขึ้นวัดสามารถขึ้นได้ 2 เส้นทาง คือ จากด้านหน้าวัดแก่งหลวง และด้านข้างวัดซึ่งทางขึ้นได้ทำเป็นบันไดศิลาแลง ระหว่างทางขึ้นทั้งสองด้านมีศาลาที่พักด้วย  

วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ หรือ วัดพระบรมธาตุเมืองเชลียง และเรียกอีกชื่อว่า วัดพระปรางค์  ตั้งอยู่นอกกำแพงเมืองเก่าศรีสัชนาลัย ลงไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ประมาณ 3 กิโลเมตร เป็นกลุ่มโบราณสถานขนาดใหญ่ และเป็นพระอารามหลวงชั้นราชวรวิหาร มีโบราณสถานที่สำคัญภายในวัด ได้แก่ ปรางค์ประธาน ก่อด้วยศิลาแลงฉาบปูน ลักษณะรูปแบบเป็นสถาปัตยกรรมจัดอยู่ในสมัยอยุธยา บริเวณเรือนธาตุด้านหน้ามีบันไดขึ้นองค์ปรางค์สู่ซุ้มโถง ผนังภายในองค์ปรางค์พบว่ามีร่องรอยจิตรกรรมฝาผนังแต่ลบเลือนไปมาก ด้านหน้าองค์ปรางค์มีวิหาร ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปขนาดใหญ่ปางมารวิชัย และทางด้านขวามีพระพุทธรูปปูนปั่นปางลีลาที่มีลักษณะงดงาม กำแพงวัด  เป็นศิลาและแท่นกลมขนาดใหญ่เรียงชิดติดกันเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้าง 60  เมตร ยาว 90  เมตร เหนือซุ้มประตูทำเป็นรูปคล้ายหลังคายอด และเหนือซุ้มขึ้นไปปั้นปูนเป็นรูปพระพักตร์พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร พระธาตุมุเตา อยู่ด้านหลังปรางค์ประธานนอกกำแพงแก้ว ลักษณะพระธาตุมุเตาเป็นเจดีย์ทรงมอญ 

Historic Town of Sri Satchanalai

Historic Town of Sri Satchanalai

ในการขุดแต่งเมื่อปี พ.ศ. 2535 ได้พบทองจังโกประดับส่วนยอดของเจดีย์ มณฑปพระอัฏฐารศ อยู่ด้านหลังของพระธาตุมุเตา เดิมน่าจะเป็นมณฑปพระสี่อิริยาบท ต่อมาได้ซ่อมแซมดัดแปลง ภายในซุ้มคูหามีพระพุทธรูปยืนอยู่ เดิมมณฑปมุงหลังคาด้วยกระเบื้องดินเผา 

Historic Town of Sri Satchanalai

วิหารพระสองพี่น้อง อยู่ทางซ้ายมณฑปพระอัฏฐารศ ก่อด้วยศิลาแลง มีพระพุทธรูปปูนปั้นปางมารวิชัย 2 องค์ อยู่บนแท่นพระ จากการขุดค้นทางโบราณคดีพบว่าฐานวิหารสองพี่น้องก่อทับอาคารเดิมที่ก่อด้วยอิฐ และด้านข้างทางขวาของพระวิหารได้พบฐานรอยพระพทุธบาท โบสถ์  ตั้งอยู่ด้านหน้าพระวิหาร ปัจจุบันทางวัดได้บูรณะปฏิสังขรณ์ใหม่ทั้งหลังโดยสร้างทับโบสถ์เดิม กุฏิพระร่วงพระลือ  หรือเรียกอีกชื่อว่า ศาลพระร่วงพระลือ มีลักษณะเป็นมณฑป ฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัสกว้าง หลังคาทรงมณฑปก่ออิฐซ้อนกัน 4 ชั้น ภายในประดิษฐานรูปหล่อพระร่วงพระลือ(จำลอง)

Historic Town of Sri Satchanalai

ใกล้ๆกัน

Historic Town of Sri Satchanalai

ที่ในโบสถ์ใหม่ของวัด

Historic Town of Sri Satchanalai