“พดด้วง”… เงินมีขา แห่ง อาณาจักรสยาม

               หากเราจะสามารถย้อนเวลากลับไปนั่งสนทนา‘เรื่อง เงินๆ ทองๆ’ กับ ชาวตะวันตกที่อาศัยในเมืองไทย สมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ได้แล้วล่ะก็ ผมเชื่อแน่ว่าเราจะต้องได้ยินคำว่า “Bullet coin” หรือไม่ก็ “Bullet money” จากปากของพวกฝรั่งเป็นแน่

              คำศัพท์ดังกล่าวเป็นสิ่งที่ชาวตะวันตกทั้งหลาย ต่างรู้จักดี เพราะสิ่งนี้คือ เงินตราประจำชาติสยาม ที่ถูกเรียกขานว่า “เงินพดด้วง” นั่นเอง..

              “เงินพดด้วง” กำเนิดขึ้นครั้งแรก ในสังคมไทยตั้งแต่สมัยสุโขทัย สันนิษฐานว่าน่าจะมีต้นแบบมาจาก “เงินกำไล” ที่ถูกขุดพบในพื้นที่ เมืองศรีสัชนาลัย ด้วยรูปลักษณ์อันแปลกตา โดดเด่นของ พดด้วง ที่เป็นแท่งเงิน งอปลายขา ๒ ข้าง เข้าหากัน จนเกือบกลมคล้าย ตัวด้วง ที่ขดอยู่ในรัง

             ผู้คนจึงเรียกเงินนี้ว่า ‘พดด้วง’แต่ด้วยสัณฐานของมัน ที่กลมคล้ายลูกปืนโบราณ อันเป็นเอกลักษณ์ ที่ไม่มีชาติไหนเหมือน ชาวตะวันตกจึงพากันเรียกติดปากว่า “Bullet coin” หรือ “Bullet money” ด้วยเช่นกัน..

             พดด้วงทำขึ้นจาก โลหะเงินแท้  มีปลายขา ๒ ข้าง งอเข้าหากัน เป็นปลายแหลม และมีรอยบาก ๒ข้าง เป็นร่องลึก ด้านบนประทับตราประจำแผ่นดิน หรือ ตราประจำเมือง ส่วนด้านหน้า ประทับตรา ประจำรัชกาล พดด้วง ในแต่ละยุคจะแตกต่างกันก็ตรง ตราประทับ ลักษณะขาที่ตีพับ รอยค้อนตี รูระหว่างขาพับ เป็นเงินตราประจำชาติ ที่ใช้สืบทอดต่อกันมาตั้งแต่ยุคกรุงสุโขทัย เรื่อยลงมาถึงยุคกรุงศรีอยุธยา จนถึงต้น ยุครัตนโกสินทร์ เป็นเวลายาวนาน กว่า ๗๐๐ ปี ทีเดียว!

               กระทั่งในสมัยรัชกาลที่ ๕ ได้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ ใน พ.ศ.๒๔๔๑ เมื่อ พระพุทธเจ้าหลวง ทรงปฏิรูประบบเงินตราไทย (จาก ระบบชั่ง ตำลึง บาทสลึง เฟื้อง) ไปสู่ความทันสมัยด้วยการนำ “ระบบทศนิยม แบบ สากล” มาใช้ คือ ๑ บาท แบ่งเป็น ๑๐๐ สตางค์ และให้ผลิตเหรียญกษาปณ์ ขึ้นตามแบบสากล และได้ประกาศยกเลิก ใช้เงินพดด้วงตั้งแต่วันที่ ๒๘ ตุลาคม ๒๔๔๗ ก่อนจะมาสิ้นสุดการใช้จริง ในวันที่ ๓๑ กรกฎาคม ๒๔๕๑

              แม้ทุกวันนี้ พดด้วงจะเป็นเพียงตำนานหนึ่ง ในหน้าประวัติศาสตร์ไทย แต่เงินตราชนิดนี้ ก็หาได้ดำรงสถานะ เป็นเพียงสื่อกลาง การค้าขายแลกเปลี่ยนในอดีตเท่านั้น

             หากแต่มันยังคงเป็นวัตถุพยานสำคัญที่สะท้อนความรุ่งเรืองในอดีต ของชาติไทยเรา ได้ชัดเจนยิ่งอีกทางหนึ่งครับ…