รู้ไว้ใช่ว่า ตอนจากเชียงรุ่งถึงเชียงแสน

แม่น้ำโขง

ผมพบแม่น้ำโขงเมื่อประมาณ 40 กว่าปีก่อน เป็นการข้ามแม่น้ำโขงครั้งแรก และมาให้ความสนใจแม่น้ำโขงมากขึ้นเมื่อได้ศึกษาเรื่องเกี่ยวกับอุษาคเนย์ที่สหรัฐอเมริกา เปรียบเสมือนพวกใกล้เกลือกินด่าง และได้กลับมาสัมผัสแม่น้ำโขงอีกครั้งเมื่อได้รับเชิญอย่างเป็นทางการจากประเทศลาว จึงรู้สึกว่าแม่น้ำโขงลี้ลับ มีเสน่ห์ บอกไม่ถูก"

ดร.ชาญวิทย์ เกษตรศิริ นักวิชาการด้านประวัติศาสตร์ การเมือง และวัฒนธรรม กล่าวถึงแม่น้ำโขงขณะนำทีมสำรวจลำน้ำโขง จากเมืองเชียงรุ่ง หรือ "สิบสองปันนา" ในตอนใต้ของจีน ล่องลงสู่สามเหลี่ยมทองคำ ที่ อ.เชียงแสน จ.เชียงราย ของไทย

การเดินทางในครั้งนี้เพื่อเตรียมข้อมูลสำหรับการสัมมนาใหญ่เรื่อง "แม่น้ำโขง-สาละวิน ผู้คน ผืนน้ำ และสุวรรณภูมิของอุษาคเนย์" จะมีขึ้นในวันที่ 23-24 พ.ย. ที่ จ.เชียงใหม่

คาดจะเป็นอีกหนทางหนึ่งสำหรับผู้สนใจ และมีความห่วงใยต่ออนาคตของแม่น้ำโขง เพื่อร่วมระดมสมองและความรู้ในหัวข้อประเด็นต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับแม่น้ำสายนี้

แม่น้ำโขงมีความยาวทั้งสิ้น 4,909 กิโลเมตร เริ่มต้นจากที่ราบสูงทิเบต ไหลผ่านมณฑลยูนนานของจีน ในเขตปกครองพิเศษสิบสองปันนา ลงมาสู่ประเทศพม่า ลาว ไทย กัมพูชา และไหลออกปากอ่าวที่ประเทศเวียดนาม
เป็นแม่น้ำที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ ความยิ่งใหญ่มโหฬาร ความเกี่ยวเนื่องกับวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน 2 ฝั่งแม่น้ำ จึงปฏิเสธไม่ได้ว่า แม่น้ำโขงย่อมจะเป็นที่สนใจจากนักวิชาการเป็นพิเศษ ในแต่ละปีมีนักวิชาการ นักท่องเที่ยว เดินทางผ่านแม่น้ำโขงด้วยจุดประสงค์ต่างๆ กันเป็นจำนวนมาก

แต่ในขณะนี้แม่น้ำสายสำคัญแห่งอุษาคเนย์กำลังถูกคุกคามอย่างหนัก
เพราะในปัจจุบันเกิดการลงทุนในโครงการยักษ์ต่างๆ ขึ้นมากมาย ไม่ต่ำกว่า 100 โครงการ โดยจุดประสงค์หลักคือนำเอาธรรมชาติ และความหลากหลายของแม่น้ำโขงตอบสนองการพัฒนา และการเจริญเติบโตของเมืองริมแม่น้ำโขง

โดยเฉพาะในประเทศจีน ซึ่งมีอาณาบริเวณของแม่น้ำโขงมากที่สุด และอยู่ทางตอนต้นของแม่น้ำ จึงผุดโครงการก่อสร้างเขื่อนขนาดใหญ่หลายแห่ง และเปิดเส้นทางการเดินเรือพาณิชย์ขนาดใหญ่ เพื่อนำสินค้าล่องตามลำน้ำลงมาขายในพม่า ลาว และไทย

จึงต้องระเบิดเกาะแก่งหินต่างๆ ในลำน้ำ ทำลายระบบนิเวศ เปลี่ยนแปลงธรรมชาติของแม่น้ำ ทิศทางการไหลของน้ำแปรเปลี่ยน สุดท้ายจะกระทบต่อวิถีชีวิตของผู้คนอีกหลายประเทศที่ลำน้ำนี้ไหลผ่านอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

สิ่งนี้ได้เกิดขึ้นแล้ว เพราะจากการล่องตามแม่น้ำจากเชียงรุ่งลงมาเรื่อยจะพบว่า ในช่วงที่แม่น้ำโขงอยู่ในเขตประเทศจีนการเดินเรือจะเป็นไปอย่างสะดวกสบาย เพราะกัปตันเรือไม่ต้องหลบหลีกเกาะแก่งหิน ทั้งที่ธรรมชาติของแม่น้ำโขงแทบตลอดทั้งลำน้ำเต็มไปด้วยโตรกผา เกาะกลางน้ำ แก่งหิน ชะง่อนผาตามซากเขาที่แม่น้ำไหลผ่าน

แต่ตลอดเส้นทางของการล่องแม่น้ำโขงในเขตประเทศจีนเราไม่พบเกาะแก่งหินที่เป็นอุปสรรคของการเดินเรือ เนื่องจากเกือบทั้งหมดถูกแรงระเบิดเปิดทางให้การเดินเรือสะดวกขึ้น

ต้องเข้ามาถึงเขตประเทศพม่าเรื่อยมาถึงสามเหลี่ยมทองคำ เขต อ.เชียงแสน จึงมีโอกาสเห็นเกาะแก่งกลางน้ำมากขึ้น

ดร.ชาญวิทย์บอกว่า สิ่งที่น่าเป็นห่วงที่สุดของแม่น้ำโขง และกลายเป็นข้อถกเถียงกันมากที่สุดในขณะนี้ มีอยู่ 2 ประเด็นหลักๆ คือปัญหาการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ในประเทศจีน และการระเบิดเกาะแก่งต่างๆ ในแม่น้ำโขง เพื่อการพัฒนาทางพาณิชย์นาวี เพราะ 2 ปัญหานี้ล้วนแต่สร้างผลกระทบอย่างสูงให้กับระบบนิเวศของแม่น้ำโขง
ต่อไปความงดงามของการดำรงชีวิตของผู้คน 2 ริมฝั่งแม่น้ำโขงอาจจะเปลี่ยนไป เพราะแม่น้ำโขงกำลังถูกคุกคามอย่างหนักจากความเจริญของยุคโลกาภิวัตน์

ดังนั้นในการสัมมนาที่จะมีขึ้น นอกจากแม่น้ำโขงแล้วยังหยิบแม่น้ำสาละวิน แม่น้ำสำคัญอีกสายหนึ่งมาพูดถึงด้วย โดยจะพูดถึงภาพรวม ประเด็นปัญหาหลักต่างๆ ที่เกิดขึ้นกับแม่น้ำทั้ง 2 สายนี้ ซึ่งค่อนข้างจะคล้ายกัน รวมไปถึงผู้คน และระบบนิเวศต่างๆ หรือแม้กระทั่งเรื่องอาหารการกินของชาวอุษาคเนย์ ก็จะถูกนำมาเป็นประเด็นในการพูดคุยด้วย

"ผลที่ได้นอกจากข้อมูลทางวิชาการใหม่ๆ ข้อคิดเห็นต่างๆ จากผู้สนใจและเกี่ยวข้องแล้ว ผมเชื่อว่าจะเป็นความสุขใจ ที่อย่างน้อยเราก็มีโอกาสได้แสดงความห่วงใยต่อแม่น้ำโขง ในฐานะของชาวอุษาคเนย์คนหนึ่ง ที่มีชีวิตอาศัยร่วมกันบนผืนแผ่นดินแห่งนี้" ดร.ชาญวิทย์กล่าว



เพราะจากสภาพที่เห็นตลอดลำน้ำโขง ตั้งแต่เชียงรุ่งจนมาถึงเชียงแสน แค่นี้ก็เกิดคำถามแล้วว่าชาวบ้านริม 2 ฝั่งลำน้ำจะอยู่รอดต่อไปหรือไม่ เนื่องจากความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับแม่น้ำโขงเป็นไปอย่างรวดเร็วจนน่าตกใจ ท้ายที่สุดแล้วไม่ใช่แค่เพียงความอยู่รอดของแม่น้ำโขงเท่านั้น แต่หมายถึงชีวิตของคนตัวเล็กตัวน้อยที่อาศัยอยู่ 2 ฝั่งแม่น้ำโขง ที่มีจำนวนเกือบ 100 ล้านคน ในเขต 6 ประเทศ ไม่ว่าจะเป็นชาวบ้านเผ่าต่างๆ ในประเทศจีน คนหาปลาในประเทศไทยและลาว ตลอดจนคนตัวเล็กๆ ที่อาศัยริมโขงเป็นแหล่งทำมาหากินในประเทศกัมพูชา และเวียตนาม

ข้อเขียนโดย ชุลีพร บุตรโคตร
คอลัมน์ หรรษา นสพ.ข่าวสด
ฉบับประจำวันอาทิตย์ที่ 29 ตค.2549

Create Date : 29 ตุลาคม 2549 Last Update : 29 ตุลาคม 2549 15:57:17 น. Counter : 1571 Pageviews.		14 comments
Share Tweet