Bloggang.com : jenifaae : โครงการศึกษาวิจัยทางโบราณคดี บริเวณพื้นที่สถานีรถไฟธนบุรี(เดิม)

โครงการศึกษาวิจัยทางโบราณคดี บริเวณพื้นที่สถานีรถไฟธนบุรี(เดิม)

คอลัมน์ สุวรรณภูมิ สังคมวัฒนธรรม

บริเวณพื้นที่สถานีรถไฟ ธนบุรี (เดิม) ในสมัยต้นอยุธยา เป็นส่วนหนึ่งของชุมชนที่เรียกว่า 'บางกอก' เป็นชุมชนสำคัญที่มีการตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนต่างๆ ตามริมแม่น้ำเจ้าพระยา เป็นชุมชนที่ทำการกสิกรรมอยู่บริเวณริมแม่น้ำเจ้าพระยา ทำเรือกสวนไร่นา และมีการเพาะปลูกผลไม้นานาชนิด

     จวบจนกระทั่งในสมัยธนบุรี (พ.ศ.2310-2325) บริเวณพื้นที่สถานีรถไฟธนบุรี (เดิม) ทวีความสำคัญยิ่งขึ้น เนื่องจากอยู่ในพื้นที่ทางตอนเหนือของเมืองธนบุรี อันเป็นที่ตั้งของบ้านเรือน ชุมชน ตลอดจนคูเมือง กำแพงเมือง

ในสมัยรัตนโกสินทร์ บริเวณนี้ยังเป็นพื้นที่สำคัญ ซึ่งมีตำแหน่งที่ตั้งใกล้เคียงกับสถานที่สำคัญต่างๆ ได้แก่

พระราชวัง บวรสถานพิมุข หรือพระราชวังหลัง อันหมายถึงวังที่ประทับของพระราชวงศ์ชั้นสูงที่ได้รับการแต่งตั้งให้ดำรง ตำแหน่งเป็นกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข อันเป็นตำแหน่งสำคัญรองลงมาจากพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 และตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคล

     ปัจจุบันบริเวณ พื้นที่นี้เป็นที่ตั้งของโรงพยาบาลศิริราช ซึ่งก่อตั้งขึ้นในวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ.2429 เป็นต้นมาและดำเนินกิจการทางการแพทย์และการศึกษาจนถึงปัจจุบัน สันนิษฐานว่าบริเวณสถานีรถไฟธนบุรี (เดิม) คงเป็นที่อาศัยของชุมชนหนาแน่นในคราวนั้นด้วย ตลอดจนน่าจะมีกิจกรรมที่สัมพันธ์กับวัง ครั้นปลายสมัยรัชกาลที่ 1 กรมพระราชวังบวรสถานมงคลทิวงคต วังนั้นจึงทิ้งร้างตลอดมา

     สถานีรถไฟธนบุรี หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่าสถานีรถไฟบางกอกน้อย เป็นสถานีรถไฟที่มีความสำคัญยิ่ง เป็นสถานีรถไฟแห่งแรกที่เกิดขึ้นในเมืองไทย ในปี พ.ศ.2446 ทั้งนี้ที่ดินก่อนการสร้างสถานีรถไฟเป็นที่ดินเวนคืนจากชาวมุสลิม โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้พระราชทานที่ดินฝั่งตรงข้าม พร้อมกับสร้าง 'มัสยิดอันซอริซซุนนะห์' (มัสยิดหลวง) เป็นการทดแทน ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 สถานีรถไฟธนบุรีเป็นจุดยุทธศาสตร์ที่สำคัญของการสงคราม ในคราวนั้นบริเวณสถานีรถไฟทั้งหมดได้รับความเสียหายมาก ภายหลังสงครามจึงมีการปรับปรุงสถานีรถไฟครั้งใหญ่

     เนื่องด้วยคณะแพทย ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล จะดำเนินงานโครงการก่อสร้างอาคารศูนย์ความเป็นเลิศทางการวิจัยและบริหารทาง การแพทย์พร้อมระบบสาธารณูปการ โครงการศึกษาและวิจัยทางโบราณคดีภายในพื้นที่สถานีรถไฟธนบุรี (เดิม) จะทำให้ได้ข้อมูลทางประวัติศาสตร์โบราณคดีอื่นๆ ที่เอกสารทางประวัติศาสตร์มิได้กล่าวถึง โดยเฉพาะข้อมูลที่เกี่ยวกับชุมชนและชีวิตความเป็นอยู่ของคน ตลอดจนการใช้พื้นที่ที่เกี่ยวข้องกับพระราชวังหลัง ที่ไม่ได้บันทึกไว้ในเอกสารประวัติศาสตร์

ผลการขุดค้นทางโบราณคดีในปัจจุบัน

     ปัจจุบัน การดำเนินงานทางโบราณคดีได้ทำการขุดค้นเสร็จสิ้นแล้ว พบหลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญ คือ ซากเรือไม้ ที่พบในบริเวณพื้นที่ Area 1 และแนวกำแพงที่พบในพื้นที่ Area 2 สามารถสรุปข้อมูลที่ได้จากการขุดค้นทางโบราณคดีได้ดังนี้

ซากเรือไม้

     จากการขุดค้นพบว่า ซากเรือที่พบมีขนาดกว้าง 5 เมตร ยาว 24 เมตร ปลายของหัวเรือและท้ายเรือค่อยๆ สอบเข้าหัวเชิดขึ้นเล็กน้อย ลักษณะของเรือที่พบเป็นเรือกระแชง ซึ่งเป็นเรือที่ใช้ในการบรรทุกข้าวสารหรือสินค้าไปตามแม่น้ำ ซึ่งมีลักษณะคล้ายเรือเอี้ยมจุ๊น มีท้องเรือเป็นทรงโค้งกลมขนาดใหญ่ ภายในเรือพบตะปูปลิงเป็นจำนวนมากไว้ตอกยึดไม้โครงสร้างเรือต่างๆ เช่น กงเรือ เป็นไม้โค้งวางตามแนวขวางตามท้องเรือ และวางเรียงกันถี่มากเพื่อความแข็งแรง

     บริเวณภายนอกใต้ท้องเรือพบว่า มีการใช้แผ่นทองเหลืองบุบริเวณใต้ลำเรือ พบตัวอักษรภาษาอังกฤษประทับที่แผ่นทองเหลือง ตรงกลางเป็นตัวอักษร A ล้อมรอบด้วยวงกลม และมีตัวอักษรพิมพ์นูนว่า 'MUN?PATENT' ซึ่งอาจจะเป็นชื่อบริษัทที่ผลิต ขณะนี้กำลังอยู่ระหว่างการศึกษาข้อมูล จึงไม่สามารถสรุปได้อย่างแน่ชัดในขณะนี้

     บริเวณเปลือกเรือด้านทิศ ตะวันตกพบว่าไม้มีร่องรอยของไฟไหม้ตลอดทั้งแนว ร่องรอยไหม้ที่พบนั้นกินบริเวณเกือบครึ่งลำ ทำให้สันนิษฐานว่า หลังจากเรือลำนี้ได้ถูกชะลอมาจอด ณ ที่แห่งนี้แล้ว ต่อมาบริเวณนี้มีไฟไหม้เกิดขึ้น เรือบางส่วนก็ถูกไหม้ในคราวนั้นด้วย

     บริเวณ ใต้ท้องเรือพบคานไม้ที่ใช้รองลำเรือ คล้ายซุงทั้งท่อน มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 23 เซนติเมตร ยาวประมาณ 4.50 เมตร ใช้เป็นคานรองรับเรือไว้ นอกจากนั้น พบว่ากระดูกงูจะวางอยู่ใต้ท้องเรือ ในบริเวณใกล้กันพบท่อนไม้กลมที่ถูกตัดเป็นท่อนสั้นๆ ขนาดเล็ก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 20-30 เซนติเมตร ยาวประมาณ 80-90 เซนติเมตร จำนวน 6 ท่อน ไว้เพื่อประคองลำเรือ

กำแพง

     เป็นกำแพงก่ออิฐโดยใช้ดินสอหรือยึดประสานกันระหว่างอิฐ กำแพงอิฐที่พบเรียงเป็นแนวขนานไปตามแม่น้ำเจ้าพระยาและคลองบางกอกน้อย (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิม) มีความกว้างของกำแพงประมาณ 1.50-2 เมตร

     จากการขุดตรวจสอบด้านตัด (section) เพื่อตรวจสอบฐานรากของแนวกำแพงอิฐ พบว่าแนวกำแพงอิฐทั้งหมดมีความสูงที่วัดได้ในปัจจุบันประมาณ 2.3 เมตร สอด้วยดินทุกชั้น ใต้แนวอิฐก่อรองพื้นด้วยชั้นทราย ชั้นทรายมีความหนาประมาณ 30-50 เซนติเมตร ทั้งนี้ไม่อาจทราบได้อย่างแน่ชัดว่าจะมีไม้เพื่อช่วยรองรับน้ำหนักหรือไม่ เนื่องจากน้ำใต้ดินที่ไหลออกมาตลอดเวลา ทำให้ชั้นทรายที่ใช้รองใต้แนวกำแพงอิฐพังทลาย และทำให้แนวกำแพงอิฐพังทลายลงมาด้วย

ทั้งนี้ ผู้ศึกษาสันนิษฐานว่าไม่น่าจะมีระบบของการใช้คานไม้หรือไม้ปีกเพื่อรองรับ แนวกำแพงดังกล่าว เนื่องจากไม่พบไม้ที่ใช้วางรองใต้ชั้นแนวอิฐแต่อย่างใด

     เป็นที่น่าเสียดายว่า อิฐบริเวณด้านบนถูกทำลาย หรือถูกรบกวนจากการก่อสร้างในสมัยหลัง ทั้งในสมัยที่เป็นสถานีรถไฟ และการก่อสร้างอาคารในปัจจุบัน ซึ่งเมื่อดูจากทิศทางการวางตัวของแนวกำแพงอิฐ พบว่าปลายด้านหนึ่งของแนวกำแพงอิฐวิ่งไปทางเขตที่เป็นพื้นที่ก่อสร้างอาคาร ในปัจจุบัน ซึ่งโดนรื้อทำลายไปหมดไปแล้ว ปลายอีกด้านหนึ่งของแนวกำแพงอิฐมีแนววิ่งไปยังโรงพยาบาลศิริราช ซึ่งอาคารสมัยใหม่คงจะทำลายและรบกวนไปเช่นกัน

ขอขอบคุณ
ที่มา : มติชนรายวัน วันที่ 05 กันยายน พ.ศ. 2551 หน้า 20

H O M E

Create Date : 09 กันยายน 2551

Last Update : 9 กันยายน 2551 19:41:19 น.

3 comments

Counter : 1301 Pageviews.

เออ... ท่าทางโกโบริ กับอังศุมาลินรุ่นต่อไปจะต้องใช้กราฟฟิกช่วยสร้างบรรยากาศ สถานีรถไฟธนบุรีแบบเดิมๆ แระ...

เสียดาย ว่าผู้บริหารศิริราช และมหิดล ใช้ความไม่ฉลาดไม่ยอมขยายงานด้วยการไปเปิด ศิริราช 2 3 ที่อื่นๆ เพื่อกระจายความเจริญ แล้วรักษาพื้นที่ที่เป็นชุมชนศาลาน้ำร้อน ที่เป็นเหมือนกับ Farmers' Market ของเมืองนอก ที่เคยอยู่ตรงนี้ไว้นะ

โดย: le doc

วันที่: 9 กันยายน 2551 เวลา:20:08:57 น.

มาหาความรู้ครับ

โดย: boyblackcat

วันที่: 9 กันยายน 2551 เวลา:20:41:28 น.

หมอ เชื่อมั่นตัวเองมาก เอาเรื่องของตัวเป็นศูนย์กลาง
แทนที่จะย้ายตัวเองออกไปนอกเมือง เพื่อคืนพื้นที่ประวัติศาสตร์ให้แกอนุชน กลับอ้างเหตุเบื้องสูงขยายถิ่นตนเองไปใหญ่

โดย: s IP: 124.121.89.205 วันที่: 17 พฤศจิกายน 2551 เวลา:14:50:53 น.