เสฐียรโกเศศ - นาคะประทีป (ตอนจบ)

รู้ไปโม้ด
โดย...น้าชาติ ประชาชื่น nachart@yahoo.com

ประวัติของ "นาคะประทีป"

พระสารประเสริฐ (ตรี นาคะประทีป) ผู้เชี่ยวชาญวิชาอักษรศาสตร์ ภาษาไทย ผู้ร่วมแปลและถ่ายหนังสือ หิโตปเทศ จากภาษาอังกฤษร่วมกับ พระยาอนุมานราช ธน และได้ร่วมงานกันต่อเนื่องมาเป็นเวลานาน ใช้นามปากกาที่มีชื่อเสียงร่วมกันคือ "เสฐียรโกเศศและนาคะประทีป"

ท่านเกิดวันที่ 25 พ.ย. 2432 ที่ตำบลถนนตรีเพชร อำเภอพาหุรัด จังหวัดพระนคร เป็นบุตรของหลวงพิพิธวิรัชการ (เทียน นาคะประทีป) และนางสวน เรียนที่โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย สอบไล่ได้ประโยค 2 อย่างเก่าและชอบภาษาบาลีเป็นอย่างมาก จึงขออนุญาตผู้ปกครองบวชเป็นเณร เมื่ออายุได้ 17-18 ปี ก็ได้เป็นเปรียญ 7 ประโยคมีหน้าที่สอนบาลีในสำนักวัดที่บวชคือวัดเทพศิรินทราวาส เรียกกันโดยทั่วไปว่า "พระมหาตรี"

เชี่ยวชาญภาษาเป็นอย่างดี และแม้ไม่ชำนาญภาษาสันสกฤตแต่ก็ยังอ่านอักษรเทวนาครีได้ เพราะเคยติดตามพระอาจารย์ คือพระราชาคณะ พระธรรมนิเทศทวยหาญ ไปเกาะลังกา

ต่อมาเมื่อ ขุนโสภิตอักษรการ เจ้าของโรงพิมพ์ไท ที่จัดพิมพ์หนังสือดีมีคุณภาพในสมัยนั้น ต้องการพิมพ์หนังสือ หิโตปเทศ จากภาษาอังกฤษเป็นภาษาไทย จึงแนะนำให้พระยาอนุมานราชธนรู้จักกับพระมหาตรีให้เป็นผู้ช่วยตรวจ เนื่องจากเกรงว่าอาจเพี้ยนไปจากต้นฉบับภาษาสันสกฤตด้วย

ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาทั้งสองท่านจึงรู้จักทั้งด้านส่วนตัว และทำงานร่วมกันมาตลอดชีวิต

พระมหาตรีสึกออกมาเป็นฆราวาสเมื่ออายุได้ 30 ปี เข้ารับราชการเป็นอนุศาสนาจารย์ประจำกระทรวงกลาโหม ทำหน้าที่ศาสนาจารย์ 3 ปีได้เป็นรองอำมาตย์โท เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรีเสนาบดีกระทรวงศึกษาธิการขณะนั้นได้ขอตัวมาดำรงตำแหน่งผู้ช่วยแผนกอภิธานสยามในกรมตำราเมื่อ พ.ศ.2465 ในปีต่อมาก็ได้บรรดาศักดิ์เป็น หลวงธุรกิจภิธาน

ซึ่งขณะนั้นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎ เกล้าเจ้าอยู่หัว กำลังทรงพระราชนิพนธ์เรื่อง มัทนะพาธา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ไปรับราชการใกล้ชิด มีหน้าที่ถวายความเห็นเกี่ยวกับเรื่องศัพท์และตามเสด็จไปอยู่ที่พระราชนิเวศน์มฤคทายวันบ่อยครั้ง ครั้นเมื่อเสด็จสวรรคต หลวงธุรกิจภิธานได้กลับไปรับราชการที่เดิม

พ.ศ. 2469 กรมราชเลขาธิการขอย้ายหลวงธุรกิจภิธาน ไปรับราชการในกรมในตำแหน่งปลัดกรมพระอาลักษณ์ ถึงปี 2471 ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระสารประเสริฐ รับราชการอยู่จนถึง พ.ศ.2475 จึงย้ายกลับไปรับราชการในกระทรวงศึกษาธิการ เป็นข้าราชการชั้นเอกประจำกรมวิชาการ

ภายหลังย้ายไปดำรงตำแหน่งหัวหน้ากองศาสนศึกษาระยะหนึ่ง จึงออกจากราชการเพื่อรับพระราชทานเบี้ยบำนาญ และได้รับการบรรจุเป็นอาจารย์พิเศษประจำแผนกวิชาภาษาบาลี คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

พระยาอนุมานราชธนเล่าไว้ว่า งานที่พระสารประเสริฐชอบมากเป็นพิเศษ คืองานชำระปทานุกรม ซึ่งท่านได้เป็นกรรมการชำระปทานุกรมของราชบัณฑิตยสถาน บางวันแม้รถประจำทางสาธารณะขัดข้องท่านยังยอมเดินจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาที่ราชบัณฑิตยสถาน และแม้แต่ที่หอสมุดแห่งชาติก็เดินมาจนได้

ทั้งสองท่านมีผลงานร่วมกันมากมาย นอกเหนือจากงานที่พระสารประเสริฐแต่งเอง 2 เรื่อง คือ พระธรรมบทหมวดพาลแทรกชาดก แปลเมื่อ พ.ศ.2458 และคัมภีร์อภิธารัปปทีปิกา


ชีวิตครอบครัว สมรสกับนางสารประเสริฐ (สิริพันธ์ นาคะประทีป) มีบุตร-ธิดารวม 5 คน ได้รับพระราชทานชื่อดังนี้

1. นางศรีวรรณ ศยามานนท์

2. นางศรีกุน รัชตะรัตนะ

3. นายศรีฉันท์ นาคะประทีป

4. นายศรีสิทธิ์ นาคะประทีป

5. นายศรีกมล นาคะประทีป

พระสารประเสริฐถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 4 มิ.ย. 2488

หน้า 24

ขอบคุณ
ข่าวสดออนไลน์
รู้ไปโม้ด
น้าชาติ ประชาชื่น

สิริสวัสดิ์ภุมวารค่ะ

Create Date : 06 สิงหาคม 2556		0 comments
Last Update : 6 สิงหาคม 2556 13:05:51 น.
Counter : 2028 Pageviews.
Share Tweet