๓.สีลัพพตุปาทาน ยึดติดในวัตรปฏิบัติที่มุ่งหมายผิดทาง
หมายถึงยึดมั่นถือมั่นในการประพฤติกระทำที่ปรัมปรา สืบกันมาอย่างงมงายไร้เหตุผล หรือที่คนนิยมเรียกกันว่า “ขลัง ศักดิ์สิทธิ์”
คิดกันว่าเป็นที่สิ่งที่เป็นอย่างอื่นไปไม่ได้ และไม่ยอมเปลี่ยนแปลง
...จะต้องมีเคล็ดมีพิธี เชื่อผีสางเทวดาต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์....ไม่เคยคำนึงถึงเหตุผล คงมีแต่ความยึดมั่นถือมันตามตำราบ้าง
เคยทำมาแล้วไม่ยอมเปลี่ยนแปลงบ้าง...
แม้ที่อ้างตนว่าเป็นพุทธบริษัท อุบาสกอุบาสิกา ก็ยังยึดมั่นถือมั่นกันคนละอย่างสองอย่าง...
แม้วิปัสสนากรรมฐาน.....ถ้าทำไปด้วยความไม่รู้เหตุผลต้นปลาย ไม่รู้ความหมายอันแท้จริง...
แม้ที่สุดจะรักษาศีลห้า ศีลแปด ศีลสิบ ...จะมีอำนาจฤทธิ์เดชอะไรขึ้นมาแล้ว ก็กลายเป็นกิจวัตรที่มุ่งผิดทาง
การประพฤติปฏิบัติตามหลักธรรมในพระพุทธศาสนานั้น จะต้องให้ถูกไปตั้งแต่เริ่มมีความคิด
ความเห็นความพอใจ ในผลของการทำลายกิเลสไปตั้งแต่ต้นทีเดียว

๔.อัตตวาทุปาทาน ยึดมั่นโดยความเป็นตัวเป็นตน
ความยึดมั่น ว่าตัว ว่าตนนี้ เป็นสิ่งสำคัญ และเป็นสิ่งเร้นลับอย่างยิ่ง สิ่งที่มีชีวิตทั้งหมดย่อมจะรู้สึกว่า มันเป็นตัวตนของมันอยู่ดังนี้เสมอไปอย่างช่วยไม่ได้ เป็นสัญชาตญาณขั้นต้นที่สุดของสิ่งมีชีวิต เช่น สัญชาตญาณหาอาหารกิน ต่อสู้อันตราย หลบหนีอันตราย สืบพันธุ์และอื่นๆ ซึ่งมีประจำอยู่ในสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย ถ้าไม่อย่างนั้นแล้ว มันจะมีชีวิตรอดมาไม่ได้
แต่อันนั้น มันก็เป็นสิ่งที่ทำให้เกิดความทุกข์ ในการแสวงหาอาหารในการต่อสู้ ในการสืบพันธุ์ หรือในการทำอะไร ๆ ทุก อย่าง ฉะนั้นมันเป็นรากฐานแห่งความทุกข์ทั้งปวง
อุปาทานข้อนี้เป็นต้นกำเนิดของชีวิต และเป็นต้นกำเนิดของความทุกข์ต่าง ๆคำที่ว่า “ชีวิตคือความทุกข์-ความทุกข์คือชีวิต” (๑๒๙)
ถ้ายังเป็นคนธรรมดา คือเป็นปุถุชนอยู่แล้ว  ย่อมไม่มีทางที่เอาชนะสัญชาตญาณข้อนี้ได้เลย มีแต่พระอริยเจ้าอันดับสุดท้าย คือพระอรหันต์เท่านั้นที่จะเอาชนะสัญชาตญาณข้อนี้ได้ เราต้องเข้าใจว่าไม่ใช่เป็นเรื่องเล็กน้อยเลย เพราะเป็นปัญหาสำคัญของสิ่งมีชีวิตทั่ว ๆ ไปทั้งสิ้น

                ...(๑๓๔) เมื่อมันมาในลักษณะเช่นนี้ ย่อมเป็นการยากที่เราจะรู้สึกตัวหรือควบคุมมันได้ จึงต้องอาศัยสติปัญญา ความรู้ของพระพุทธ และจะต้องศึกษาปฏิบัติ ควบคุมความยึดมั่นที่ผิด ๆ เหล่านี้ให้อยู่ในอำนาจของปัญญา เราก็สามารถดำรงชีวิตนี้ไม่ให้มีความทุกข์ทรมาน หรือทุกข์แต่น้อยที่สุดจนสามารถปฏิบัติหน้าที่การงาน หรือมีชีวิตอยู่ในโลกนี้ในลักษณะที่เยือกเย็น  มีความสะอาด สว่างสงบเย็นอยู่ได้

                “จิตหลุดพ้นจากอุปาทาน” .......เมื่อจิตหลุดพ้นจากความยึดมั่นแล้ว ก็ไม่มีอะไรจะผูกพันคล้องจิตนั้น ให้ตกเป็นทาสของโลกหรือเวียนว่ายตายเกิดอีกต่อไป...การหลุดพ้นจากความยึดมั่นที่ผิด ๆ จึงเป็นใจความสำคัญที่สุดของพุทธศาสนา

หมายเหตุ : ติดตามอ่านข้อมูลเพิ่มเติมได้ในหนังสือ “คู่มือมนุษย์” ของท่านพุทธทาส ภิกขุ
ข้อมูลจาก หนังสืองานอนุสรณ์ งานพระราชทานเพลิงศพ นายบุญเติม จันทร์บรรเจิด

ขอขอบคุณ ไว้ ณ ที่นี้