ภาพเขียนฝาผนังเรื่องสุวรรณสาม ชาดก
บันทึกจากวัดหน่อพุทธรางกูล สุพรรณบุรี




ทศชาติชาดก เป็นชาดกที่สำคัญ กล่าวถึง 10 ชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ ก่อนจะเสวยพระชาติมาเกิดเป็นพระพุทธเจ้า หรือเจ้าชายสิทธัตถะแห่งศากยวงศ์ ชาดกทั้ง 10 เรื่อง เพื่อให้จำง่าย มักนิยมท่องโดยใช้พยางค์แรกของแต่ละชาติ คือ เต ช สุ เน ม ภู จ นา วิ เว


ชาดก ทั้ง 10 เรื่อง


เตมีย์ใบ้ชาดก
ชาติที่ 1 เพื่อบำเพ็ญเนกขัมมบารมี - เตมียชาดก (เต) เป็นชาติแรกในทศชาติชาดก ก่อนที่จะมาตรัสรู้เป็นสมเด็จพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้านาม พระสมณโคดม ชาตินี้ พระองค์ทรงบำเพ็ญเนกขัมมบารมี หมายถึง การละทิ้งจากกามคุณทั้ง ๕


ชนกชาดก
ชาติที่ 2 เพื่อบำเพ็ญวิริยบารมี - มหาชนกชาดก (ช) พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระชนกกุมาร โอรสพระเจ้าอริฏฐชนก กษัตริย์เมืองมิถิลา ขณะที่เสด็จลงสำเภาไปค้าขาย เกิดพายุใหญ่เรือแตกกลางมหาสมุทร พระมหาชนกทรงว่ายน้ำโต้คลื่นอยู่ในมหาสมุทรถึง 7 วัน นางเมขลาเห็น จึงพูดลองใจว่าให้พระองค์ยอมตายเสียเสียตามบุญตามกรรม แต่พระองค์ก็ไม่ทรงฟัง ยังพยายามว่ายน้ำโต้คลื่นอยู่ตามเดิม นางเมขลาเห็นเลื่อมใสในความพยายาม จึงอุ้มพระองค์เหาะไปส่งที่ฝั่ง พระชาตินี้พระโพธิสัตว์ทรงบำเพ็ญ วิริยบารมี


สุวรรณสามชาดก
ชาติที่ 3 เพื่อบำเพ็ญเมตตาบารมี - สุวรรณสามชาดก (สุ) พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพรหมฤๅษี ต้องรับภาระเลี้ยงดูบิดามารดาผู้ตาบอด วันหนึ่งกบิลยักษ์แผลงศรมาถูกได้รับบาดเจ็บแสนสาหัส แต่ก็ไม่ได้โกรธ กลับแสดงเมตตาจิตต่อ และเทศนาทศพิธราชธรรมให้กบิลยักษ์ฟัง ด้วยอำนาจแห่งเมตตาธรรม ทำให้พระสุวรรณสามหายเจ็บปวดรอดชีวิตมาได้ และบิดามารดาก็กลับมีจักษุดี พระชาตินี้พระโพธิสัตว์ทรงบำเพ็ญ เมตตาบารมี


เนมิราชชาดก
ชาติที่ 4 เพื่อบำเพ็ญอธิษฐานบารมี - เนมิราชชาดก (เน) พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระเนมิราช โอรสเจ้าเมืองมิถิลา โปรดการบริจาคทานและรักษาพรหมจรรย์ พระอินทร์ทรงพอพระทัย ถึงกับให้พระมาตุลีนำทิพยรถมารับไปเที่ยวเมืองสวรรค์ และเมืองนรก แล้วเชิญให้ครองเมืองสวรรค์ พระเนมิราชไม่ทรงรับและเสด็จกลับบ้านเมืองของพระองค์ พอทรงชราก็ออกผนวช พระชาตินี้พระโพธิสัตว์ทรงบำเพ็ญ อธิษฐานบารมี


มโหสถชาดก
ชาติที่ 5 เพื่อบำเพ็ญปัญญาบารมี

(มโหสถ เป็นบุตรของเศรษฐีสิริวัฒกะและนางสุมนาเทวี เป็นเด็กฉลาดกว่าวัยเดียวกัน ชาวบ้านให้ตัดสินปัญหาเสมอ ความทราบถึงพระเจ้าวิเทหราช จึงทรงให้ทำราชการด้วย และโปรดปรานมาก...วินิติ์ศิริ)


ภูริทัตชาดก
ชาติที่ 6 เพื่อบำเพ็ญศีลบารมี

(ภูริทัต เป็นพญานาคใจบุญ เพราะเคยได้ไปสวรรค์ เห็นว่าน่าอยู่ จึงบำเพ็ญเพียรตลอด เพราะอยากไปอยู่เมืองสวรรค์...วินิติ์ศิริ)


จันทชาดก
ชาติที่ 7 เพื่อบำเพ็ญขันติบารมี

(จันทกุมารพระโอรสพระเจ้าเอกราชแห่งเมืองพาราณสี ได้ช่วยชาวบ้านที่ถูกตัดสินความไม่ยุติธรรมจากกัณฑหาละพราหมณ์ปุโรหิต พระราชบิดาจึงให้ตัดสินคดีต่างๆ แทน เลยถูกปุโรหิตปองร้าย แต่พระอินทร์มาช่วย...วินิติ์ศิริ)


นารทชาดก
ชาติที่ 8 เพื่อบำเพ็ญอุเบกขาบารมี

(ท้าวมหาพรหมพระนารท ลงมาแสดงธรรมโปรดพระเจ้าอังคติราชเมืองมิถิลา ที่ทรงหลงไปฟังชีเปลือยคุณาชีวกสอนผิดๆ ว่าโลกนี้ไม่มีบุญ ไม่มีบาป ไม่มีโลกหน้า ทำบุญไม่ได้บุญ ที่ทำให้เกิดความยุ่งยากในเมือง จนเข้าใจ และทรงบำเพ็ญบุญทำทานดังเดิม บ้านเมืองจึงสงบ...วินิติ์ศิริ)


วิทูรชาดก
ชาติที่ 9 เพื่อบำเพ็ญสัจจบารมี

(เคยเห็นแต่วิธูร.. วิธูรบัณฑิต เป็นคนฉลาดมาก รับราชการในราชสำนักพระเจ้าธนัญชัยโกรัพยะ เป็นผู้ตัดสินคดีที่สี่สหาย คือ พระอินทร์ พญานาควรุณ พญาครุฑ และพระเจ้าธนัญชัย เถียงกันว่าศีลใครประเสริฐสุด ซึ่งวิธูรบัณฑิต ตัดสินว่าเสมอกัน...วินิติ์ศิริ)

เวสสันดรชาดก
ชาติที่ 10 เพื่อบำเพ็ญทานบารมี สำหรับชาติสุดท้าย เป็นชาติที่สำคัญ และบำเพ็ญบารมีอันยิ่งใหญ่ คือ เวสสันดรชาดก หรือเรื่องพระเวสสันดร

(ที่พระเวสสันดร ให้ช้างปัจจัยนาเคนทร์แก่ชาวเมืองกลิงคราษฎร์ ที่ทำให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ชาวเมืองสีพีโกรธ จึงเดินขบวนร้องเรียนให้เนรเทศ พระเวสสันดร นางมัทรี กัญหา ชาลี จึงไปอยู่ป่า บำเพ็ญพรตเป็นพระดาบส ชูชกมาขอกัณหา ชาลี ไปเป็นคนรับใช้ ช่วยนางอมิตตดาเมียสาว พระอินทร์ปลอมตัวมาขอนางมัทรี เพราะเกรงว่าจะมีคนมาขอ เพราะพระเวสสันดร ต้องการบำเพ็ญมหาทานแม้แต่ชีวิตพระองค์เอง ซึ่งคงมีคนเดียวทั้งสามโลกนั่นแหละ หาได้ที่ไหนอีกเล่า...วินิติ์ศิริ)


ขอขอบคุณ วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี


สิริสวัสดิ์โสรวาร เปรมปรีดิ์มานรมณีย์...มั่งมีแล้วบริจาคบ้างนะคะ