ภุมวารวสวัสดิ์วัฒนะ-ศิระโรจน์โชติวิวัฒน์ ที่ ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๒ ค่ะ

มหาเวสสันดรชาดก
วนปเวสน์ กัณฑ์ที่ ๔

พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามกุฎ
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ต้นฉบับ ฉบับพิมพ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระสมมตอมรพันธุ์


เจตา ครั้งนั้นเหล่ากษัตริย์ผู้ใหญ่ในเจตราษฎร์ ได้สดับรับพจนพิลาสพระเพสสันดร จึ่งคิดผันผ่อนยักย้ายทูลแจ้ง อธิบายความคิดอีกอย่างหนึ่ง ตามความรำพึงของตนว่า

รฏฐวฑฺฒนํ โอ พระองค์ผู้ดำรงความเจริญผล ในแว่นแคว้นแดนดินที่อยู่ของมนุษย์ พระเจ้าข้า สเจ เอสา ปวตฺติ ถ้าและการเช่นตรัสมานี้เป็นไปในแผ่นดินถิ่นชาวสีพีทั้งหลายแล้ว

อิเธว รชฺชํ กาเรหิ ขอพระองค์มีพระหฤทัยผ่องแผ้ว ทรงรับสิริราชสมบัติ เป็นพระมหากษัตริย์เอกราชมีอำนาจในนครนี้ ข้าทั้งหลายก็มีจิตสมัครพร้อมยอมเป็นข้าฝ่าธุลีละอองพระบาททำราชการเป็นบริพารพึ่งพระบารมี

ขอพระองค์จงทรงพระเกษมศรีเสวยสวัสดิ์ในบุรีรัตนราชมหานคร มีนามกรว่ามาตุละนี้ ไม่ต้องอับอายแก่หญิงชายชาวสีพีด้วยประการใด อิทฺธํ ผิตญฺจิทํ รฏฺฐํ แผ่นดินเจตราษฎร์นี้ก็เป็นเมืองใหญ่ บริบูรณ์ไปด้วยส่วยสาอากร

เป็นที่ประมวลพระราชทรัพย์มาผันผ่อน จำหน่ายจ่ายใช้ในการบำรุง ปรนปรุงผู้รับราชการรักษาพระราชวราณาจักร ทำให้ชาวประชาข้าแผ่นดินทั้งสิ้นอยู่สมัครสโมสร สรรพมนุษยนิกรก็จะชื่นชมนิยมในพระบารมีของพระองค์

มตึ กโร หิ ขอจงทรงพระราชดำริตริตรองการ ในที่จะพระราชทานพระราชกำหนดกฎหมายตามพระบรมราชาธิบายในราชสมบัติเถิด ข้าทั้งหลายก็จะมีปีติโสมนัสบังเกิดพร้อมยอมรับทำตามโดยความภักดี เป็นข้าใต้ฝ่าธุลีพระบาทของพระองค์ดั่งฝูงข้าประสงค์นี้เถิด

อถ โพธิสตฺโต เมื่อสมเด็จพระปุริโสดมบรมโพธิสัตว์ได้ทรงสดับอรรถเนื้อความตามประสงค์ ของกษัตริย์ผู้ใหญ่ในเจตราษฎร์ ยอมถวายอำนาจในแผ่นดินสิ้น ทั้งแว่นแคว้นนั้น แด่พระองค์ เมื่อจะแสดงความไม่ประสงค์ จึ่งตรัสตอบให้ชอบแก่คลองการว่า

น เม ฉนฺโท โอท่านทั้งหลายเอ่ย ความชอบใจและความคิดอ่านการไว้ไม่มีเลยแก่ตัวเราเพื่อจะคิดเอาบ้านเมืองนี้ไว้ในใต้อาณาจักร เราไม่มีความรักเพื่อจะเป็นเจ้าเป็นใหญ่ในแผ่นดินเพราะชาวสีพีราษฎร์ทั้งสิ้นเขาจะติฉินว่ามีโทษโหดร้าย

จึ่งขับเรานี้ให้ย้ายถิ่นฐานโดยอาการของกษัตริย์ที่ต้องกำจัดจากพระนคร ก็ซึ่งท่านมาคิดผันผ่อนด้วยอุบายต่างๆอย่างว่ามานี้ เราจะชี้โดยเหตุให้ท่านเห็นว่า การอย่างนั้นย่อมไม่เป็นการอันชอบโดยแน่แท้ให้ท่านเข้าใจได้

เจตปุตฺตา สุณาถ เม โอท่านทั้งหลายผู้เป็นใหญ่อันเกิดในเชื้อพระวงศ์พงศ์เจตราราษฎร์สืบมา ท่านจงตรองตริด้วยสติปัญญาแล้วจงเงี่ยโสตสดับคำเราจะว่านี้

เจตา รชฺเชภิเสจยุ ถ้าท่านเจตาธิบดีจะมีความสโมสร อภิเษกเราให้เป็นใหญ่ในสมบัติ ยามเมื่อเราต้องพรากพลัดจากสถานที่มหากษัตริย์เอกราชชนชาติชาวสีพีครั้งนี้แล้วไซร้ ชาวสีพีราษฎร์ทั้งผู้ใหญ่และไพร่พล ก็จะมีกมลหฤทัยกินแหนงแคลงคลางไปต่างๆแก่พวกท่าน

จะเห็นไปว่าตัวเรามาคิดการจะทดแทนแก้แค้นเขาด้วยอาฆาต จะนำเขาให้พินาศอยู่ในเนื้อมือ จึงมาเกลี้ยกล่อมให้ท่านทั้งหลายนับถือยกตัวเป็นใหญ่เมืองนี้ก็ใกล้เขตแดนกับแว่นแคว้นสีพีราษฎร์

ประชาชาติชาวสีพีก็จะมิไว้ใจในความไมตรีที่มีมาแต่ก่อน ก็จะก่อการสงครามเป็นความร้อนแก่อาณาประชาราษฎรทั้งสองฝ่าย จะเป็นอันตราย
แก่การ ไร่นาค้าขาย ซึ่งเป็นอุบายความสุขของมนุษยนิกร

ก็ความเดือดร้อนอันนี้จะมีแก่ชนเป็นอันมากต้องยากเย็น จะบังเกิดเป็นก็เพราะตัวเราผู้เดียว เพราะฉะนั้นเราไม่คิดแลเหลียวที่จะกลับรับราชสมบัติแล้ว จะแสวงหาแต่ความผ่องแผ้วในพิสุทธิพรหมจรรย์เป็นกุศล


ทินะคุรุวารศุภสวัสดิ์-มัยมนัสรมณีย์ที่มาอ่านค่ะ