ทินะภุมวารวัฒนสวัสดิ์-มัยมนัสรมเยศที่ ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๒ ค่ะ


มหาเวสสันดรชาดก
วนปเวสน์ กัณฑ์ที่ ๔

พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามกุฎ
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ต้นฉบับ ฉบับพิมพ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระสมมตอมรพันธุ์


ด้วยเหตุนี้จึ่งมีพระพุทธฎีกาประกาศเนื้อความไว้ในพระคัมภีร์จริยาปิฎกเป็นพระคาถาว่า

สํขิปึสุ ปถํ ยกฺขา........อนุกมฺปาย ทารเก
นิกฺขนฺตทิวเสเนว........เจตรฎฺฐมุปาคมุนฺติ

ความในพระคาถาว่า ยกฺขา อันว่าหมู่ทวยเทพดา ซึ่งมนุษย์ย่อมเซ่นสรวงบูชาจึ่งเรียกว่ายักษ์ อนุกมฺปาย ทารเก ย่อมอนุเคราะห์ด้วยความรักทารกราชกุมารก็ย่นย่อทุรสถานไกลนั้นให้สั้น จนสี่กษัตริย์เสด็จไปในมิช้าพลัน ก็บรรลุถึงยังเจตราษฎร์ไม่คลาดคลา ด้วยฤทธิ์เทพดาเจ้า นั้นแล

อุปคจฺฉนฺตา เมื่อสมเด็จพระเวสสันดรบรมโพธิสัตว์และสมเด็จพระมัทรีนารีรัตนราชกัลยาณีและดรุณบุตรบุตรี คือพระชาลีและพระกัญหาชินา เสด็จมาถึงมาตุลนครนั้นในเวลาสายัณหสมัย

ก็มิได้เสด็จเข้าไปภายในกำแพงเมือง ด้วยทรงคิดจะไม่ให้เป็นที่ขัดเคืองแก่ท่านผู้ใด จึ่งเสด็จเข้าประทับอยู่ ณ ศาลาที่อาศัย ใกล้ทวารนครนั้นจนล่วงราตรี

ครั้นเวลาเช้าสมเด็จพระมัทรี เสด็จออกนั่งแสดงพระองค์อยู่ตรงหน้าศาลา จึ่งชนชาวเจตราษฎร์ที่เดินไปมาได้เห็นแล้วก็รู้จักชัดว่า พระนางนั้นเป็นพระมเหสีสมเด็จพระเจ้าสีพีบรมกษัตริย์ก็อัศจรรย์ใจ จึ่งเข้าไปแวดล้อมไต่ถาม

ก็ได้ความว่าพระนางนั้นตามเสด็จสมเด็จพระสวามีมาแต่สีวีราษฎร์ ชาวพระนครเห็นเป็นการแปลกประหลาดก็เล่าลือระบือไป จนความทราบถึงกษัตริย์ผู้ใหญ่ๆ ซึ่งเป็นประธานในการครอบครองมาตุลนครนั้น

กษัตริย์เจตราษฎร์ซึ่งเป็นประธานได้ยินการเป็นอัศจรรย์ ก็พากันออกไปปราศรัยไต่ถามความดีร้าย โดยอาการชนที่เป็นสหายมีความจงรักภักดี แด่สมเด็จพระเจ้าสีพีเพสสันดรบรมโพธิสัตว์

พระองค์ก็ตรัสโดยสัจบรรยายเหตุผลต้นปลายให้กษัตริย์เจตยาธิบดีทราบถ้วนถี่ทุกประการ พวกนั้นก็คิดอ่านจะแก้ไขให้เป็นคุณ อุดหนุนแด่พระองค์ให้คืนคงและดำรงในอิสริยยศ

พระองค์ก็ไม่ยอมรับตาม แล้วทรงไต่ถามหาหนทางจะไปเขาวงกตบรรพตคีรีพวกเจตยาธิบดีก็แสดงแนะนำมรรคา ด้วยทางกถาเป็นอันมาก

ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สมเด็จพระผู้มีพระภาคผู้เป็นปุริโสดมบรมศาสดา เมื่อทรงแสดงความตามที่ว่ามาโดยสังเขปนี้

อรรถาธิบายความตามพระคาถาพระพุทธฎีกานั้นว่า ภิกฺขเว ดูรานะพระภิกษุในสาวกสงฆ์ ผู้มีโสตดำรงตรับสดับชาดกเทศนา

เต จตุตาโร ขตฺติยา อันว่ากษัตริย์ทั้งสี่พระองค์ ซึ่งเสด็จมาโดยประสงค์จะไปเขาวงกตบรรพต กำหนดตามถ้อยคำบัพพาชนียกรรม จึ่งต้องแต่สมเด็จพระเจ้ากรุงสญชัย ตรัสบังคับให้นิรเทศพระเวสสันดรเจ้า จำพระหฤทัยไปอยู่ตามความผิดนั้น

เสด็จจรจรัลด้วยพระบาทลีลาศในทางไกล จนได้ถึงเจตราษฎร์ ซึ่งเป็นมนัสสาวาสอันมั่งคั่ง อิทฺธํ ผิตํ เป็นชนบทใหญ่ได้ตั้งมั่นคงควรเห็นเป็นที่สมประสงค์สิ่งต่างๆทุกอย่างทุกประการ เบิกบานบริบูรณ์ด้วยสรรพสมบัติมีมัจฉมังสาหารสุราบานมากมาย


สิริคุรุวารวรสวัสดิ์-โสมนัสสวัสดิ์สิริที่มาอ่านค่ะ