ต้นยอกับคนไทยเป็นที่รู้จักกันมานาน ยอได้รับการยกย่องเป็นไม้มงคลนาม ปลูกประจำทิศตะวันตกเฉียงเหนือของบ้าน เชื่อว่าปลูกแล้วจะมีคนมายกย่องสรรเสริญในสิ่งที่ดีงาม

    ยอเป็นยาสมุนไพรระดับชาวบ้านที่ใช้กันแพร่หลายในเรื่องแก้อาการอาเจียน คลื่นไส้ และถูกบรรจุอยู่ในยาสมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐาน

    ยอ มีอยู่ 2 ชนิด คือ ยอบ้านและยอป่า ที่เราพบเห็นและนำมาใช้ประโยชน์ทั่วไปคือยอบ้าน เป็นพืชในวงศ์ RUBIACEAE มีชื่อวิทยาศาสตร์ Morinda citrifolia ที่รู้ตามท้องถิ่นในชื่อมะตาเสือ ตาเสือ

    สรรพคุณ ตามตำราแพทย์แผนไทย ผลยอสดจะมีรสฝาดขม เป็นยาสมุนไพรที่ช่วยให้ระบบโลหิตหมุนเวียนดีขึ้น บรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะ และช่วยให้ประจำเดือนมาเป็นปกติ ลูกยอมีรสเผ็ดร้อนช่วยขับลมในลำไส้ แก้คลื่นเหียนอาเจียน ช่วยย่อยอาหาร บำรุงธาตุไฟได้ดีนัก จึงนิยมใช้ทำยารักษาโรคท้องอืดท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อย

    ลูกยอสุกเป็นยาชั้นยอดในการขับลมและช่วยย่อย แต่ข้อควรระวังในการรับประทานผลยอก็คือห้ามใช้ในหญิงมีครรภ์เพราะจะมีผลโดยตรงต่อระบบการหมุนเวียนโลหิตในครรภ์ซึ่งอาจทำให้แท้งได้
   

    ลูกยอ มีสารสำคัญ คือ แอสปรูโลไซต์ (Asperuloside) ซึ่งสารนี้จะออกฤทธิ์แก้คลื่นไส้อาเจียนได้เป็นอย่างดี ส่วนสารโปรซีโรนีน (Proxeronine) ที่มีอยู่มากในผลยอนั้น เมื่อรวมตัวกับเอ็นไซม์โปรซีโรเนสจะได้เป็นสารซีโรนีนที่ลำไส้ใหญ่ และเมื่อดูดซึมกลับสู่เซลล์ต่างๆ ในร่างกาย จะช่วยปรับสภาพเซลล์ให้มีความสมดุลแข็งแรง และมีภูมิต้านทานที่ดี

    ทั้งยังช่วยซ่อมแซมและยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์ที่ผิดปกติ และกระตุ้นให้เซลล์ใหม่เติบโตและทำหน้าที่ได้เป็นปกติอีกด้วย ซึ่งสารสำคัญเหล่านี้มีคุณสมบัติในการช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งและเนื้องอกได้

    ในผลยอยังประกอบด้วยสารสำคัญอีกมากมาย เช่น สารแอนทราควิโนน (Antraquinones) มีฤทธิ์กระตุ้นทำให้ลำไส้ใหญ่มีการบีบตัวเพิ่มขึ้น ทำให้มีการขับถ่ายของเสียออกจากร่างกายดีขึ้น สารสโคโปเลติน (Scopoletin) มีฤทธิ์ในการขยายหลอดเลือดที่หดตัว ทำให้ความดันโลหิตลดลงจนเป็นปกติ และสารเซโรโทนินที่ช่วยกระตุ้นระบบย่อยอาหารให้ทำงานได้ดีและสมบูรณ์มากขึ้น ทำให้ลำไส้ดูดซึมได้ง่าย จึงช่วยลดอาการท้องผูกจุกเสียด ช่วยระบายท้อง แก้ท้องอืดท้องเฟ้อและยังช่วยขับพยาธิตัวกลม โดยเฉพาะพยาธิเส้นด้ายและพยาธิไส้เดือนได้เป็นอย่างดี

    ลูกยอสามารถนำมาทำเครื่องดื่มรักษาโรคกรดไหลย้อนได้  โดยจะใช้คู่กับหัวหญ้าแห้วหมู วิธีการทำเครื่องดื่มนี้ต้องมีเทคนิคกันหน่อย ลูกยอเลือกเอาลูกยอแบบห่าม นำมาหั่นเป็นแว่นขนาดไม่หนาหรือบางจนเกินไป แล้วนำไปย่างไฟอ่อนๆ   โดยปกตินั้นลูกยอจะมีกลิ่นเหม็นหืน ดังนั้นต้องย่างให้เหลืองกรอบและให้หมดกลิ่นเหม็น เวลาย่างต้องดมด้วยว่าหมดกลิ่นหรือยัง ต้องย่างจนหมดกลิ่นจริงๆ จึงจะได้ตัวยาที่หอมน่ารับประทาน ส่วนหญ้าแห้วหมู จะเอาส่วนหัวใต้ดินที่เราเรียกกันว่าหัวแห้วหมู นำไปคั่วให้เหลืองและมีกลิ่นหอม การย่างและคั่วนอกจากดับกลิ่น เพิ่มความหอมของตัวยาแล้ว ยังเป็นการช่วยเพิ่มด่างในตัวยาด้วย เนื่องจากเราจะนำไปใช้ในการรักษากรด ฉะนั้นตัวยาจะต้องมีความเป็นด่างเพื่อช่วยซับกรดและลดกรดได้อย่างมีประสิทธิภาพ

    การต้มยา ให้นำน้ำสะอาดตั้งไฟจนเดือด จากนั้นก็เอาตัวยาทั้งสองอย่างลงต้ม พร้อมกับน้ำตาลกรวด ซึ่งไม่ต้องใช้มากเอาพอให้ยามีรสหวาน หรือใช้หญ้าหวานแทนก็ได้ ทิ้งไว้สักพักก็ยกลงจากเตา รอให้ยาอุ่นแล้วจึงรับประทาน ที่เหลือกรองเอาแต่น้ำเก็บไว้ในตู้เย็นแล้วค่อยอุ่นรับประทานก็ได้ ดื่มติดต่อกันประมาณ 1 อาทิตย์แล้วสังเกตดูอาการร่วมด้วย ตัวยาที่ได้นี้จะมีกลิ่นหอมมาก ความหอมไม่ได้ฟุ้งกระจาย แต่จะหอมเมื่อเรารับประทาน เป็นตัวยาง่ายๆ รับประทานไม่ยาก และต้องควบคุมพฤติกรรมด้านการรับประทานอาหารด้วย หลีกเลี่ยงเนื้อสัตว์ ควรหันไปรับประทานปลาแทน โรคกรดไหลย้อนเกิดจากพฤติกรรม ฉะนั้นควรต้องเริ่มต้นที่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคเป็นหลัก ถ้ายังมีอาการเรื้อรังนานวันเข้าไม่หายต้องรีบพบแพทย์ด่วน เพราะโรคอาจลุกลามจนกลายเป็นโรคมะเร็งได้

    ยอเป็นผักพื้นบ้านที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นแหล่งแคลเซียมราคาเยาว์ และมีสารต้านอนุมูลอิสระสูง จัดเป็นยาสมุนไพรกลางบ้านที่หมอพื้นบ้านใช้มายาวนาน จะบริโภคอาหารให้ได้คุณค่าอย่าลืมยกยอในเมนูมื้อต่อไป.

ที่มา : thaipost.net