จะกล่าวถึงพลายงามทรามสวาดิ
เฉลียวฉลาดแกล้วกล้าวิชาขยัน
เรืองฤทธิ์ประสิทธิทุกสิ่งอัน
หมายประจันสงครามไม่ขามใคร

อยู่กับพระหมื่นศรีมาปีกว่า
เจ้าอุตส่าห์ฝากตัวให้รักใคร่
จนเธอเลี้ยงเป็นลูกด้วยถูกใจ
สารพัดจัดให้ได้สุขสบาย

วันนั้นรู้คดีว่ามีศึก
คะเนนึกเห็นจะสมอารมณ์หมาย
จะอ้อนวอนพึ่งบุญคุณพระนาย
เบี่ยงบ่ายให้ได้รับอาสาไป

ถ้ากระไรจะได้ทูลขอพ่อ
คิดขึ้นมาน้ำตาคลอสะอื้นไห้
โอ้กรรมพ่อทำมาอย่างไร
จึงต้องไปทนทุกข์ทรมาน ฯ

ครานั้นสมเด็จนเรนทร์สูร
ฟังทูลตบพระหัตถ์อยู่ฉัดฉาน
ทรงพระสรวลร่วนรื่นชื่นบาน
เออเอ็งเอาการมิเสียที

อนิจจาอ้ายขุนแผนแสนอาภัพ
ตกอับเสียคนแทบป่นปี้
ติดคุกทุกข์ยากมาหลายปี
กูนี้ก็ชั่วมัวลืมไป

ให้บังอกบังใจกระไรหนอ
อ้ายพลายงามมาขอจึงนึกได้
ครั้งขออีลาวทองกูหมองใจ
จำไว้ช้านานถึงปานนี้

ดูดู๋ขุนนางทั้งน้อยใหญ่
พากันนิ่งเสียได้ไม่พอที่
ทาระกำมันมาสิบห้าปี
ช่างไม่มีผู้ใดใครชอบพอ

เหตุด้วยอ้ายนี่ไม่มีทรัพย์
เนื้อความมันจึงลับไปเจียวหนอ
ถ้ามั่งมีไม่จนคนก็ปรอ
มึงขอกูขอไม่เว้นวัน

นับประสาหาคนไปสู้ศึก
ก็ไม่มีใครนึกถึงมันนั่น
ด้วยอิจฉาว่าวิชาไม่เท่ามัน
มันไล่ฟันเอาเมื่อตามขุนช้างไป

ความกลัววิ่งหัวเป็นดอกล่อ
รู้จักฝีมือพ่อฤๅหาไม่
พระยายมฟังว่าช้าอยู่ใย
จงสั่งให้ไปถอดอ้ายแผนมา ฯ

พระองค์ทรงศักดิ์กวักพระหัตถ์
ตรัสเรียกขุนแผนเข้ามาใกล้
หมอบหน้าพลายงามทรามวัย
บังคมไหว้กราบงามลงสามที

พระองค์ทรงตรัสประภาษไป
เอออ้ายขุนแผนไม่พอที่
มึงจำเพาะเคราะห์ร้ายมาหลายปี
วันนี้สิ้นเคราะห์เพราะลูกชาย

บัดนี้มีศึกข้างเชียงใหม่
อ้ายลูกมันจะไปตีถวาย
มันจะขอพ่อไปเป็นเพื่อนตาย
ปรึกษากับลูกชายก็เป็นไร

ตัวมึงกูเคยได้เชื่อถือ
ไม้มือไม่มีใครหักได้
กูนี้ชั่วมัวเอามึงจำไว้
ลืมไปใช่ว่าจะแค้นเคือง

มึงจะเอาผู้คนสักกี่หมื่น
ให้เร่งกะวันคืนอย่าร่ำเรื่อง
จะเอาไพร่ในกรุงฤๅหัวเมือง
วัวต่างช้างเครื่องให้หมายไป ฯ

กระหม่อมฉันพ่อลูกขออาสา
ตีเชียงใหม่มาทูลถวาย
มิต้องให้ไพร่ยากไปมากมาย
ครั้นกะเกณฑ์วุ่นวายจะช้าการ

ขอพระราชทานแต่ไพร่ราบ
พอหามหาบหาเสบียงเลี้ยงอาหาร
อันพวกพลจะประจญประจัญบาน
ขอประทานคนโทษที่ในคุก

มี สามสิบห้าคน ล้วนทนคง
ยืนยงสามารถอาจอุก
ได้ร่ำเรียนรู้ครบเชิงรบรุก
เห็นมีทุกความรู้ครูต่างกัน ฯ

จะกล่าวถึงสมเด็จพระพันวษา
ตรัสเรียกลาวทองมาขมีขมัน
อ้ายพลายงามอาสามันกล้าครัน
แล้วทูลขอพ่อมันพ้นจากคุก

มึงทรมานมากว่าสิบปี
กูเห็นมึงนี้ไม่มีสุข
จะโปรดยกโทษให้พ้นทุกข์
อย่าปักสะดึงกรึงกรุกเร่งออกไป

ลาวทองได้ฟังรับสั่งโปรด
ปราโมทย์ยินดีจะมีไหน
ถวายบังคมลาในทันใด
ออกไปกราบลาหม่อมป้าโต

เพื่อนฝูงร้องไปจะได้ลาภ
ค่อยกระซิบกระซาบนางมีโหว่
นางสีนางพรมแม่ส้มโอ
เพื่อนฝูงอักโขจะลาไป ฯ

นายบัวหัวกะโหลกบ้านโคกขาม
ถวายบังคมงามแล้วออกหน้า
นอนหงายร่ายมนตร์ภาวนา
ให้เอาขวานผ่าเป็นหลายซ้ำ

โปกโปกขวานกระดอนนอนพยัก
ไม่แตกหักลุกมาหน้าแดงก่ำ
นายคงเครา เข้านั่งบริกรรม
ให้เอาหอกกรอกตำเข้าจำเพาะ

ถูกตรงยอดอกไม่ฟกช้ำ
แทงซ้ำหลายทีที่เหมาะเหมาะ
เสียงอักอักพยักหน้านั่งหัวเราะ
จนด้ามหอกหักเดาะไม่ทานทน

นายมอญ นอนเปลือยเอาเลื่อยชัก
เลื่อยหักฟันเยินพะเนินย่น
ให้เปลี่ยนหน้ามาเลื่อยก็หลายคน
เป็นหลายหนไม่เข้าเปล่าทั้งนั้น

นายช้างดำ กำลังดังช้างสาร
ถวายบังคมคลานมาไม่ครั่น
กระโดดสูงสามวาตาเป็นมัน
แข็งขันข้อลำดำทมิฬ

นายสีอาด คลาดแคล้วแล้วไม่แตก
หอกซัดเจ็ดแบกพุ่งจนสิ้น
ไม่ถูกเพื่อนเชือนไถลไปปักดิน
นายอิน อึดใจแล้วหายตัว

นายทอง ลองให้เอาปืนยิง
ยืนนิ่งคอยรับจับลูกตะกั่ว
นายจัน นั้นแปลกเข้าแบกวัว
นายบัวทำคล้ายเป็นหลายคน

นายแตงโมทำโตได้เหมือนยักษ์
คึกคักกลอกตาดูหน้าย่น
นายจั่ว หัวหูดูพิกล
เอาไฟลนทนได้ไฟวับวับ

ลองถวายสิ้นทั้งสามสิบห้า
ต่างสำแดงวิชาเป็นลำดับ
แล้วมาหมอบเรียงเคียงคำนับ
รับสั่งให้ประทานรางวัลพลัน ฯ

ครานั้นขุนแผนพลายงาม
ถวายบังคมตามกันทั้งคู่
ที่คนดูลุกยืนตื่นกันกรู
คอยดูพ่อลูกจะลองกัน

เจ้าพลายงามขออภัยพ่อขุนแผน
แล้วจับทวนทอดแขนดูขบขัน
ได้ทีหนีไล่พัลวัน
ท่าทางวางหันเข้าสู้ทวน

กลองแขกติงทั่งตั้งเพลงรำ
ไม่เพลี่ยงพล้ำถ้อยทีถี่ถ้วน
ชั้นเชิงกรีดกรายหลายกระบวน
สับสวนท่าทางสันทัดกัน

ดูข้างพลายงามก็ไวว่อง
ดูทำนองขุนแผนก็แข็งขัน
ได้ทีหนีไล่พัลวัน
กลับแทงแย้งฟันกันคนละที

ถูกฉับไม่เข้าเปล่าทั้งนั้น
เจ้าพลายหันเยื้องย่องทำนองหนี
แต่พอห่างวางทวนกับปัถพี
อัญชลีร่ายเวทเป็นไฟกัลป์ ฯ

แล้วจึงตรัสสั่งคลังวิเศษ
ให้จัดเสื้อโหมดเทศอย่างก้านแย่ง
แพรจีนดวงพุดตาลส่านสีแดง
ทั้งสมปักตามตำแหน่งขุนนางใน

ให้คลังมหาสมบัติจัดเงินตรา
ห้าชั่งเอามาประทานให้
มึงทั้งสองใช้ของเหล่านี้ไป
กว่าจะได้บำเหน็จเสร็จสงคราม ฯ