เดิมทีข้าพเจ้ากับวันทอง
หลับอยู่ในห้องเมื่อยามสาม
ผู้ร้ายสะกดโกนหัวเลือดไหลทราม
เอามินหม้อเขียนปามจนตัวลาย

ม่านงามงามสามชั้นหั่นลงกอง
ข้าวของเงินตราก็สูญหาย
รอยสายสิญจน์วงเรือนไว้รอบราย
บัตรพลีมากมายศาลเพียงตา

วันทองภรรยาก็หายไป
ข้าพเจ้าบ่าวไพร่ออกตามหา
ไปพบขุนแผนกับอาชา
พาวันทองภรรยาอยู่ร่มไทร

ขุนแผนคุมโจรไว้หลายร้อย
ซุ่มคอยกระโจมโถมไล่
ฟันพวกไพร่ตายกระจายไป
จับได้ข้าพเจ้าเอาตัวตี

เฆี่ยนด้วยหนามหวายลายจนคอ
แล้วพูดจาท้าต่อไปอึงมี่
ว่าฆ่าเสียลับไปไม่สู้ดี
ถ้าปล่อยไปกรุงศรีจะยืดยาว

มาตรแม้นพระองค์เสด็จไป
จะชนช้างชิงชัยให้ลือฉาว
ชิงเอากรุงไกรได้เป็นจ้าว
ว่ากล่าวหยาบช้าสามานย์

มันปลูกตำหนักป่าพลับพลาแรม
ค่ายป้อมล้อมแหลมเป็นหน้าฉาน
ตั้งที่ลงบังคน ชอบกลการ
นานไปจะเกิดกลีเมือง ฯ

ครานั้นสมเด็จพระพันวษา
ทรงตรึกตรานึกความไปตามเรื่อง
เหม่เหม่อ้ายขุนแผนทำแค้นเคือง
แต่ยักเยื้องอยู่กระไรอ้ายขุนช้าง

เท็จจริงอย่างไรมิได้เห็น
จะเป็นเหมือนมันว่าก็ผิดอย่าง
เกิดรบพุ่งกันที่กลางทาง
จริงบ้างเท็จบ้างกูคิดดู

อ้ายขุนแผนพาเมียไปจากข้าง
อ้ายขุนช้างตามไปมันต่อสู้
อ้ายขุนแผนกล้าดีมีความรู้
อ้ายขุนช้างเหมือนปูจึงย่อยยับ

ต่อจะวิ่งกระเจิงเข้าเซิงหวาย
ใส่ร้ายเอาว่ามันเฆี่ยนขับ
ฟังความข้างเดียวเห็นเลี้ยวลับ
จึงตรัสกับจมื่นศรีจมื่นไวย ฯ

รับนางขึ้นนั่งบนหลังม้า
ขับสี่หมอกออกมาจากไพรสณฑ์
แกล้งชักม้าผ่านหน้าบรรดาพล
สองคนขี่ม้าสง่างาม

ภูตพรายรายล้อมมาพร้อมหน้า
อ่านคาถาเป่าไปให้คนขาม
สีหมอกเดินออกด้านขุนราม
เป่าจังงังให้คร้ามขยาดฤทธิ์

พลปืนพลหอกออกเกลื่อนกลาด
ยืนนิ่งพิงพาดเป็นอกนิษฐ์
ครั้นออกมานอกที่ล้อมชิด
ขุนแผนสะกิดให้นางดู

โน่นแน่ะผัวนางอยู่ช้างกูบ
อวดรูปงามเกลี้ยงจนเพียงหู
ศรพระยาขี่คอรำขอชู
ช่างกรูกันมาตามทั้งสามล้าน ฯ

บัดนี้พระองค์ผู้ทรงเดช
ทราบเหตุทรงนึกอางขนาง
ข้อที่ทำทุจริตผิดท่าทาง
ยังคลางแคลงพระทัยจึงใช้เรา

ให้มาสืบดูที่อยู่ก่อน
ถ้าเห็นแท้แน่นอนให้จับเจ้า
ถ้าไม่ต้องฟ้องหาก็ทำเนา
ให้รับเจ้ากับตัววันทองไป

เกี่ยวข้องหมองกันด้วยสัตรี
จะปรึกษาคดีตัดสินให้
ซึ่งฆ่าคนขุนช้างเสียกลางไพร
ก็โปรดให้ไม่เอาซึ่งโทษทัณฑ์

คำขุนช้างทูลกับเราดู
ไม่เห็นสิ่งไรอยู่เป็นแม่นมั่น
เจ้าอย่ากลัวภัยไปด้วยกัน
วันทองอยู่ไหนไปเอามา ฯ

พระหมื่นศรีหมื่นไวยครั้นได้ฟัง
โกรธสั่งรี้พลสิ้นทั้งหลาย
เหวยกองทัพจับเป็นอย่าให้ตาย
ไพร่นายปืนหอกออกประดา

ให้ยิงปืนตับสำทับโห่
ขุนแผนโผล่ตีฆ้องร้องเอาหวา
หอกดาบวาบแวบแปลบปลาบตา
ขุนแผนแสนกล้าก็อ่านมนตร์

เสกซ้ำตวาดอำนาจครุฑ
คนหยุดยืนแข็งแสยงขน
ชักสีหมอกไว้ไม่ประจญ
กูทำก่อนจะเป็นคนทรยศ ฯ

สาหัสขัดขืนพระโองการ
เอิบเอื้อมจะผ่านไอศวรรย์
เชื่อว่าตัวดีมีฤทธิ์ครัน
ถึงจะได้ขอบขัณฑเสมา

ใครเลยเฮ้ยเขาจะไหว้มืง
เขารู้ถึงว่าไม่สมวาสนา
กูรู้จักพ่อแม่แต่ไรมา
พ่อเอ็งชื่อว่าอ้ายขุนไกร

แม่เอ็งอีเฒ่าทองประศรี
ปีนั้นไปล้อมกระบือใหญ่
พระทรงภพฆ่าฟันให้บรรลัย
ตัดหัวเสียบไว้ที่กลางดอน

ริบสิ้นทั้งโคตรญาติกา
ตัวเอ็งแม่พาไปเร้นซ่อน
ซอนซอกออกจากพระนคร
ย้อนไปอยู่บ้านกาญจน์บุรี

เอ็งอยู่กับอีเฒ่าเขาชนไก่
บวชที่วัดส้มใหญ่ไอ้ขี้หนี
ได้ดีมิทันจะถึงปี
หลบหนีมาคิดขบถได้ ฯ

ว่าพลางทางร่ายพระคาถา
เรียกหุ่นหนุนมาเป็นหมู่หมู่
ออกจากดงรังสะพรั่งพรู
โห่ร้องก้องกู่เป็นโกลา

ขุนแผนขับม้าเข้าถาโถม
จู่โจมห้ำหั่นฟันทัพหน้า
พวกหุ่นวิ่งกลมดังลมพา
แซงสองข้างม้ามาทันใด

ฤทธิ์มนตร์บนฟ้าเวหาพยับ
มืดกลุ้มคลุ้มคลับสะท้านไหว
แผ่นดินดังจะคว่ำคะมำไป
เพราะพระมนตร์ดลให้บันดาลเป็น ฯ

ขุนรามแทงกรอกด้วยหอกใหญ่
ถูกไหล่ไม่ถนัดสะบัดหัน
ขุนแผนถาโถมเข้าโรมรัน
ฟันขุนรามตกช้างลงกลางดิน

โดดจากหลังม้าฟาดบ่าฉับ
ล้มพับฟันว้ำคะมำดิ้น
ขุนรามสิ้นใจเลือดไหลริน
สิ้นคนหนึ่งแล้วอ้ายตัวการ

ขุนเพชรอินทราเข้ามาช่วย
ชักหอกกรอกกรวยเข้าต่อต้าน
แทงอกขุนแผนแสนสะท้าน
อยู่ยงคงปานกับเหล็กเพชร

ขุนแผนโผนขึ้นช้างง้างคอฟัน
ฉะฉาดขาดสะบั้นดังมือเด็ด
ดาบล้วนเลือดฝาดเหมือนชาดเช็ด
กลับขึ้นม้าระเห็จมากลางทัพ ฯ

รวยรื่นสุริยาระยับไม้
ไขสียอแสงลงอ่อนอ่อน
จัตุบาทคลาดคลาพนาดอน
ฝูงกุญชรเข้าชัฏระบัดพง

นำโขลงคลาเคลื่อนมาคล่ำคลาย
ทั้งพังพลายเนียมนิลดูระหง
โคบุตรสังขทันต์คันทรง
อำนวยพงศ์สุประดิษฐ์ตระหง่านงาม

ชาติเชื้อเนื้อเกิดในป่าต้น
เอกทันต์ทอกทนต์พินายหลาม
สีดอเดินเกริ่นโกรกตะโกรงตาม
ค่อนข้ามขอนขัดตะโคงคุ้ย

พยัฆาหมายฉมันเขม้นหมอบ
กระโชกหอบโฮกดินกระจุยฉุย
ฉมันแล่นโลดโดดกระจุย
ตะกุยคุ้ยควบขึ้นบรรพต

เยียงผาโผผกตกชะงัก
น้ำลายเลียถูกหักก็หายหมด
กระบือเถื่อนเขางอนดูอ่อนชด
กระเจิงจดจำกลิ่นสะบัดเกลียง

สกุณามารังระงมร้อง
แซ่ซ้องปักษาประสานเสียง
ปันป้อนผ่อนเหยื่อขยับเคียง
ส่งเสียงลอยลมระงมไป

ชะนีน้อยเหนี่ยวไม้พิไรโหย
วิเวกโวยโยนเล่นเห็นไสว
จังหรีดกรีดกริ่งที่กิ่งไทร
เรไรหริ่งรับดังขับร้อง ฯ

ขุนช้างยกทัพขับพล
ปะกันที่ต้นพระไทรใหญ่
สั่งไพร่ไล่ฟันให้บรรลัย
ขุนแผนขัดใจจึงตอบตี

ฝ่ายว่าขุนเพชรกับขุนราม
หยาบหยามไม่ว่าให้ต้องที่
ลำเลิกเบิกกล่าวยาวรี
ว่าขุนแผนทำกระลีลักวันทอง

มิหนำซ้ำว่าทรยศ
เป็นขบถคดโท่ทำจองหอง
ลำเลิกถึงโคตรปราณเป็นหว่านกอง
ว่าพ่อของเอ็งชื่ออ้ายขุนไกร

แม่เอ็งชื่ออีเฒ่าทองประศรี
เอ็งหนีไปบวชวัดส้มใหญ่
พ่อเอ็งตายโหงเสียแต่ไร
เอ็งบังอาจใจไม่เกรงกลัว

ว่าแล้วขับไพร่ไสช้าง
เข้าลุยล้างขุนแผนจะตัดหัว
ขุนช้างร้องสำทับจะจับตัว
ไพร่พลมุ่งมัวเข้าฟาดฟัน

ขุนแผนหลีกหนีถึงสามครั้ง
กองทัพไม่ยั้งไล่ห้ำหั่น
ขุนแผนจึงขับม้ามาประจัญ
ฟันถูกขุนรามอินทราตาย

ขุนเพชรอินทราก็ตายด้วย
ไพร่พลมอดม้วยเสียมากหลาย
แตกวิ่งกระจัดพลัดพราย
อาวุธหลุดหายไม่ได้มา

เดิมคนยกไปได้ห้าพัน
ตายเสียนั้นสี่พันห้าร้อยกว่า
เหลือพวกกองทัพกลับพารา
แต่สี่ร้อยกับห้าสิบห้าคน ฯ

...ดูก่อนกลาโหมมหาดไทย

เร่งมีตราอายัดด่านขนอน
แว่นแคว้นแดนนครน้อยใหญ่
ทั่วทั้งจังหวัดสังกัดไป
เมืองใหญ่เอกโทตรีจัตวา

แม้นอ้ายขุนแผนอยู่แห่งไร
จับตัวให้ได้อย่าเข่นฆ่า
จำให้มั่นคงส่งตัวมา
ในท้องตราชื่อเสียงให้บอกไป

รูปร่างสูงต่ำดำขาว
หนุ่มสาวสำคัญให้รู้ได้
สั่งเสร็จพระเสด็จคลาไคล
เข้าในแท่นที่ไสยา ฯ