พระพายพัดบุปผชาติสะอาดกลิ่น
รวยรินรสต้องละอองอ่อน
ขุนแผนตื่นฟื้นตัวที่เตียงนอน
ให้อาวรณ์คิดคะนึงถึงลาวทอง

โอ้เพื่อนยากจากเมืองมาอยู่ใต้
มาจำใจพลัดพรากไปจากห้อง
วันทองแก้วกิริยาก็มาครอง
สงสารน้องประหนึ่งพี่ไม่อีนัง

พลัดผัวตัวต้องไปลำบาก
ตรำตรากตรอมใจในเขตขัง
ถ้ารู้ข่าวเช้าไปถึงในวัง
เห็นจะตั้งตาคอยให้ไปรับ ฯ

...จำจะต้องทูลขอต่อทรงชัย
ครั้นคิดไปให้เกรงจะราคี

พระองค์ก็ยกโทษโปรดแล้ว
จะกล้าแกล้วทูลกวนไม่ควรที่
ถ้าพระองค์ไม่ทรงพระปรานี
ก็จะเสียความดีที่มีมา

จะละเมียเสียเล่าอนาถใจ
คิดไปให้สงสารเป็นหนักหนา
แต่เวียนคิดจนแจ้งแสงสุริยา
ล้างหน้าแล้วก็ลุกจากห้องใน ฯ

ครานั้นฝ่ายว่าพระหมื่นศรี
ฟังวาทีพลันตอบขุนแผนว่า
เจ้าก็เป็นคนดีมีปัญญา
ช้าช้าไว้สักปีดีกระมัง

เหมือนดับไฟไม่ทันจะสิ้นเปลว
ด่วนเร็วจะกำเริบเมื่อภายหลัง
มิใช่อยู่อื่นไกลอยู่ในวัง
ห้ามประตูกักขังทุกเวลา

ไม่เข้านอกออกในเหมือนใครอื่น
จะตื่นอะไรไปหนักหนา
ชู้ผัวหาไหนใครจะมา
ช้าช้าสักหน่อยก็เป็นไร ฯ

ครานั้นจมื่นศรีเสาวรักษ์ราช
ชาญฉลาดตริตรึกให้นึกพรั่น
ครั้นได้ช่องทูลฉลองไปฉับพลัน
อันชีวันอยู่ใต้พระบาทา

บัดนี้ขุนแผนแสนสะท้าน
ให้เกล้ากระหม่อมฉานกราบทูลว่า
ซึ่งโทษผิดติดตัวแต่ก่อนมา
ทรงพระกรุณาให้พ้นภัย

ยินดีพ้นที่จะประมาณ
จะขอทำราชการแก้ตัวใหม่
ไปกว่าชีวันจะบรรลัย
มิให้ขุ่นเคืองเบื้องบาทา

ลาวทองต้องติดอยู่ในวัง
กักขังช้านานมาหนักหนา
ขอพระเดชปกเกศจงเคลื่อนคลา
จะได้มาเป็นกำลังราชการ ฯ

ไกลตาตกว่าไม่ไว้ใจ
มันกลัวกูนี้จะไพล่เอาข้างหลัง
ฟังมันเจรจาดูน่าชัง
ถ้าแม้นตั้งหน้ารับราชการไป

ทำดีแล้วอย่าว่าแต่ลาวทอง
อีกสักสองสามคนกูจะให้
เห็นไม่ทำแล้วยิ่งซ้ำทะนงใจ
ละไว้จะกำเริบทุกเวลา

ถ้าตามใจยอมให้อีลาวทอง
จะจองหองเย่อหยิ่งขึ้นนักหนา
เป็นว่าไรไม่ขัดสักเวลา
ทีหลังจะชะล่าไม่เกรงใคร

เฮ้ย..เอาตัวมันไปส่งไว้คุก
ประทุกห้าประการหมดอย่าลดให้
เชื่อมหัวตะปูซ้ำให้หนำใจ
สั่งเสร็จเสด็จในที่ไสยา ฯ

ครานั้นวันทองแก้วกิริยา
ฟังว่าดังอกจะแตกฉาน
ให้อัดอั้นตันใจอาลัยลาน
ไม่ควรการเลยมาด่วนให้ควรเป็น

ค่อยเป็นสุขแล้วมาทุกข์ไปอีกเล่า
ชะรอยเขาคนนี้นี่ตัวเข็ญ
จึงพิกลดลใจมิให้เย็น
ไม่เคยเห็นจะอยู่ด้วยกันนาน

ตั้งแต่เริ่มไปประเดิมก็ไม่ดี
ปีละ ร้อยเรือน เดือนละร้อยบ้าน
จนนอนเวรเกณฑ์ขาดราชการ
ยังทะยานปีนข้ามกำแพงไป

นางลาวสาวน้อยคนนี้เอ๋ย
เมื่อไรเลยพ่อจะตัดเสียขาดได้
ทั้งทุกข์ทั้งแค้นแน่นหัวใจ
สะอื้นไห้โศกเศร้าเฝ้าคร่ำครวญ ฯ

มิได้นึกว่าพระองค์จะทรงโกรธ
ให้จองจำทำโทษถึงมหันต์
ครั้งนี้ตายเป็นเห็นเท่ากัน
ด้วยโทษทัณฑ์แทบพ้นจะทนไป

อันเครื่องพันธนาที่จำลอง
อีกสักสองเท่านี้ก็หนีได้
จะเสียสัตย์ขัดสนจึงจนใจ
หนีไปใครจะนับว่าเป็นชาย

เสมือนหนึ่งบิดาท่านทำโทษ
แม้นมิโปรดตามทีไม่หนีหาย
จะทนไปให้ตลอดตามวอดวาย
สู้ตายตามแต่พระอาญา ฯ

ครั้นถึงสองนางย่างเข้าห้อง
จัดแจงข้าวของหาช้าไม่
หมากบุหรี่ผ้าผ่อนท่อนสะไบ
ที่นอนหมอนมุ้งได้ไปตามมี

เหลือมือถือแบกไปไม่ไหว
ก็ไหว้วานข้าไทพระหมื่นศรี
ส่งถึงคุกพลันทันที
พัศดีนายตรวจก็เอ็นดู

ให้คนโทษในคุกช่วยปลูกทับ
ที่นอกหับเผยให้นางแก้วอยู่
ครั้นสิ้นแสงพระอาทิตย์ปิดประตู
ร้อยลั่นแหล่งคู่กันทั่วไป ฯ

เพียงถือสัตย์สุจริตไม่คิดหนี
แต่เท่านี้ก็พอจะเป็นผล
ไม่คิดคดต่อเจ้าข้าวแดงตน
ก็เป็นคนเลิศโลกย่อมฦาชา

คิดแล้วจึงเสดาะด้วยฤทธิ์มนตร์
ตรวนหล่นคนหลับสนิทหน้า
ร่วงกราวเท้ามือทั้งขื่อคา
ก็ล่องหนออกมาจากคุกพลัน ฯ

เห็นขุนแผนกับแก้วกิริยา
ร้องบอกกันมาว่าอยู่อยู่
ทำมะรงขัดใจไม่บอกกู
ฉวยขุนแผนลากถูครู่ออกมา

ขุนแผนลุกโลดโดดคำราม
อ้ายส่ำสามข่มเหงพ่อหนักหนา
ฉุดกระชากลากปล้ำทำนานา
หน้ากูนี้จะหนีเอ็งฤๅไร

พัศดีทำมะรงตรงเข้ามา
ต่างคนด่าว่าหากลัวไม่
เฆี่ยนให้หลังพังฟังมันไย
เข้าไปกลุ้มรุมจะคุมมา ฯ

ขุนแผนตวาดอำนาจครุฑ
มือหลุดหัวคะมำเข้าตำฝา
เข้าจับกุมวุ่นวายเป็นหลายครา
ขุนแผนร้องว่าอย่าทำกู

นี่นึกว่าจะเอากูเข้ากรึง
หน้ามืงฤๅจะจำกูไว้อยู่
ไม่เชื่อยังคะนองก็ลองดู
เอาคาสวมท่วมหูทั้งโซ่ตรวน

ขุนแผนบริกรรมซ้ำสะเดาะ
หลุดเผลาะกองกลิ้งทุกสิ่งถ้วน
ลูกโซ่โย้เย้เปรปรวน
พยักชวนเฮ้ยออเจ้าเข้ามาจำ ฯ