Bloggang.com : Darksingha : มรดกของไทยรักไทย โดย อ.นิธิ เอี่ยวศรีวงศ์

มรดกของไทยรักไทย โดย อ.นิธิ เอี่ยวศรีวงศ์

มรดกของไทยรักไทย
เขียนโดย อ.นิธิ เอี่ยวศรีวงศ์
ตีพิมพ์ครั้งแรกที่ เซคชั่นกระแสทัศน์ วันที่ ๑๑ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๐ ปีที่ ๓๐ ฉบับที่ ๑๐๖๘๔

"แต่ปฏิเสธได้ยากว่าพรรค ทรท.เป็นปรากฏการณ์ทางการเมืองที่มีส่วนไม่ซ้ำรอยเดิมอยู่ด้วย จึงเป็นไปไม่ได้ที่จะไม่ทิ้งมรดกบางอย่างให้แก่การเมืองไทยในอนาคต"

อย่างน้อย จากภาพภายนอก พรรค ทรท.ก็เป็นปรากฏการณ์ใหม่ที่ไม่เคยปรากฏในระบอบ "เลือกตั้งธิปไตย" ของไทยมาก่อน พรรคประสบความสำเร็จในการได้รับการสนับสนุนจากประชาชนในวงกว้างอย่างที่ไม่เคยปรากฏกับพรรคการเมืองใด แม้มีการรัฐประหารที่มุ่งจะกวาดล้างอิทธิพลของพรรคลง ประชาชนที่สนับสนุนพรรคก็ยังสนับสนุนอยู่ จนแม้แต่เมื่อพรรคถูกยุบ ก็ยังมีประชาชนอีกมากที่ยังคงสนับสนุนพรรค ส.ส.เก่าถึงกว่า 200 คนยังไม่ได้ลาออกจากพรรคจนถึงวันสุดท้าย

แม้ไม่อาจนับประชาชนเหล่านี้ว่าเป็นฐานมวลชนของพรรค ทรท.ได้ เพราะพวกเขาไม่ได้มีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายของพรรค และแม้ว่าจำนวนของผู้ภักดีต่อพรรคเหล่านี้อาจมีไม่มากเท่ากับตัวเลขของสมาชิกพรรคที่แจ้งต่อ กกต. แต่ก็อาจกล่าวได้ว่า ไม่เคยมีพรรคการเมืองใดที่ได้รับความภักดีจากประชาชนเท่ากับพรรค ทรท.มาก่อน

อวสานของพรรค ทรท.ด้วยคำวินิจฉัยของตุลาการรัฐธรรมนูญ ด้วยหลักนิติธรรมหรือไม่ก็ตาม น่าจะทำให้อารมณ์ของสังคมสงบลงพอที่จะหันมาพิจารณามรดกทางการเมืองของ ทรท.อย่างเป็นกลางมากขึ้น

1/ การเมืองแบบเลือกตั้งที่ผ่านมาก่อน ทรท.คือการรวมอิทธิพลท้องถิ่นไว้ในพรรคให้มากที่สุด เพื่อพรรคจะได้ที่นั่งในสูงสุด เปิดโอกาสให้พรรคเป็นแกนกลางจัดตั้งรัฐบาล หรือได้ร่วมรัฐบาลด้วยพลังต่อรองที่ทำให้ได้รับตำแหน่งรัฐมนตรีสำคัญๆ พรรค ทรท.ทำอย่างเดียวกัน และทำได้ดีกว่าพรรคการเมืองอื่นๆ ด้วย เพราะพรรคมีทุนหนามาก เนื่องจากรวบรวมนายทุนที่เหลือรอดจากวิกฤตเศรษฐกิจปี 2540 ไว้ได้มากที่สุด และเพราะหัวหน้าพรรคมีทุนหนามาก

ฉะนั้น ทรท.จึงไม่ใช่พรรคการเมืองที่เป็นน้ำเนื้อเดียวกัน หากเป็นการรวม "มุ้ง" การเมืองที่กว้างใหญ่ไพศาลที่สุด และคงเป็นเช่นนี้จนถึงนาทีสุดท้าย ฉะนั้น ในแง่นี้ ทรท.จึงไม่ได้ทำอะไรใหม่ทางการเมือง เพียงแต่ขยายสิ่งที่พรรคการเมืองไทยทำอยู่แล้วให้กว้างใหญ่ไพศาลอย่างไม่มีใครเคยเห็นมาก่อนเท่านั้น

สิ่งใหม่ที่ ทรท.ทำขึ้นทางการเมืองก็คือการเข้าไปอุปถัมภ์คะแนนเสียงในชนบทโดยตรง ด้วยนโยบายที่เรียกว่าประชานิยมต่างๆ โดยไม่ผ่านหัวคะแนน หรือดึงเอาหัวคะแนนมาภักดีต่อพรรค เพราะได้ผลประโยชน์จากการเป็นผู้จัดการงบประมาณของนโยบายประชานิยมในท้องถิ่น (เช่นกองทุนหมู่บ้าน) และโดยวิธีเช่นนี้ ทรท.จึงได้ความภักดีจากประชาชนโดยตรงอย่างกว้างขวาง เป็นแรงบีบอย่างหนึ่งสำหรับการควบรวมพรรคการเมืองอื่น

การที่นายกฯทักษิณสามารถทำอย่างนี้ได้ ก็ด้วยเหตุที่รัฐธรรมนูญ 2540 ให้อำนาจนายกฯไว้อย่างสูง เหนือ "มุ้ง" ต่างๆ ในพรรคหรือพรรคร่วม ในขณะที่บุคลิกภาพของคุณทักษิณ ชินวัตร เองที่สามารถดึงความนิยมของประชาชนไทยได้สูง (รวมทั้งมีทุนทางการเมืองสูง - เงิน, สื่อ, ความชำนัญการด้านการตลาด, ผนึกทุนใหญ่ได้มาก ฯลฯ) โดยทำให้การริเริ่มเชิงนโยบายทั้งหมดรวมศูนย์อยู่ที่ตัวคุณทักษิณเพียงคนเดียว

ทรท.ได้ทิ้งมรดกในแง่นี้ไว้ให้แก่การเมืองไทยหรือไม่? ปราศจากโอกาสอย่างที่รัฐธรรมนูญ 2540 ได้วางไว้ให้ และปราศจากบุคลิกภาพเช่นนั้น มรดกในแง่นี้ยังไม่น่าจะเกิดผลอะไรในการเมืองไทยในอนาคตอันใกล้

อย่างไรก็ตาม กลุ่มที่น่าจะได้บทเรียนจากมรดกแง่นี้ของ ทรท.น่าจะเป็นกลุ่มทุน หากทุ่มเทการสนับสนุนไปที่พรรคใดพรรคหนึ่งเพียงพรรคเดียว แทนที่จะกระจายการสนับสนุนแบบกันเหนียวไปยังหลายพรรคอย่างเคย อาจได้ "กำไร" สูงกว่า

2/ หากใช้แนวอธิบายของ Fareed Zakaria มรดกอย่างที่สองของ ทรท.คือการเป็นประชาธิปไตยโดยไม่มีเสรีนิยมภายใต้รัฐธรรมนูญ อันเป็นแนวทางทางการเมืองที่ Zakaria เห็นว่ามีอันตรายมาก (และหลายครั้งอันตรายต่อประชาชนเสียยิ่งกว่าเผด็จการที่มีความมั่นคงเสียอีก-พูดภาษาไทยก็คืออันตรายกว่าเผด็จการสฤษดิ์-ถนอม-ประภาส) โดยอาศัยความชอบธรรมจากคะแนนเสียง 16 ล้านบ้าง 19 ล้านบ้าง พรรค ทรท.เผด็จอำนาจเด็ดขาดที่ไม่มีการตรวจสอบ, ถ่วงดุล ไม่ว่าจากสถาบันทางการเมืองอื่น หรือจากสิทธิเสรีภาพของประชาชนตามรัฐธรรมนูญ และภายใต้อุดมการณ์ "ชาติ" รัฐบาลพรรค ทรท.อาจล่วงละเมิดหลักประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายอื่นใดได้ทุกเรื่อง

อย่างไรก็ตาม แนวคิดที่เน้นรัฐ-นิยม (statism) ไม่ใช่สิ่งที่ ทรท.ริเริ่มขึ้นใหม่ในประเทศไทย แท้จริงแล้วอุดมการณ์รัฐ-นิยมครอบงำสังคมไทยมาตั้งแต่สำนึก "ชาติ" เริ่มถูกสร้างขึ้นโดยชนชั้นสูงในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ และสืบเนื่องอยู่ในระบบการศึกษาและระบอบปกครองทุกชนิดในประเทศไทยสืบมา พัฒนาการประชาธิปไตยในประเทศไทยดำเนินไปโดยไม่มีการพัฒนาสำนึกเสรีนิยมภายใต้รัฐธรรมนูญอย่างจริงจัง

คณะรัฐประหารทุกคณะสัญญาว่าจะมอบ "ประชาธิปไตย" ให้แก่สังคม ซึ่งก็ทำให้เกิดรัฐธรรมนูญ, การเลือกตั้ง, การแยกอำนาจอธิปไตย, ฯลฯ แต่ก็กระทำภายใต้การระงับสิทธิเสรีภาพของประชาชนในนามของความมั่นคงแห่งรัฐ

มิติใหม่ทางการเมืองที่ ทรท.สร้างขึ้นก็คือ การแสวงหาความชอบธรรมทางการเมืองจากการเลือกตั้ง และยึดเกาะกับประชาธิปไตย โดยไม่เคารพต่อเสรีนิยมภายใต้รัฐธรรมนูญ กลับจะทำให้พรรคการเมืองมีอำนาจเหนือกองทัพเสียอีก และสามารถดำรงอยู่เช่นนั้นได้ถึง 6 ปี จนกระทั่งพันธมิตรของกลุ่มพลังต่างๆ รวมตัวกัน (ทั้งในที่ลับและแจ้ง) ต่อต้าน ทรท.ได้สำเร็จ กองทัพจึงประสบความสำเร็จในการยึดอำนาจจากรัฐบาล ทรท.

นี่เป็นอีกมรดกหนึ่งของ ทรท. แต่ไม่ใช่มรดกสำเร็จรูป หากเป็นมรดกที่พรรคการเมืองพลเรือนต้องเรียนรู้ และปรับใช้ในอนาคต เพื่อทำให้อำนาจที่ตัวได้มาจากระบอบประชาธิปไตยที่ไร้เสรีนิยมภายใต้รัฐธรรมนูญ ไม่ถูกคุกคามจากกองทัพอีกต่อไป

3/ นโยบายให้สวัสดิการสังคมแก่ประชาชนระดับล่างนั้น นอกจากช่วยดึงคะแนนเสียงในการเลือกตั้งอย่างท่วมท้นแล้ว ก็ยังช่วยประกันความสงบเรียบร้อยของสังคมให้แก่ทุนด้วย (เช่นประกันว่าการยึดที่ดินของเศรษฐีซึ่งจับจองไว้เก็งกำไรจะทำไม่ได้ตลอดไป) นโยบายนี้ต้องใช้คู่ขนานกันไปกับการใช้กำลังปราบปรามประชาชนผู้คัดค้านต่อต้าน เพราะนโยบายนี้ไม่ได้ต้องการให้พลังอำนาจ (empower) ประชาชน ต้องการเพียงความภักดีต่อยี่ห้อของสินค้าเท่านั้น

พรรค ทรท.ประสบความสำเร็จอย่างสูงจากนโยบายนี้ มีผู้ภักดีต่อยี่ห้อ ทรท.ท่วมท้นและกว้างขวาง แต่ไม่มีใครได้พลังอำนาจเพิ่มขึ้นจนถึงขั้นที่จะใช้เสรีนิยมภายใต้รัฐธรรมนูญมาคานอำนาจประชาธิปไตย (16 ล้านเสียง, 19 ล้านเสียง) ของพรรคได้

มรดกในแง่นี้ของ ทรท.คงเกิดผลในการเมืองไทยในอนาคตอย่างแน่นอน ในแง่หนึ่งประชานิยมช่วยลดความเจ็บปวดจากความเหลื่อมล้ำซึ่งมีเพิ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ ในสังคมไทยได้ และในอีกแง่หนึ่งก็ประกันคะแนนเสียงจากการเลือกตั้งและอิสรภาพของพรรคจากเครือข่ายหัวคะแนนของเจ้าพ่อ ปัญหาก็คือ "เศรษฐกิจพอเพียง" ซึ่งกำลังจะกลายเป็นแนวนโยบายแห่งรัฐไป จะสามารถลดความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจลงได้หรือไม่? (จนถึงนาทีที่เขียนบทความนี้ ผู้เขียนเห็นว่าไม่) และ "เศรษฐกิจพอเพียง" จะช่วยประกันความภักดีของผู้ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งได้มากน้อยเพียงไร

เมื่อพิจารณาจากคำถามสองข้อนี้แล้ว ก็น่าเป็นไปได้มากกว่าว่าพรรคการเมืองที่จะลงสนามเลือกตั้ง จะยังคงรักษานโยบายสวัสดิการสังคมไว้ในระดับหนึ่ง แม้ว่าอีกด้านหนึ่งต้องยกย่องเชิดชู "เศรษฐกิจพอเพียง" ให้ประจักษ์ไปพร้อมกันก็ตาม แต่ที่แน่นอนก็คือจะไม่มีพรรคการเมืองใดแปรเปลี่ยนนโยบายสวัสดิการทางสังคมไปสู่การให้พลังอำนาจ (empower) ประชาชน

อย่างไรก็ตาม ควรกล่าวไว้ด้วยว่า นโยบายเสริมสวัสดิการทางสังคมนั้นไม่อาจทำได้สะดวกนัก หากไม่มีอิสรภาพทางการคลังเพียงพอ เช่นภายใต้พันธนาการของไอเอ็มเอฟย่อมทำไม่ได้ ในขณะเดียวกันก็อาจสร้างความเป็นปฏิปักษ์กับทุนด้วย เพราะทุนย่อมต้องการให้ใช้งบประมาณไปในทางที่สร้างความเข้มแข็งให้แก่การแข่งขันของตนมากกว่า หากพยายามตอบสนองความต้องการของทั้งสองฝ่ายให้ได้ เศรษฐกิจโดยรวมของประเทศต้องเฟื่องฟูกว่านี้ มิฉะนั้น ก็จะถูกโจมตีว่าใช้เงินมือเติบจนทำให้เกิดหนี้สาธารณะและหนี้ครัวเรือนสูงเกินไป

มรดกของ ทรท.จะมีผลอย่างไรต่อการเมืองไทยในอนาคต ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขอื่นๆ อีกหลายอย่าง ฉะนั้น จึงพูดถึงแบบฟันธงได้ยาก แต่ปฏิเสธได้ยากว่าพรรค ทรท.เป็นปรากฏการณ์ทางการเมืองที่มีส่วนไม่ซ้ำรอยเดิมอยู่ด้วย จึงเป็นไปไม่ได้ที่จะไม่ทิ้งมรดกบางอย่างให้แก่การเมืองไทยในอนาคต

Create Date : 02 กรกฎาคม 2550

Last Update : 2 กรกฎาคม 2550 19:20:16 น.

1 comments

Counter : 1058 Pageviews.

การเมืองคือการทำงานเพื่อส่วนรวมใครจะได้เป็นรัฐบาลขอให้นึกถึงส่วนรวม

โดย: โก๋ ช่วยปลัดจากระยอง IP: 222.123.109.94 วันที่: 9 ธันวาคม 2550 เวลา:9:12:57 น.