... ผักขมหิน ...

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Boerhavia diffusa L.

ชื่อวงศ์ : Nyctaginaceae (วงศ์บานเย็น)

ชื่อสามัญ : Pigweed, Spreading hog weed

ชื่ออื่นๆ : ปังแป, ผักเบี้ยหิน (เหนือ), ผักปั๋งดิน (เชียงใหม่), ผักขมฟ้า (สุโขทัย)

ถิ่นกำเนิด : พบได้ทั่วไปในหลายประเทศเขตร้อน

ชนิดพืช : วัชพืชใบกว้าง วัชพืชในนาข้าว

สีดอก : ดอกเล็กๆออกเป็นช่อกระจุกสีชมพูเข้ม

ขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ด

... ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของผักขมหิน

         " ต้นผักขมหิน " ... จัดเป็นพืชล้มลุก ลำต้นมีลักษณะทอดเลื้อยขนานไปตามพื้นดินชูยอดขึ้น สูงได้ถึง 1 เมตร ลำต้นแตกกิ่งก้านแผ่ขยายออกไปมากมาย ผิวเรียบหรือมีขนบริเวณปลายกิ่ง ลักษณะต้นกลมเป็นสีเขียวปนแดง ยอดอ่อนมีขน เป็นวัชพืชที่พบขึ้นทั่วไปในเขตร้อน ในประเทศไทยพบได้ทุกภาคตามที่รกร้างและข้างถนน ในนาข้าว สนามหญ้า มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น





         ใบผักขมหิน ... ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกัน แผ่นใบมีขนาดไม่เท่ากัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่แกมขอบขนานหรือรูปใบหอก ปลายใบแหลมหรือมน โคนใบเป็นรูปลิ่มหรือมน ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2-4 เซนติเมตร แผ่นใบเป็นสีเขียวค่อนข้างหนา ท้องใบมักมีสีอ่อนกว่าหลังใบ มีต่อมสีแดงตามแนวขอบใบ





         ดอกผักขมหิน ... ออกดอกเป็นช่อกระจุกคล้ายซี่ร่มรวมกันเป็นช่อแยกแขนง โดยจะออกบริเวณซอกใบและที่ปลายกิ่ง ก้านช่อดอกมีขน ดอกย่อยมีหลายดอก กลีบรวมเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ดอกมีสีขาว สีชมพู และสีแดง (แต่ในวันนี้มีแค่ดอกสีขมพูเข้ม) กลีบเชื่อมติดกันเป็นหลอดสั้น ปลายแยกออกเป็น 10 กลีบ ปลายมน กลีบรวมมีขนาดยาวประมาณ 0.2 เซนติเมตร ดอกมีเกสรเพศผู้ 2-3 อัน ยื่นพ้นกลีบรวมเล็กน้อย





         ผลผักขมหิน ... ผลเป็นผลแห้ง มีส่วนโคนกลีบรวมหุ้มอยู่ ลักษณะของผลเป็นรูปกระบอง ขอบผลเป็นสัน 5 สัน ตื้น ๆ มีต่อมทั่วไป ผลมีขนาดยาวประมาณ 2-3 มิลลิเมตร ผิวผลมีขนเมื่อจับดูจะรู้สึกเหนียวมือ ผลเมื่อแก่จะร่วงหล่นตามพื้นและปลิวไปตามลมบ้าง เมื่อฝนตกหรืออยู่ในภาวะที่เหมาะสมก็จะเจริญเติบโตได้ใหม่เรื่อยๆ





                          ... สรรพคุณทางยาของผักขมหิน

         ผักขมหินมีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือด บำรุงหัวใจ ต้านการชัก ช่วยขับปัสสาวะ ต้านเชื้อแบคทีเรีย ลดบิลิรูบินในพลาสมา ดอกมีสรรพคุณเป็นยาบำรุงโลหิต ต้นมีสรรพคุณช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด เป็นยาระบาย ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ ทั้งต้น ราก ใบ และดอกมีสรรพคุณช่วยขับเสมหะ แก้เสมหะ ต้น รากและใบมีสรรพคุณเป็นยาแก้ลม ขับลม ทำให้เรอ ดอกมีสรรพคุณ ช่วยแก้อาการปวดท้อง ราก ช่วยแก้ริดสีดวงทวารหนัก ช่วยแก้ดีพิการ รากใช้เป็นยาแก้ฝีซ้อน ตำรายาพื้นบ้านทางภาคอีสานจะใช้ใบนำมาตำพอกรักษาฝี ทั้งต้นช่วยแก้ฟกบวมในท้อง

         วิธีใช้ : การใช้ต้น ราก และใบ ให้นำมาต้มกับน้ำดื่มก่อนอาหารเช้าและเย็น

         ข้อควรระวัง : สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้ เพราะอาจจะทำให้แท้งบุตรได้





         ประโยชน์ในด้านอื่นๆ : ในบางพื้นที่ของไทยนำใบผักขมหินใช้รับประทานเป็นผักลวกคู่กับน้ำพริก หรือใช้ทำอาหารอื่นๆ และในหลายประเทศ เช่น อินเดีย ศรีลังกาก็นำมาทำเป็นอาหารเช่นกัน ส่วนในประเทศออสเตรเลียถือว่า ผักขมหินเป็นวัชพืชชั้นดีที่ใช้เป็นอาหารสำหรับเลี้ยงวัวและแกะ




                                  ... การป้องกันและกำจัดผักขมหิน

         ถึงแม้ว่าผักขมหินจะเป็นพืชที่มีสรรพคุณทางยา และนำมาทำอาหารได้ก็ตาม แต่ก็เป็นวัชพืชที่เจริญเติบโตและขยายวงกว้างได้รวดเร็วมากๆ จึงควรต้องมีการกำจัดไปบ้าง คือถอนทิ้งก่อนที่จะมีดอกและกลายเป็นผลแก่ เพราะผลแก่เมื่อแตกเมล็ดภายในจะร่วงลงพื้นและงอกขึ้นมาใหม่ได้อีก และต้องหมั่นถอนทิ้งอย่างสม่ำเสมอ หรืออาจใช้ยาฆ่าหญ้าช่วยกำจัดได้ ในกรณีที่มีผักขมหินมากเกินไปจนถอนไม่ไหว

ขอบคุณข้อมูลและบทความ https://medthai.com/ผักโขมหิน/ https://earth3621.blogspot.com/ https://www.saiyathai.com/herb/488000.htm https://oer.learn.in.th/search_detail/result/33407 https://book.baanlaesuan.com/plant-library/pigweed/