ทำแบบทดสอบฟรีหรือเรียกเก็บค่าบริการดี

นั่งอ่านหน้า FBของ ส.ป.ล.ท. แล้วมีประเด็นให้มาเล่าอยู่เรื่อย วันนี้ก็มีคนโพสต์ถามว่า ได้รับแบบทดสอบแปลเกือบ10 หน้า รวมประมาณ 5,000 กว่าคำ โดยไม่ได้รับค่าบริการถือว่าปกติหรือไม่

คนตอบโพสต์ส่วนใหญ่บอกว่าไม่ปกติเพราะปริมาณคำเยอะเกิน เฉลี่ยเวลาได้รับแบบทดสอบมาทำ จะอยู่ที่ 200-300 คำและหลายเอเจนซี่ ให้ค่าทำแบบทดสอบด้วย

เกือบยี่สิบปีก่อน มีข่าวว่าเอเจนซี่แปลรับสมัครนักแปลโดยให้วางเงินค้ำประกันผลงาน (หลายพันบาทอยู่นะ)หากนักแปลทำงานแปลไม่ได้ตามมาตรฐาน จะโดนหักเงินก้อนนี้ แล้วก็มาเป็นประเด็นจริงๆ เพราะเอเจนซี่นั้นไม่ได้ทำงานแปลจริงแค่หลอกเอาเงินค้ำประกันผลงาน

ถัดจากนั้น ก็เป็นยุคของการส่งแบบทดสอบให้ทำหลายหน้ามักจะเป็นนิยายหรือเรื่องสั้น คือให้แปลทั้งบทเพื่อให้สำนักพิมพ์พิจารณา ซึ่งหลายคนบอกว่าเป็นเรื่องปกติ แต่มีบางสำนักพิมพ์เอาแบบทดสอบที่นักแปลหลายคนทำกันคนละบท มารวมเล่ม พิมพ์ขาย ไม่ต้องจ่ายนักแปล

พอมาปัจจุบัน ขอบเขตการรับงานแปลขยายไปถึงต่างประเทศ นักแปลรับงานข้ามพรมแดนก็เจอปัญหาลูกค้าค้างจ่ายค่าแปลหลายเดือน หรือแม้แต่ไม่จ่ายเลย ขนาดเอเจนซี่ในกรุงเทพเองยังโกงนักแปลหลักแสนบาท

เวรแท้

เรื่องทำแบบทดสอบ คนที่มาตอบโพสต์หลายคน บอกว่าไม่ทำแต่จะส่งผลงานเก่าให้เอเจนซี่พิจารณา เราอ่านแล้วก็สะดุ้งว่าผลงานเก่านี่ คืองานแปลของลูกค้าใช่มั้ย ก่อนจะส่งให้เอเจนซี่ ได้ขออนุญาตลูกค้ามั้ย ว่าจะนำไปเผยแพร่ให้ผู้อื่น แม้แต่งานที่เป็นพวกข่าวประชาสัมพันธ์ เช่น ข่าวการเสนอขายหลักทรัพย์ชุดใหม่ นักแปลก็ไม่มีสิทธิ์แพร่งพราย ถึงจะแย้งว่ายังไงมันก็ต้องออกเป็นข่าวให้ประชาชนทั่วไปทราบ แต่นักแปลจะรู้ได้ยังไงว่า timing ของ press release มันเหมาะสมแล้ว เผื่อแปลเสร็จ ปรากฏว่าลูกค้าต้องการแก้เงื่อนไขในการเสนอขายหลักทรัพย์ทำให้ต้องระงับการเผยแพร่แต่นักแปลทำรั่วไปแล้ว รับผิดชอบไหวมั้ย

บางทีก็เห็นคนโพสต์มาทั้งประโยคเพื่อถามว่าแปลยังไงดี ดูแล้วเหมือนจะไม่มีอะไร แต่ถ้าประโยคนั้นมีคำสำคัญแล้วคนที่มาอ่านรู้ว่าประโยคนั้นกำลังเป็นประเด็น เช่น เป็นส่วนผสมที่คู่แข่งกำลังวิจัยเพื่อออกสินค้าตัวใหม่ ทีนี้คู่แข่งก็ยิ่งเร่งมือเลยสิเพื่อเอาสินค้าออกตลาดก่อนเจ้าอื่น

เราก็เคยหลุดเมื่อนานมาแล้ว น้องทนายความมาเห็น ก็ส่งข้อความมาบอกว่าให้ลบออก (ต้องขอบคุณที่เรามีคนดูแลอยู่เสมอหมอดูบอกเราสมัยวัยรุ่นว่าดวงเราบ่งบอกว่าทั้งชีวิตนี้มีผู้ใหญ่คุ้มครองยิ่งชื่อขึ้นต้นด้วย ณ เณร พระคุ้มครอง) ตั้งแต่นั้นมาเราไม่เคยลงผลงานแปลของตัวเองในเว็บไหนเลย เวลาเอเจนซี่ขอดูตัวอย่างผลงาน เราบอกว่าให้ไม่ได้เพราะเป็นความลับของลูกค้า แต่จะให้อีเมลลูกค้าของเราเพื่อให้เอเจนซี่เขียนสอบถามเรื่องความสามารถการด้านการแปลได้

กลุ่มลูกค้ากฎหมายและลูกค้าธนาคาร ไม่เคยขอให้เราทำแบบทดสอบเพราะเขาได้ชื่อเรามาจากสำนักกฎหมายอื่นที่บอกต่อๆ กันมา คือเพื่อนร่วมวงการใช้บริการนานแล้วแสดงว่าน่าเชื่อถือ จ้างเลย ไม่ต้องทดสอบ

อ้อ เคยมีกรณีเอเจนซี่แปล เอาแบบทดสอบที่ส่งให้นักแปลมืออาชีพประสบการณ์ยาวนานทำไปเสนอลูกค้าเพื่อรับงานโปรเจ็กต์ แต่พอได้งานมาแล้ว กลับส่งงานให้นักแปลรุ่นเด็กที่ขาดประสบการณ์ ซึ่งอันนี้เป็นข้อห้ามตามแนวทางของ ATA คือ “I will not use translator’s or interpreter’s credentials in bidding or promoting my business without their consent or without bona fide intention to use their services.”

เร็วๆ นี้ก็มีเอเจนซี่แปลในออสเตรเลียส่งงานแปลกฎหมายมาให้ยาว 1 หน้ากระดาษ บอกว่าเป็นงานที่จะใช้จริงแต่ให้เราทำเป็นแบบทดสอบและเขาจะจ่ายเงินค่าแปลให้ เอเจนซี่บอกว่านักแปลที่รับงานไปติดปัญหาแปลหน้านี้เพราะรูปแบบการเขียนไม่เอื้อต่อการแปล เราวิเคราะห์แล้วมันไม่ได้ยาก แค่ต้นฉบับใช้รูปแบบการเขียนแบบราชการไทยคนที่ถนัดแปลงานราชการไทย อ่านยังไงก็เข้าใจ เดาว่านักแปลคงยึดหลักแปลเรียงเป็นคำแทนที่จะอ่านให้เข้าใจทั้งประโยคทั้งย่อหน้าแล้วมาเรียบเรียงคำแปลให้อ่านเข้าใจได้เพื่อใช้งานได้ตามวัตถุประสงค์(functional purpose) ถึงได้ไม่รู้ว่าจะแปลยังไง กรณีนี้เจอได้บ้างหากนักแปลอยู่ต่างประเทศและไม่คุ้นเคยกับงานเขียนของราชการไทย สรุปงานนี้เราไม่ได้ทำนะเพราะเป็นงานด่วนและเราเป็นผู้เชี่ยวชาญศาลไทยอยู่แล้วปกติไม่ต้องทำแบบทดสอบ รับงานจริงได้เลย

ความเห็นที่นักแปลพูดถึงบ่อยๆ คือ ทำแบบทดสอบแล้ว ลูกค้าหายไปเลยเข้าใจว่าไม่ผ่านการทดสอบ อันที่จริงถ้าไม่ผ่าน เอเจนซี่หรือสำนักพิมพ์ควรจะตอบกลับด้วยว่านักแปลควรปรับปรุงตรงไหน เออโปรเจ็กต์ใหญ่ที่เราทำเมื่อต้นปีที่แล้วตอนที่ลูกค้าให้หานักแปลงานสายวิทยาศาสตร์ อันนั้นเราก็เช็คเบื้องต้นแล้วบอกนักแปลว่าไม่ผ่านการทดสอบเพราะอะไร เช่นโครงสร้างประโยคง่ายๆ ยังเขียนผิด ไวยากรณ์พื้นฐานก็ผิด หรือใช้คำศัพท์ผิดวงศัพท์เป็นต้น ลูกค้าขอดูแบบทดสอบที่เราตรวจแล้วด้วยนะและให้เราอธิบายว่าทำไมนักแปลถึงไม่ผ่านการทดสอบ ถ้าเปรียบเทียบกับคนที่ได้รับงานแปลไป คุณภาพต่างกันราวฟ้ากับเหว คนที่แปลดี ก็ดีจริงๆ ไม่รู้จะแก้อะไร พอดู CV ก็ถึงบางอ้อ เขาจบสายวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมมาโดยตรง

สองเดือนก่อนมีเอเจนซี่ต่างประเทศอีเมลมาถามว่าเราสนใจเป็นคนประเมินนักแปลมั้ย คือเวลาเอเจนซี่รับนักแปลรายใหม่เข้ามาจะให้เราประเมินแบบทดสอบ โดยอ่านแล้วบอกว่าผ่านหรือไม่ผ่าน แค่นั้น ให้ค่าบริการแค่ไม่กี่สิบเหรียญต่อชิ้นสำหรับแบบทดสอบยาว100 คำ เราปฏิเสธโดยให้เหตุผลว่าแนวทางประเมินของเอเจนซี่กับของเราไม่เหมือนกัน เวลาเราตรวจงาน เราเช็คพจนานุกรมหลายเล่มบางทีนักแปลใช้คำศัพท์มาดูแล้วเหมือนจะผิด แต่เปิดพจนานุกรมไปเรื่อยๆ เอ้าคำนี้ก็มีใช้แล้วใช้ในบริบทนี้ด้วย แสดงว่าแปลไม่ผิด เราเข้าใจนะ ว่าเวลาตรวจงานบางทีคนประเมินมองว่านักแปลเลือกคำไม่เหมาะสม (word choice) แต่ก็ต้องนึกด้วยว่าทุกคนมีพื้นฐานความรู้ไม่เท่ากัน ถ้าใช้คำไม่เหมาะ อาจจะฟังแล้ว subjectiveการประเมินแบบเร็วๆ ก็ไม่ยุติธรรมกับนักแปลนะ เราว่า และการที่เราเช็คคำศัพท์จากหลายแหล่งมันใช้เวลา จะมาจ่ายเงินเล็กน้อย ก็ไม่คุ้มเราด้วย

สรุป จะทำแบบทดสอบฟรีหรือจะคิดเงินดี

ตอบ ทำฟรีก็เหมาะกับนักแปลหน้าใหม่เพื่อเปิดโอกาสในการได้งาน แต่ดูปริมาณคำด้วยอย่าให้เยอะเกิน ส่วนนักแปลที่มีชื่อเสียง มีคุณวุฒิอยู่แล้ว เขาไม่มาแปลฟรีหรอก นั่งเฉยๆเดี๋ยวสำนักพิมพ์ก็มาหา

ATA Code of Professional Conduct ให้แนวทางเรื่องนี้ไว้ว่า “As an employer or contractor of translators and/or interpreters, ….. I will not require translators or interpreters to do unpaid work for the prospect of a paid assignment.”