BlogGang.com : : sirivinit : พระเจ้าตากสินกับสมรภูมิ ′ปากพิง′ ชัยภูมิสำคัญแห่งสองแคว

พระเจ้าตากสินกับสมรภูมิ ′ปากพิง′ ชัยภูมิสำคัญแห่งสองแคว

โดย วิภา จิรภาไพศาล
wipha_ch@yahoo.com

พระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
ประดิษฐานในศาลสมเด็จตากสินมหาราช
ที่วัดปากพิงตะวันตก ตำบลงิ้วงาม
อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก

รัชกาลของพระเจ้าตากสินซึ่งเป็นช่วงของการบูรณะบ้านเมือง มีการศึกสงครามอยู่หลายครั้ง ตั้งแต่ปราบชุมนุมต่างๆ ที่เกิดขึ้นเมื่อกรุงศรีอยุธยาล่มสลาย, การทำศึกขับไล่พม่า ฯลฯ

เมื่อนึกถึงพระคุณูปการของพระองค์ที่มีต่อประเทศชาติจึงมักเชื่อมโยงไปถึงสถานที่ต่างๆ ที่พระองค์เคยเสด็จไปทำศึก ไปประทับแรม ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจต่างๆ คู่กันไปเสมอ

เช่น การยกทัพฝ่าวงล้อมพม่าออกมาจากกรุงศรีอยุธยา, การรวบรวมไพร่พลไปรบกับพม่าที่เมืองจันท์, การประกาศชัยชนะที่ค่ายโพธิ์สามต้น ฯลฯ

ล่าสุด นิตยสาร "ศิลปวัฒนธรรม" ฉบับเดือนสิงหาคม กล่าวถึงเรื่องสมรภูมิรบอีกแห่งหนึ่งที่ไม่ค่อยมีการกล่าวถึงกันมานักในบทความชื่อว่า "′สมรภูมิรบปากพิง′ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชกับเมืองพิษณุโลก" โดยปฐมพงษ์ สุขเล็ก

พระเจ้าตากสินเสด็จมาปากพิง 2 ครั้งด้วยกัน ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ.2313 เพื่อปราบปรามชุมนุมเมืองพิษณุโลก และเตรียมการเดินทางไปปราบชุมนุมเจ้าพระฝางที่เมืองสวางคบุรี โดยพระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) บันทึกว่า วันเสาร์ เดือน 9 แรม 2 ค่ำ พระเจ้าตากสินประทับที่ปากพิง

อุโบสถ (หลังเก่า) วัดปากพิงตะวันตก

หากความสำคัญอยู่ที่การเสด็จปากพิง ครั้งที่ 2 ประมาณ พ.ศ.2318 ครั้งนั้นอะแซหวุ่นกี้นำกองทัพเคลื่อนมาทางด่านแม่ละเมา เมืองตาก หวังตีเมืองพิษณุโลก พระเจ้าตากสินทรงเลือกปากพิงเป็นที่ตั้งของทัพหลวง เพราะความโดดเด่นเรื่องชัยภูมิ

"ปากพิง" คือ คลองเชื่อมที่แม่น้ำสายสำคัญทางเหนือ 2 เส้นไหลมาบรรจบกัน ซึ่งเป็นเส้นทางคมนาคมไปสู่หัวเมืองต่างๆ ดังนี้

ด้านทิศตะวันออกเชื่อมกับแม่น้ำยมบริเวณวัดกรับพวง ตำบลวังอิทก อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก ชาวบ้านเรียก "ปากน้ำกรับพวง, ปากคลองกระพวง" แม่น้ำยม เป็นเส้นทางสู่เมืองสุโขทัย ศรีสัชนาลัย

ด้านทิศตะวันตกเชื่อมกับแม่น้ำน่าน ชาวบ้านบริเวณแม่น้ำน่านเรียกว่า "ปากพิง" คลองพิงไหลผ่านบ้านกรับพวง ตำบลวังอิทก อำเภอบางระกำ และบ้านบึงขุนนนท์ บ้านปากพิงตะวันตก ตำบลงิ้วงาม อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก แม่น้ำน่าน เป็นเส้นทางสู่เมืองอุตรดิตถ์ พิษณุโลก และพิจิตร

ศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
ภายในวัดปากพิงตะวันตก

คลองปากพิงที่มีระยะทางประมาณ 7 กิโลเมตร เป็นจุดควบคุมการคมนาคมทางน้ำที่สำคัญ

พระเจ้าตากสินทรงจัดทัพรับมือพม่าอยู่สองฝั่งแม่น้ำน่านทั้งหมด 5 ค่าย ไล่จากปากพิงขึ้นไปถึงพิษณุโลกเพื่อสนับสนุนอาหารและกำพลแก่กองทหารที่รักษาเมืองพิษณุโลกดังนี้

1. บางทราย พระยาราชสุภาวดีเป็นนายทัพ

2. ท่าโรง พระยาอินทรอภัยเป็นนายทัพ

3. บ้านกระดาษ พระยาราชภักดีเป็นนายทัพ

4. วัดจุฬามณี จมื่นเสมอใจราชเป็นนายทัพ

5. วัดจันทร์ พระยานครสวรรค์เป็นนายทัพ

ผู้เขียน (ปฐมพงษ์) ยังชี้ให้เห็นว่า ปากพิงเป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญมาแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระมหินทราธิราชเคยลวงพระมหาธรรมราชาซึ่งปกครองเมืองพิษณุโลก ว่าจะยกทัพมาช่วยทำศึกกับกรุงศรีสัตนาคนหุต

แต่แท้จริงแล้วต้องการสมทบกับกรุงศรีสัตนาคนหุต เพื่อตีเมืองพิษณุโลก โดยทัพหลวงของสมเด็จพระมหินทราธิราชในครั้งนั้นก็ตั้งอยู่ที่ปากพิง

หรือล่วงมาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชมีพระบรมราชโองการให้สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์และเจ้าพระยามหาเสนายกทัพเข้าตีกองทัพพม่าที่บริเวณปากพิงให้ได้ จนสยามเป็นฝ่ายชนะในสงครามเก้าทัพ

เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯประพาสหัวเมืองเหนือ พระองค์ได้ตั้งพลับพลาทางชลมารคที่บ้านปากพิงก่อนจะเสด็จฯถึงเมืองพิษณุโลกเช่นกัน

ชัยภูมิที่ดีของ "ปากพิง" ทำให้กลายเป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญในเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ของชาติหลายๆ ครั้ง เป็นการรวมกันอย่างลงตัวระหว่างสถานที่ในท้องถิ่นและผู้นำของประเทศ จังหวัดพิษณุโลกวันนี้จึงมีพระบรมราชานุสาวรีย์ของพระเจ้าตากสินเกิดขึ้น ณ วัดปากพิงตะวันตก ตำบลงิ้วงาม อำเภอเมืองพิษณุโลก

ในอดีต "ปากพิง" รับใช้ชาติในฐานะของสมรภูมิสำคัญของกองทัพสยามหลายสมัย ปัจจุบัน "ปากพิง" ทำหน้าที่บอกเล่าเรื่องราวบางช่วงบางตอนของบ้านเมือง และพระมหากษัตริย์ของชาติหลายพระองค์

หน้า 21 มติชนรายวัน ฉบับวันอังคารที่ 6 สิงหาคม 2556

ขอบคุณ
มติชนออนไลน์
มติชนรายวัน
คุณวิภา จิรภาไพศาล

สิริสวัสดิ์วุธวารค่ะ

Create Date : 07 สิงหาคม 2556

Last Update : 7 สิงหาคม 2556 12:50:02 น.

0 comments

Counter : 4271 Pageviews.