BlogGang.com : : sirivinit : บุกค่ายเมืองจันท์ ไล่ล่า "หม้อข้าว" พระเจ้าตาก

บุกค่ายเมืองจันท์ ไล่ล่า "หม้อข้าว" พระเจ้าตาก

คอลัมน์ บันทึกเดินทาง
โดย พนิดา สงวนเสรีวานิช
มติชน 25 พ.ค. 2556

ร่ำเรียนกันมาตั้งแต่ในตำราประวัติศาสตร์ กระทั่งทุกวันนี้ในหน้าหนังสือเชิงประวัติศาสตร์ หรือเรื่องราวที่เกี่ยวเนื่องกับชีวประวัติ "พระเจ้าตากสินมหาราช" ถ้าพูดถึงวีรกรรมกู้ชาติ สิ่งหนึ่งที่จดจำกันได้แม่นยำไม่ลืม คือช่วงที่พระเจ้าตากจะเข้าตีเมืองจันท์

ประวัติศาสตร์บอกว่า "พระองค์ให้บรรดาไพร่พลทั้งหลายหลังกินข้าวอิ่มแล้วให้ทุบหม้อข้าวทิ้งเสีย เพื่อจะไปกินมื้อต่อไปในเมืองจันท์"

ว่ากันว่า นี่เป็นแรงขับสำคัญที่ทำให้ทหารของพระองค์และกองกำลังทั้ง 500 คน ที่ฝ่าทัพพม่าออกมาจากกรุงศรีอยุธยา มีกำลังใจฮึกเหิมและเข้าตีเมืองจันท์กระทั่งประสบความสำเร็จ

หลังจากปักหลักรวบรวมกำลังไพร่พล รวมถึงสร้างเรือ เมื่อพร้อมแล้วจึงเข้ากอบกู้บ้านเมืองคืนกลับมาได้ในที่สุด

มีโอกาสได้ตามคณะ "มติชนอคาเดมี" ลงพื้นที่สำรวจเส้นทางเดินทัพพระเจ้าตาก เตรียมเปิดทัวร์ "เส้นทางกู้ชาติ พระเจ้าตากสิน จ.จันทบุรี" ที่ข่าวว่ายังไม่ทันได้ป่าวประกาศอย่างเป็นทางการ ลูกค้าแห่จองจนล้น ต้องเปิดรอบ 2 "ซ้ำ" ในวันที่ 13-14 กรกฎาคม 2556

กระนั้น ยังมีคนสงสัยว่า "ทำไมต้องเป็น "พระเจ้าตาก"?"

คำตอบคือ เพราะขายได้และขายดีเสียด้วย! (ฮา)

เพราะในบรรดาเรื่องเล่าในประวัติศาสตร์ ฮีโร่ที่ถือว่ามีสีสันและมีการเปิดประเด็น ขยายประเด็น ต่อยอดถกเถียงกันอย่างกว้างขวางตลอดเวลา ทั้งมีผู้นิยมชมชอบติดตามเรื่องราวมากที่สุดพระองค์หนึ่ง คือ พระเจ้าตากสินมหาราช

ความที่พระองค์มาจากสามัญชนแท้ๆ เป็นลูกจีนที่มีความเก่งกล้าสามารถ และด้วยสถานการณ์พาไป ทำให้ก้าวขึ้นมาเป็นฮีโร่ในหน้าประวัติศาสตร์ไทย

ซึ่งแม้ตอนจบในหน้าตำราเรียนจะลงท้ายด้วยการถูกสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์ แต่ยังมีเรื่องเล่ามีข่าวลือว่า ที่ถูกคลุมด้วยกระสอบนั้นเป็นตัวปลอม เพื่อให้องค์จริงรอดพ้นมาได้ ทั้งยังมีคนพบบุคคลที่หน้าตาละม้ายพระองค์อยู่ทางจังหวัดทางภาคใต้อีกต่างหาก

เราเริ่มต้นเดินทางจากกรุงเทพฯมุ่งหน้าสู่ภาคตะวันออก ซึ่งด้วยว่าเป็นเส้นทางเดินทัพ ค่ำไหน-นอนนั่น (หมายถึงทัพพระเจ้าตาก ส่วนลูกทัวร์อคาเดมีพักบูทีคโฮเต็ลอย่างเริ่ด) แวะรบสู้กับพม่าบ้าง กระทั่งมาถึงจุดสุดท้ายที่ "ปากน้ำโจ้โล้" อ.บางคล้า จ.ฉะเชิงเทรา สถานที่ซึ่งเห็นเรื่องราวการบัญชาการรบของพระองค์มากที่สุด คือตอนจะเข้าตีเมืองจันท์

"ค่ายตากสิน" จ.จันทบุรี" ซึ่งปัจจุบันเป็นสถานที่ตั้งของกองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 1 กองพลนาวิกโยธิน อยู่ที่บริเวณบ้านลุ่ม เมื่ออดีตที่นี่เป็นที่พระเจ้าตากสิน ใช้เป็นฐานมั่นก่อนจะยกพลไปตีกรุงศรีอยุธยาเอาบ้านเมืองคืนจากพม่าใน ปี 2310

แน่นอนว่า ขึ้นชื่อว่า "ค่ายทหาร" จะให้ใครเข้าไปเดินเล่นสุ่มสี่สุ่มห้าย่อมเป็นไปไม่ได้ งานนี้ทีมสำรวจส่งจดหมายขออนุญาตมาก่อนล่วงหน้า

พอเข้าจากประตูค่าย ตรงหน้าเป็นวงเวียนพระเจ้าตาก คณะเราบ่ายหัวรถเข้าจอด ระหว่างรอ "พ.จ.อ.องอาจ มาศแสวง" หรือ พันจ่าเอกแบล็ก ซึ่งผู้บังคับบัญชากองพันทหารราบที่ 2 จัดให้เป็นมัคคุเทศก์นำชมบริเวณโดยรอบ เราเดินชมส่วนของซากกำแพงเมืองจันทบุรีทางทิศตะวันตกสูงราว 2 เมตร ไปพลางๆ

ด้วยความอยากรู้กันนักว่าฝั่งตรงข้ามกำแพงฝั่งกระโน้นมีอะไร จึงปีนกำแพงขึ้นไปเดินเล่น...ตลอดทางเดินกว้างราว 1 เมตร เต็มไปด้วยเศษใบไม้ ไม่มีอะไรให้ตื่นเต้น พอมัคคุเทศก์กิตติมศักดิ์มาถึง จึงได้ไต่ลงมากัน

"พระเจ้า!"

ทั้งคณะแอบอุทานอย่างเงียบๆ เมื่อทราบว่า ฝั่งตรงข้ามกำแพงที่เราเพิ่งปีนลงมาหมาดๆ เป็นสนามซ้อมยิงปืน!

"วันก่อนได้ยินว่ามีคนถูกลูกหลงไป 3 คน!"

ฟังเพียงเท่านั้น ท่าทีที่เหมือนพระยาน้อยชมตลาด กลับเร่งเท้าเดินโดยอัตโนมัติไม่มีงอแงไม่มีแวะเถลไถลใดๆ ทั้งสิ้น ผ่านสถานีโทรคมนาคมทหาร แล้วเดินเลี้ยวเข้าไปบริเวณกำแพงเมืองทางด้านเหนือ

ด้านหลังของ "อาคารคลังกระสุนดินดำ" (คส.๕) ซึ่งเป็นอาคารปูนขนาด 2 ชั้น ทาสีส้ม บนพื้นปรากฏเป็นร่องลึก จุดนี้เป็นจุดที่ขุดพบไหโบราณ 4 ใบ สร้างความตื่นเต้นแก่นักโบราณคดีในพื้นที่เป็นอย่างมาก

ฝั่งตรงข้ามคลังกระสุนดินดำ เป็น "คุกทหารฝรั่งเศส" ที่ได้รับการดูแลอนุรักษ์อยู่ในสภาพดีเยี่ยม เนื่องจากเมืองจันทบุรีเป็นทำเลสำคัญในประวัติศาสตร์ นอกจากพระเจ้าตากสินยึดเป็นที่มั่นในระหว่างเตรียมการกู้กรุงศรี เมื่อเหตุการณ์ ร.ศ.112 ทหารฝรั่งเศสยังยึดที่นี่เป็นที่ต่อรองแลกกับการที่ไทยยกดินแดนทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงให้ เป็นเวลานานถึงกว่า 10 ปี

ทำให้ปัจจุบันมีอาคารที่ฝรั่งเศสสร้างเป็นจำนวนมาก อาทิ ที่พักทหารฝรั่งเศส คลังสรรพาวุธ ยุทธภัณฑ์ และกองบัญชาการทหารฝรั่งเศส

"ส่วนที่เห็นกำแพงดิน คือกำแพงเมืองชั้นนอก นี่คือฝั่งตะวันตกของเมืองจันท์ ส่วนทิศตะวันออกเป็นแม่น้ำ สันนิษฐานว่ากำแพงเมืองอาจจะทะลุไปที่โรงเรียนศิริเดช แล้วอ้อมไปถึงวัดโบสถ์" พันจ่าเอกแบล็ก เล่าระหว่างพาชมว่า

เพื่อให้เห็นภาพกว้างของเมือง ลูกประดู่มัคคุเทศก์คนเก่ง พาขึ้นไปยืนอยู่บนกำแพงเมืองทางด้านเหนือ-เอิ่ม ฝั่งนี้ไม่มีสนามซ้อมยิงปืน

"เดิมเมืองจันท์อยู่เชิงเขาสระบาป ที่เรียกว่า "เมืองเพนียต" ย้ำว่า "เพนียต" ต้องสะกดด้วย ต.เต่า มาจากคำว่า "ปะเนิต" เป็นภาษาชอง แปลว่าทำนบกันน้ำท่วม เป็นการกันน้ำทะเลที่จะท่วมเข้ามา คล้ายๆ คำว่า "อังกอร์กะเรียต" ที่พิมาย คำว่า "กะเรียต" พูดบ่อยๆ จะแผลงมาเป็นคำว่า "โคราช" ก็อยู่ในยุคต้นๆ ประมาณปี พ.ศ. 1800

หลังจากปี พ.ศ.1800 เมืองจันท์ก็ย้ายมาอยู่ที่บ้านหัววัง ตำบลพุงทลาย คือฝั่งตะวันออกของแม่น้ำจันท์ แต่เนื่องจากขยายเมืองไม่ได้ ในปี พ.ศ.2300 สมเด็จพระนารายณ์มหาราช จึงให้ย้ายอีกครั้งมาอยู่ ณ บริเวณปัจจุบัน

"ชื่อของ ตำบล "พุงทลาย" ก็คือ "ลูกสำรอง" เวลาถูกน้ำจะแตกออก เนื้อข้างในเป็นสีน้ำตาล รสชาติจืด สามารถถอนพิษได้นิดหน่อย แต่กินมากๆ จะเกิดปฏิกิริยาทำให้เราอิ่มได้" พันจ่าเอกแบล็กอธิบายพร้อมกับอมยิ้มน้อยๆ

จากคูเมืองทางทิศเหนือ คณะสำรวจยังคงเดินลัดเลาะไปตามแนวกำแพงที่ทอดยาวไปเป็นช่วงๆ มาหยุดอยู่ที่ข้างสนามหญ้า มัคคุเทศก์ลูกประดู่ ชี้ไปที่อาคารไม้สีน้ำตาล แต่เดิมเป็นที่ตั้งของเจดีย์องค์หนึ่ง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ "วัดแก้ว" จุดพักทัพของพระเจ้าตาก" หลังจากทราบว่า พระยาจันทบุรีสมคบคิดกับขุนรามหมื่นซ่องวางแผนล่อลวงให้ไปพักทัพริมแม่น้ำทางด้านใต้ และจะเข้าโจมตีพระองค์ขณะข้ามแม่น้ำ

เสียดายว่า ปัจจุบันเจดีย์ที่ถือเป็นหมุดหมายของวัดแก้ว ถูกรื้อทิ้งไปแล้ว เนื่องจากชำรุดทรุดโทรมมาก และสร้างอาคารทับ

ไม่ไกลจากที่นั่นเป็นที่ตั้งของสุสานฝังศพของต้นตระกูลสุนทรเวช ที่ พ.จ.อ.แบล็กบอกว่า สันนิษฐานว่าเป็นขอบของบริเวณวัดแก้ว เนื่องจากห่างจากจุดนั้นไปไม่ถึง 10 เมตรเป็นบึงน้ำ ซึ่งในอดีตคือ "คลองท่าช้าง"

"ที่ตั้งจริงๆ ของวัดเราไม่ทราบว่าเป็นจุดไหน รู้แต่ว่าห่างจากกำแพงเมือง 5 เส้น ห่างจากวัดเขาพลอยแหวน 200 เส้น คือ 8 กิโลเมตร "คลองท่าช้าง" ตรงนี้เล่ากันว่าเมื่อก่อนเป็นท่าที่แม่ทัพนายกองจะพาช้างลงไปอาบน้ำ

"ฝั่งตรงข้ามเป็น "คลองท่าสิงห์" ว่ากันว่า หลังจากที่พระเจ้าตากสินบุกยึดเมืองจันท์ได้แล้ว เจ้าขรัวหลาน (พระยาจันทบุรี) ใช้เส้นทางนี้หลบหนีออกไปทางอุโมงค์ แล้วไปออกทางแม่น้ำท่าสิงห์ ใช้เวลา 1 วันแล่นใบไปถึงปากน้ำจันท์ ที่เมืองพุทไธมาศ หรือบันทายมาศ"

"สมเด็จพระเจ้าตากสิน เข้ามาในเช้าวันที่ 14 มิถุนายน ยาม 2 คือประมาณตี 2-4 แต่ตำแหน่งที่ทุบหม้อข้าวหม้อแกง ผมไม่แน่ใจว่า เป็นแค่วลี หรือทุบจริงๆ เพราะตอนที่มีการขุดพื้นที่เตรียมลงเสาอาคาร ไม่เจออะไร แต่ตรงจุดที่ขุดพบไหโบราณ 4 ใบนั่น เห็นว่า บางใบอายุเกิน 1,600 ปี แสดงว่าที่ตรงนั้นมีคนมาอาศัยอยู่ก่อนนานแล้ว"

"ผมว่า "ทุบหม้อข้าวหม้อแกง" อาจจะเป็นแค่คำพูดเพื่อปลุกระดมจิตใจให้ฮึกเหิมก็เป็นได้

"อาจารย์มานิต (วัลลิโภดม) บอกว่า อยากรู้ตรงไหนเป็นประวัติศาสตร์ ให้เก็บใบไม้โยน ใบไม้หล่นลงตรงไหนตรงนั้นเป็นประวัติศาสตร์!"

ขอบคุณ
มติชนออนไลน์
คอลัมน์ บันทึกเดินทาง
คุณพนิดา สงวนเสรีวานิช

อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 26 พฤษภาคม 2556

Last Update : 26 พฤษภาคม 2556 9:39:54 น.

0 comments

Counter : 1184 Pageviews.