BlogGang.com : : sirivinit : คุ้ยตำนานสืบ พระเจ้าตาก เป็น “เจ้าเมืองตาก” ตอนไหน? ใคร “วิ่งเต้น” ให้?

คุ้ยตำนานสืบ พระเจ้าตาก เป็น “เจ้าเมืองตาก” ตอนไหน? ใคร “วิ่งเต้น” ให้?

ศิลปวัฒนธรรม
ก.พ. 2556

พระเจ้าตาก เปิดตัวครั้งแรกในฐานะ “พระยาตาก” ในพระราชพงศาวดารเมื่อปีระกา พุทธศักราช ๒๓๐๘ เป็นช่วงที่กองทัพพม่าล้อมกรุงศรีอยุธยาในสงคราม “กรุงแตก” ครั้งที่ ๒

ขณะนั้นมีคำสั่งให้กองทัพฝ่ายกรุงศรีอยุธยาออกไปตีค่ายพม่าที่ปากน้ำประสพ ทางตอนเหนือของพระนคร เวลาที่ “เจ้าเมืองตาก” ปรากฏตัวครั้งแรกในพระราชพงศาวดารนี้ ไม่มี “บทบู๊” อะไร แม้จะเป็นช่วงเวลาที่ไม่ห่างจากตอนค่ายบางระจันแตกมากนัก

“ฝ่ายข้างในกรุงยกไปตีค่ายปากน้ำประสพอีก, พม่าให้ยกหาบคอนออกหลังค่ายทำทีจะหนี. พวกอาทมาตชวนกันวิ่งเข้าใกล้ค่ายพม่า, พม่าเอาม้าไล่โอบหลังก็ถอยลงมาโพธิ์สามต้น จมื่นศรีศรรักษ์, จมื่นเสมอใจราช, ขี่ม้าลงข้ามน้ำหนีมาฟากตะวันออก. แต่พวกพระยาตากรบรออยู่, ค่อยข้ามมาต่อภายหลัง.”

นอกเหนือจากพระราชพงศาวดารแล้ว ในหนังสือคำให้การชาวกรุงเก่า ยังได้เปิดตัวพระเจ้าตากขึ้น “ก่อน” พระราชพงศาวดารเล็กน้อย คือเปิดตัวตั้งแต่ปี ๒๓๐๗ โดยขณะนั้น “พระยาตาก” เป็นแม่กองอยู่ในกองทัพพระยาพิพัฒน์โกษา

“ยกไปคอยรับทัพพม่าที่เมืองมะริด เมืองตะนาวศรี”

ต่อมาในเดือน ๑๒ ปีจอ พุทธศักราช ๒๓๐๙ พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา จึงมีการกล่าวถึงพระเจ้าตากครั้งสำคัญขึ้นอีกครั้งหนึ่ง เป็นการเลื่อนตำแหน่งให้เป็น พระยากำแพงเพชร

“ครั้นถึงเดือน ๑๒ หน้าน้ำ จึงทรงพระกรุณาโปรดให้พระยาตาก เลื่อนที่เป็นพระยากำแพงเพชร”

จะเห็นได้ว่าพระราชพงศาวดาร “เปิดตัว” พระเจ้าตากในฐานะ “เจ้าเมืองตาก” ในช่วงปลายกรุงศรีอยุธยาก่อนกรุงแตกไม่นาน พระราชประวัติก่อนหน้านั้น ไม่มีปรากฏในพระราชพงศาวดารเลย ทำให้การสืบค้นเรื่องราวของพระเจ้าตากย้อนหลังกลับไปมากกว่านี้ จำเป็นต้องอาศัย “ตำนาน” เป็นเครื่องนำทาง

โดยหนังสือ “ตำนาน” พระเจ้าตาก “ก่อนเสวยราชย์” นั้น ส่วนหนึ่งปรากฏอยู่ในหนังสืออภินิหารบรรพบุรุษ ตอน “สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี” ซึ่งได้กล่าวพระราชประวัติโดยพิสดารตั้งแต่แรกเกิดจนถึงตั้งกรุงธนบุรี และปรากฏในตอน “พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก” อีกส่วนหนึ่ง

แต่ทั้งพระราชพงศาวดารและอภินิหารบรรพบุรุษ ไม่มีตอนใดเลยที่ชี้ว่าพระเจ้าตากเป็น “เจ้าเมืองตาก” ตอนไหน

แม้ว่าเรื่องนี้อาจจะไม่ใช่ “กระทู้” สำคัญในประวัติศาสตร์ เมื่อเทียบกับกระทู้ยอดนิยมอื่นๆ ในพระราชประวัติของพระเจ้าตาก แต่ด้วยพระนามต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น เจ้าเมืองตาก พระเจ้าตาก หรือขุนหลวงตาก ได้อาศัยตำแหน่งเจ้าเมืองตาก เป็นพระนามเรียกกันจนติดปาก แม้จะทรงขึ้นครองราชสมบัติแล้วก็ตาม ทำให้ตำแหน่งนี้ ควรจะมีความสำคัญในพระราชประวัติเช่นเดียวกับตอนอื่นๆ

จึงทำให้เกิดข้อชวนสงสัยว่า พระเจ้าตากทรงเป็นเจ้าเมืองตาก “เมื่อไหร่” กันแน่?

เบาะแสแก้ปริศนา “เจ้าเมืองตาก”

หากตรวจสอบเอกสารเท่าที่ปรากฏในปัจจุบัน ก็จะพบว่าไม่มีเอกสารฉบับใดระบุช่วงเวลาการแต่งตั้งพระเจ้าตากให้เป็นเจ้าเมืองตากอย่างชัดเจน จะต้องอาศัย “แบะแส” ชิ้นต่างๆ มาปะติดปะต่อเพื่อให้ได้คำตอบที่สมบูรณ์ที่สุด เท่าที่หลักฐานในปัจจุบันจะนำไปถึง

หนังสือคำให้การชาวกรุงเก่า ให้เบาะแสว่า ในปี ๒๓๐๗ พระเจ้าตากได้เป็นเจ้าเมืองตากแล้ว

พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ และพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา ทิ้งเบาะแสเพียงแค่ว่า อย่างน้อยปี ๒๓๐๘ พระเจ้าตากก็เป็นเจ้าเมืองตากแล้ว

นี่เป็นเพียงกรอบเวลาคร่าวๆ เท่าที่ปรากฏในพระราชพงศาวดาร ซึ่งบอกไว้เพียงว่าพระเจ้าตากได้เป็นเจ้าเมืองตากก่อนปี ๒๓๐๗ อย่างแน่นอน

โชคยังดีที่ยังพอมีเบาะแสอื่นเพิ่มเติมอีกเล็กน้อย เช่น ในหนังสืออภินิหารบรรพบุรุษ กล่าวไว้ตอนหนึ่งว่า “ครั้งนั้นเจ้าพระยาจักรีคนใหม่ มิใช่บิดาหลวงยุกรบัตรสิน จึ่งนำข่าวตายเจ้าเมืองตากขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาได้ทรงทราบใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาท แล้วจึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานตำแหน่งยศ เลื่อนหลวงยุกรบัตรสินให้เปนที่เจ้าเมืองตากด้วย”

เบาะแสนี้ แม้จะไม่ให้คำตอบเรื่อง “เมื่อไหร่” แต่ก็ทิ้งปมเรื่อง “เจ้าพระยาจักรีคนใหม่” ไว้ให้แกะรอยต่อไป ว่ามีเจ้าพระยาจักรี ที่ไม่ใช่บิดาบุญธรรม เป็นผู้นำความกราบบังคมทูลเรื่องตำแหน่งเจ้าเมืองตาก จนมีผลทำให้พระเจ้าตากได้เป็นเจ้าเมืองตากในที่สุด

นอกจากนี้ยังมีพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา เลขที่ ๒/ก. ๑๐๑ ให้เบาะแสไว้ตอนหนึ่งสอดคล้องกับหนังสืออภินิหารบรรพบุรุษว่า

“พระยาจักรีก็นำเอาชายมีชื่อผู้นั้นเข้าเฝ้าถวายบังคม ทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้เป็นพระยาตาก”

เพื่อจะหาคำตอบว่าพระเจ้าตากเป็นเจ้าเมืองตาก “เมื่อไหร่” จำเป็นต้องหาคลี่คลายเบาะแสเรื่อง “เจ้าพระยาจักรีคนใหม่” นี้ให้ได้ ว่าเจ้าพระยาจักรีที่ไม่ใช่บิดาบุญธรรมของพระเจ้าตากท่านนี้คือใคร และนำเรื่องขึ้นกราบบังคมทูลขอตำแหน่งพระเจ้าตากเมื่อไหร่

“ตำนาน” พระเจ้าตากกับเจ้าพระยาจักรี

ตาม “ตำนาน” พระเจ้าตากในหนังสืออภินิหารบรรพบุรุษ กล่าวไว้ชัดเจนว่า มีเจ้าพระยาจักรี “คนใหม่” เป็นคนกราบบังคมทูลขอตำแหน่งให้พระเจ้าตาก แต่ในตำนานจากหนังสือนี้อีกเช่นกันก็กล่าวว่า พระเจ้าตากมีบิดาบุญธรรมเป็นเจ้าพระยาจักรีด้วยเช่นกัน

แต่เนื่องจากช่วงระยะเวลาตั้งแต่พระเจ้าตากเกิด จนถึงได้เป็นเจ้าเมืองตากนั้น มีผู้เป็นเจ้าพระยาจักรี หรือผู้ว่าที่สมุหนายก ถึง ๔ ท่าน จึงอาจทำให้เกิดความสับสนได้ง่าย ว่าใครเป็นใคร มีบทบาทอย่างไรในพระราชประวัติพระเจ้าตาก

ดังนั้น จึงจำเป็นต้องค้นหาว่า เจ้าพระยาจักรีที่เป็น “บิดาบุญธรรม” ซึ่งไม่ใช่เจ้าพระยาจักรี “คนใหม่” ที่ทูลขอตำแหน่งเจ้าเมืองตาก เป็นใครได้บ้าง เพื่อที่จะตัด “บิดาบุญธรรมออก” ให้เหลือแต่เจ้าพระยาจักรี “คนใหม่” แล้วถ้ารู้ว่าท่านผู้นี้เป็นใคร เราก็อาจได้คำตอบที่ตามหาพ่วงเข้ามาว่า ท่านทูลขอตำแหน่งให้พระเจ้าตาก “เมื่อไหร่” นั่นเอง

“ตำนาน” พระเจ้าตากในหนังสืออภินิหารบรรพบุรุษ กล่าวถึงเวลาเมื่อพระเจ้าตากแรกเกิดขึ้นมานั้น เกิดเหตุอันเป็นลางร้าย จนบิดามารดาคิดจะนำเอาบุตรของตัวไปทิ้ง เพื่อจะได้สิ้นเหตุร้ายอันตราย

ความทราบถึง “เจ้าพระยาจักรี” จึงได้รับเอาบุตรของสามีภรรยานั้นมาเลี้ยงเป็นบุตรบุญธรรม และตั้งแต่นำเด็กชายผู้นั้นมาเลี้ยง ก็ได้ลาภและทรัพย์สมบัติเป็นอันมาก จึงตั้งชื่อว่า “สิน”

จนกระทั่งเด็กชายสินอายุได้ ๙ ขวบ จึงนำไปฝากเรียนหนังสือกับพระอาจารย์ทองดี วัดโกษาวาส เมื่ออายุได้ ๑๓ ปี ก็จัดพิธีโกนจุกให้อย่างใหญ่โต แล้วนำไปถวายตัวเป็นมหาดเล็กในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ (ครองราชย์ ปี ๒๒๗๕-๒๓๐๑) ครั้นอายุได้ ๒๑ ปี เจ้าพระยาจักรีบิดาบุญธรรม ก็บวชให้ เมื่อสึกออกมาก็ฝากเข้ารับราชการเป็นมหาดเล็กตามเดิม

จากมหาดเล็ก ภายหลังจึงเลื่อนขึ้นเป็นหลวงยุกรบัตรเมืองตาก ก่อนจะมีเจ้าพระยาจักรี “คนใหม่” กราบบังคมทูลเสนอให้เป็นเจ้าเมืองตาก

“ตำนาน” พระเจ้าตากเรื่องนี้ ไม่ได้ระบุวันเวลาที่กราบบังคมทูลไว้แน่ชัด และไม่ได้ระบุว่าเจ้าพระยาจักรี “บิดาบุญธรรม” กับเจ้าพระยาจักรี “คนใหม่” ผู้ฝากงานให้ เป็นใครกันแน่

ทั้ง ๒ ท่านนี้คือกุญแจไขปริศนาของเรื่องนี้

หากบิดาบุญธรรมของพระเจ้าตากมีจริงตามตำนาน ก็น่าจะเป็นเจ้าพระยาราชภักดี

พระยาจักรี หรือเจ้าพระยาจักรีคนใหม่ ที่ไม่ใช่บิดาบุญธรรมของพระเจ้าตาก ผู้ “วิ่งเต้น” ตำแหน่งเจ้าเมืองตากให้นั้น ก็น่าจะเป็นพระยาพิพัฒน์โกษา ว่าที่พระยาพระคลังและสมุหกลาโหม โดย “วิ่งเต้น” ตำแหน่งเจ้าเมืองตากในราวเดือน ๕ ปี ๒๓๐๒ เมื่อพระเจ้าตากมีอายุได้ ๒๕ ปี

แต่เรื่องบังเอิญที่สุดในพระราชประวัติพระเจ้าตากก็คือ มี “เจ้าพระยาจักรี” เป็นบิดาบุญธรรม มี “เจ้าพระยาจักรี” เป็นผู้วิ่งเต้นตำแหน่งเจ้าเมืองตาก และมี “เจ้าพระยาจักรี” เป็นผู้ปิดตำนานพระเจ้าตากอีกเช่นกัน.

ขอบคุณ
มติชนออนไลน์
ศิลปวัฒนธรรม

โสรวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 16 กุมภาพันธ์ 2556

Last Update : 16 กุมภาพันธ์ 2556 12:19:43 น.

0 comments

Counter : 3898 Pageviews.