164. ป้อมกำแพงเมือง แจ่งกู่เฮือง อ.เมือง จ.เชียงใหม่

ป้อมกำแพงเมือง แจ่งกู่เฮือง
อ.เมือง จ.เชียงใหม่

แจ่งกู่เฮือง อยู่ด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ หรือ อยู่ตรงข้าม โรงพยาบาลสวนปรุง หรือ ใกล้กับหนองบวกหาด




2718. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2719. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2720. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2721. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2722. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2723. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2724. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2725. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2726. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2727. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2728. ต้นโพธิ์ ที่ "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2729. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2730. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2731. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2732. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่





2733. ป้อมกำแพงเมือง "แจ่งกู่เฮือง" อ.เมือง จ.เชียงใหม่


เรื่องราวเกี่ยวกับกำแพงเมือง
จาก //chiangmai.smileplaza.net/PortalContent.aspx?CMS=8cca7be8-4337-44b1-a47a-97dd00697a65

ปรากฏหลักฐานในตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ว่า กำแพงเมือง คูเมือง และประตูเมือง สร้างขึ้นพร้อมกับการสร้างเมืองเชียงใหม่ แต่มีการบูรณะซ่อมแซมต่อมาอีกหลายสมัย

เมื่อพระยามังรายโปรดให้สร้างเชียงใหม่เป็นศูนย์กลางของอาณาจักรล้านนา พระองค์โปรดให้สร้างเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้าง 900 วา ยาว 1000 วา และโปรดให้ขุดคูรอบเวียง

เข้าใจว่ากำแพงเมืองในสมัยนี้ยังเป็นกำแพงที่ทำด้วยดิน เนื่องจากการสร้างกำแพงด้วยอิฐนั้นมีหลักฐานว่า สร้างในสมัยพระเมืองแก้ว ที่พระองค์โปรดให้ ปั้นดินจักก่อเมฆเวียงเชียงใหม่

และในสมัยพระเจ้ากาวิละ เมื่อพระองค์กลับมาซ่อมแซมเมืองเชียงใหม่
ทรงโปรดให้...สร้างรั้วแปลงเวียงก่อเมกปราการ กำแพงเชิงเทิน หอป้อมบานประตูหื้อแน่นหนา มั่นคง ขุดร่องคือเอาน้ำเข้า เพื่อให้เป็นที่ขามแข็งทนทานแก่ข้าศึก...

สำหรับประตูเมืองเชียงใหม่นั้น เมื่อแรกสร้างเมืองเชียงใหม่ พระยามังรายทรงมีดำริที่จะ ... แปงประตูห้าแห่ง... ซึ่งไม่พบหลักฐานว่าในสมัยพระองค์ได้มีการสร้างประตูเสร็จทั้งห้าแห่งหรือไม่ เนื่องจากตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่กล่าวว่า ในสมัยพระเจ้าติโลกราช เชียงใหม่มีประตูเมือง 6 ประตู ซึ่งประตู 2 แห่งได้สร้างในสมัยพระเจ้าสามฝั่งแกนและพระเจ้าติโลกราชตามลำดับ

ในสมัยพระเจ้าสามฝั่งแกนโปรดให้สร้างประตูสวนแหเพื่อให้ความสะดวกแก่พระราชมารดาในการเสด็จฯ ไปควบคุมการก่อสร้างองค์เจดีย์หลวง ซึ่งในสมัยพระเจ้าแสนเมืองมาเจดีย์องค์นี้สร้างยังไม่แล้วเสร็จ ที่ต้องเจาะประตูเพิ่มเพราะพระราชมารดาประทับอยู่ที่บ้านสวนแหด้านนอกกำแพงเมือง
ซึ่งสันนิษฐานว่าตั้งอยู่ในบริเวณพื้นที่สวนปรุงในปัจจุบัน

ในสมัยพระเจ้าติโลกราชเมื่อพระองค์โปรดให้สร้างที่ประทับแห่งใหม่ ในบริเวณใกล้กับแจ่งศรีภูมิ จึงโปรดให้สร้างประตูศรีภูมิขึ้นอีกหนึ่งประตู เพื่อความสะดวกในการเดินทาง


ปัจจุบันกำแพงเมืองเชียงใหม่มี 2 ส่วน

คือ ส่วนที่เป็นกำแพงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ก่อด้วยอิฐมีขนาดกว้าง 900 วา ยาว 1,000 วา

อีกส่วนเป็นกำแพงดินที่โอบล้อมเมืองตั้งแต่บริเวณถนนท่าแพใกล้วัดบุพพารามทอดยาวไปจนถึงโรงพยาบาลสวนปรุง

ในบริเวณมุมกำแพงเมืองรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าคนเมืองเรียกว่า แจ่ง แต่ละแจ่งมีชื่อเรียกดังนี้ คือ

1.แจ่งหัวริน บริเวณถนนห้วยแก้วตรงกันข้ามกับโรงพยาบาลเชียงใหม่ราม

2. แจ่งศรีภูมิ ตรงข้ามวัดชัยศรีภูมิ วัดนี้เดิมชื่อวัดพันตาเกิ๋น เนื่องจากมีเรื่องเล่าว่าคูเมืองตรงนี้ลึกมาก ต้องใช้บันไดไม้ไผ่ยาวถึง 1,000 ข้อ จึงจะสามารถหยั่งถึงพื้นได้ คนเมืองเรียกบันไดไม้ไผ่ว่าเกิ๋น จึงเรียกวัดนี้ว่าวัดพันตาเกิ๋น

3. แจ่งขะต๊ำ ใกล้ๆ กับวัดพวกช้าง
“ขะต๊ำ” หมายถึงเครื่องมือจับปลาประเภทหนึ่ง ซึ่งแต่เดิมบริเวณนี้ปลาชุกชุม ผู้คนมักจะมาดักปลาโดยใช้ “ขะต๊ำ” ในบริเวณนี้จึงได้ชื่อว่าแจ่งขะต๊ำ

4. แจ่งกู่เฮือง อยู่ตรงกันข้ามกับโรงพยาบาลสวนปรุงในปัจจุบัน


กำแพงเมืองแต่ละด้านจากแจ่งสู่แจ่ง เจาะช่องประตูเป็นทางเข้าออกเมืองดังนี้

จากแจ่งหัวรินถึงแจ่งศรีภูมิมีประตูช้างเผือก
จากแจ่งศรีภูมิถึงแจ่งขะต๊ำมีสองประตูคือ ประตูช้างม่อยและประตูท่าแพ
จากแจ่งขะต๊ำถึงแจ่งกู่เฮือง มีสองประตูคือ ประตูเชียงใหม่และประตูสวนปรุง และจากแจ่งกู่เฮืองถึงแจ่งหัวรินมีประตูสวนดอก

บริเวณประตูทั้ง 6 ประตู มีจารึกลงยันต์และคาถาบนศิลาจารึกติดไว้ที่ทางเข้าออกประตู
แต่ที่ประตูช้างม่อยหายไป ในขณะที่บางแห่งได้ทำคัดลอกขึ้นใหม่ เช่นที่ประตูสวนปรุงและประตูสวนดอก เป็นต้น

ทั้งด้านในและด้านนอกกำแพงเมืองแต่ละด้านมีถนนวิ่งผ่านโดยรอบ แต่ละถนนมีชื่อต่างกันดังนี้

จากแจ่งหัวรินถึงแจ่งศรีภูมิด้านในกำแพงเมือง เป็นถนนศรีภูมิ ด้านนอกเป็นถนนมณีนพรัตน์

จากแจ่งศรีภูมิถึงแจ่งขะต๊ำด้านในกำแพงเมือง เป็นถนนมูลเมือง ด้านนอก

จากแจ่งศรีภูมิถึงประตูท่าแพ เป็นถนนชัยภูมิ

จากประตูท่าแพถึงแจ่งขะต๊ำเป็นถนนคชสาร

จากแจ่งขะต๊ำถึงแจ่งกู่เฮืองด้านในกำแพงเมือง เป็นถนนบำรุงบุรี ด้านนอก

จากแจ่งขะต๊ำถึงประตูเชียงใหม่เป็นถนนราชเชียงแสน

จากประตูเชียงใหม่ถึงแจ่งกู่เฮืองเป็นถนนช่างหล่อ

และจากแจ่งกู่เฮืองถึงแจ่งหัวรินด้านในเป็นถนนอารักษ์ ด้านนอกเป็นถนนบุญเรืองฤทธิ์


คนโบราณเชื่อว่าบริเวณประตูและแจ่งต่างๆ เป็นที่อยู่ของเทวดาอารักษ์ที่คอยดูแลรักษาเมือง และผู้คนให้มีความสุขและให้บ้านเมืองมีความอุดมสมบูรณ์ เทวดาอารักษ์เหล่านี้เปรียบเสมือนศรีและขวัญของเมือง
ชาวเมืองต้องทำพิธีบูชาผีและอารักษ์เมืองทุกปี

และในทางกลับกันหากต้องการทำลายเมือง วิธีหนึ่งคือการทำลายศรีและขวัญเมือง ด้วยการทำขึดบริเวณประตูเมือง ซึ่งเป็นที่สิงสถิตย์ของเทวดาอารักษ์เมือง เหมือนเช่นในสมัยพระเจ้าติโลกราช ทางอาณาจักรอยุธยาได้ส่งคนมาทำลายศรีและขวัญเมืองด้วยการทำคุณไสยนำไหใส่ยา (ของที่ไม่เป็นมงคล) ไปฝังไว้กลางเมืองและบริเวณประตูเมืองทั้งหกแห่ง ทำให้เกิดปัญหาต่างๆ มากมายภายในเมือง จนกระทั่งเมื่อพระเจ้าติโลกราชทรงทราบและโปรดให้แก้อาถรรพ์นำไหออกไปเผา ทำให้เชียงใหม่หมดเคราะห์ร้าย และค่อยๆ ดีตามลำดับ


อาจารย์มณี พยอมยงค์กล่าวถึง เทวดาอารักษ์ที่สิงสถิตย์อยู่ที่ประตูเมืองไว้ดังนี้

เทวบุตร สุรักขิโต รักษาประตูช้างเผือกและประตูท่าแพตะวันออก
เทวบุตร ไชยภุมโม รักษาประตูเชียงใหม่และประตูเมืองด้านใต้
เทวบุตร สุรขาโต รักษาประตูสวนดอกด้านทิศตะวันตก
เทวบุตร คันธรักขิโต รักษาประตูช้างเผือกด้านทิศเหนือ

สำหรับบริเวณแจ่งต่างๆ มีศาลประจำแจ่ง ซึ่งเป็นที่สิงสถิตย์ของผีอารักษ์เมือง

ศาลประจำแจ่งที่สำคัญที่สุดคือ ศาลประจำแจ่งศรีภูมิ เพราะเป็นบริเวณที่ทำพิธีเซ่นหรือเลี้ยง ผีเจ้าหลวงคำแดง

ซึ่งเป็นอารักษ์เมืองที่มีอิทธิพลสูงสุด สูงกว่าผีตนใดในเชียงใหม่ มีสถานะเป็นผีเจ้านาย

โดยปกติผีเจ้าหลวงคำแดงจะสถิตย์อยู่ที่ดอยเชียงดาว


รายการอ้างอิง

๑. สงวน โชติรัตน์ . (2516). ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่. พระนคร: คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี.

๒. มณี พยอมยงค์. (2533). ประเพณีสิบสองเดือน ล้านนาไทย.. (พิมพ์ครั้งที่ 2). เชียงใหม่: ส.ทรัพย์การพิมพ์.

๓.//library.cmu.ac.th/ntic/picturelanna/detail_picturelanna.php?picture_id=1192



เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง

พระแก้วขาว ... พระพุทธรูปประจำรัชกาลพญามังราย
วัดในทักษาเมืองเชียงใหม่
กำแพงเมืองเชียงใหม่
วัดเชียงมั่น พระอารามหลวงแห่งแรกในเชียงใหม่
วัดพันเตา
วัดเจดีย์หลวงวรวิหาร




Moonfleet ได้มาเยือน และ บันทึกภาพ ป้อมกำแพงเมือง แจ่งกู่เฮือง
อ.เมือง จ.เชียงใหม่
วันเสาร์ ที่ 3 เดือน เมษายน พ.ศ. 2553

Create Date : 04 เมษายน 2553		0 comments
Last Update : 4 เมษายน 2553 20:53:35 น.
Counter : 5534 Pageviews.
Share Tweet