มติชน 11 พฤษภาคม 2555

โดย ผู้สื่อข่าวพิเศษ

(ซ้าย) พระพุทธรูปยืนสูง 6 ศอก พระประธานภายในอุโบสถวัดพระแก้ว วังหน้า กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ วังหน้าในรัชกาลที่ 2 โปรดให้หล่อขึ้น แต่มาแล้วเสร็จในสมัยรัชกาลที่ 4 (ขวบน) บริเวณพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) เมื่อ พ.ศ. 2489 เห็นโบสถ์วัดพระแก้ว วังหน้า (ทางซ้ายของภาพ) ตั้งโดดเด่นอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา (ภาพถ่ายฝีมือ นายปีเตอร์ วิลเลียมส์ ฮันท์ จากหนังสือ กรุงเทพฯ 2489-2539) (ขวาล่าง) บริเวณพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) ใน พ.ศ. 2539 เป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร, โรงละครแห่งชาติ, วิทยาลัยนาฏศิลป และมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ แออัดยัดเยียดเบียดบังจนมองไม่เห็นความโดดเด่นของโบสถ์วัดพระแก้ว วังหน้า (ภาพจากหนังสือ กรุงเทพฯ 2489-2539)

วัดพระแก้ว วังหน้า มีนามทางการว่า วัดบวรสถานสุทธาวาส
สิ่งสำคัญที่ยังเหลืออยู่มีเพียงโบสถ์หลังเดียวเท่านั้น ส่วนสิ่งก่อสร้างอื่นๆ ได้ถูกรื้อถอนไปหมดสิ้นแล้ว เหลือแต่ซากวัดฝังอยู่ใต้ดินเป็น Unseen ของกรุงเทพฯ

สาเหตุที่ได้ชื่อว่า "วัดพระแก้ว วังหน้า" ก็คงสืบเนื่องมาจากผู้คนเห็นว่าเป็นวัดที่อยู่ในเขตของพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) เช่นเดียวกับวัดพระศรีรัตนศาสดารามที่อยู่ในเขตพระบรมมหาราชวัง (วังหลวง) อันเป็นสถานที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต (พระแก้ววังหลวง)

วัดในลักษณะนี้จัดเป็นพระอารามประจำพระราชวัง (โดยไม่มีพระสงฆ์อยู่อาศัย จำพรรษา) ตามขนบธรรมเนียมที่เคยมีมาแต่ครั้งโบราณกาล

ทุกวันนี้ บริเวณวัดพระแก้ว วังหน้า เป็นโบราณสถานกรุงรัตนโกสินทร์ แต่ถูกครอบครองอย่างผิดกฎหมายโดยสถาบันการศึกษาของกระทรวงวัฒนธรรม ซึ่งเท่ากับรบกวนโบราณสถานอย่าง "เย้ยฟ้า ท้าดิน"

เริ่มสร้างวัดวังหน้า สมัย ร.3

สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ (พระมหาอุปราช หรือ "วังหน้า" ในรัชกาลที่ 3) ได้โปรดให้สร้างวัดบวรสถานสุทธาวาส

เป็นพุทธบูชา (บนพื้นที่สวนวังหน้า หรืออุทยานวังหน้า สมัยรัชกาลที่ 1)

แต่เสด็จสวรรคตก่อนที่จะสร้างสำเร็จ

โบสถ์วัดพระแก้ววังหน้า มีภาพเขียนเรื่องพระพุทธสิหิงค์ แห่งเดียวในประเทศไทย

พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ (พระมหาอุปราชในรัชกาลที่ 4) จึงได้ทรงดำเนินการก่อสร้างเรื่อยมา แต่ยังไม่เสร็จบริบูรณ์ก็เสด็จสวรรคตเสียก่อน ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 จึงโปรดให้บูรณปฏิสังขรณ์เพิ่มเติมจนสำเร็จเรียบร้อย

และคงมีพระราชดำริจะให้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ มาประดิษฐานเป็นพระประธานในอุโบสถ จึงโปรดให้ก่อฐานชุกชีสำหรับตั้งบุษบกกลางพระอุโบสถ

นอกจากนี้ยังโปรดให้เขียนจิตรกรรมฝาผนังเรื่องตำนานพระพุทธสิหิงค์และอดีตพระพุทธเจ้าไว้ในพระอุโบสถด้วย แต่จนสิ้นรัชกาลก็มิได้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ไปประดิษฐานไว้แต่ประการใด

เหลือแต่โบสถ์วัดพระแก้ว วังหน้า

ครั้นถึงสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อพระองค์ทรงยกเลิกตำแหน่งวังหน้า (โดยมีกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญเป็นพระองค์สุดท้าย) พระราชวังบวรสถานมงคลก็ขาดผู้ดูแลรักษา พระองค์จึงโปรดให้รื้อปราการและสถานที่อื่นๆ ออกเสีย คงไว้แต่พระอุโบสถหลังเดียวเท่านั้น

จนในปี พ.ศ.2443 ได้โปรดให้ซ่อมแปลงพระอุโบสถเดิมเป็นพระเมรุพิมาน เพื่อใช้เป็นที่ตั้งพระศพสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ และพระศพเจ้านายซึ่งทรงเกียรติสูงหลายองค์

โบสถ์วัดพระแก้ว วังหน้า สมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวตั้งพระทัยจะให้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์ แต่สวรรคตเสียก่อน พระพุทธสิหิงค์จึงยังคงประดิษฐานอยู่ที่พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ ต่อมาเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องตำนานพระพุทธสิหิงค์ ฝีมือช่างวังหน้าไว้ในโบสถ์ (ภาพถ่ายเก่าสมัยรัชกาลที่ 5 จากหนังสือ ประชุมพงศาวดารภาคที่ 13. พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมเจ้าเสพจิตจำนงค์ สุทัศนีย์ 9 กรกฎาคม 2516)

หลังจากสิ้นงานครั้งนั้นแล้ว พระอุโบสถหลังนี้ก็หมดความสำคัญและชำรุดทรุดโทรมลงอย่างมาก จนกระทั่งได้มีการบูรณะเมื่อปี พ.ศ.2480 และ พ.ศ.2505 ตามลำดับ

ภาพเขียนบนผนังโบสถ์

ภาพเขียนในพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส บริเวณผนังด้านที่ประดิษฐานองค์พระประธาน เขียนเป็นภาพวิมานขนาดเล็กอยู่เบื้องบนหลายหลัง

นอกจากนี้ยังเขียนเป็นพระอาทิตย์และพระจันทร์ อยู่ทั้งสองข้างองค์พระประธาน และยังมีภาพเทพที่เหาะมาสักการะอยู่รายรอบองค์พระด้วย หมายถึงการเสด็จลงมาจากดาวดึงส์ของพระพุทธองค์ ภายหลังจากได้โปรดพุทธมารดาแล้ว

สำหรับผนังด้านอื่นๆ แบ่งภาพออกเป็น 2 แนว

ภาพแนวบน เหนือหน้าต่างขึ้นไป เป็นภาพเล่าเรื่องเหตุการณ์ของอดีตพระพุทธเจ้าซึ่งทรงมีพระจริยาวัตรที่คล้ายคลึงกัน
จิตรกรรมพระพุทธสิหิงค์แห่งเดียวในไทย

ภาพแนวล่าง ที่อยู่ระหว่างช่องกรอบประตูและหน้าต่างเป็นภาพเล่าเรื่องพระพุทธสิหิงค์ ซึ่งมีแห่งเดียวในประเทศไทย

เล่าเรื่องผสมกันระหว่างตำนานพระพุทธสิหิงค์ฉบับพระโพธิรังสี ซึ่งแสดงเหตุการณ์ตั้งแต่ตอนที่ พญานาคเนรมิตกลายเป็นพระพุทธเจ้าจนถึงตอนเจ้ามหาพรหมรบกับพระเจ้าสิริราชบุตร (พระเจ้าแสนเมืองมา)

หลังจากนั้นจึงดำเนินเรื่องตามพระราชพงศาวดาร จนถึงเหตุการณ์เมื่อครั้งสมเด็จกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทยกทัพไปรบกับพม่าที่ยึดเมืองเชียงใหม่ แล้วอัญเชิญพระพุทธสิหิงค์มากรุงเทพฯ

ภาพหลังสุดเป็นการอัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ออกจากวังหลวงเพื่อมายังวังหน้า

ภาพแนวล่างนี้นอกจากเป็นภาพในตำนานพระพุทธสิหิงค์แล้ว ยังมีภาพเล่าเรื่องปัจเจกพุทธสอดแทรกอยู่บางผนัง และบางผนังยังไม่สามารถสรุปที่มาได้

ภาพเขียนสมัย ร.4

จิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาสเป็นฝีมือช่างสมัยรัชกาลที่ 4

สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงมีลายพระหัตถ์ทูลสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพว่า "...กรมหมื่นวรวัฒน์ว่าเจ้าฟ้าอิศราพงศ์เป็นแม่กองจัดเลือกช่างให้เขาเขียน มีฝีมืออาจารย์แดงห้องหนึ่ง เขียนดีนัก ในนั้นมีรูปชนช้าง..."

และลายพระหัตถ์อีกฉบับทรงกล่าวถึงจิตรกรรมตอนทิ้งผลกัลปพฤกษ์ว่า "...ติดใจรูปเขียนวัดบวรสถานอยู่อีกห้องหนึ่ง เห็นว่าดีล้ำเลิศกว่าที่เคยเห็นมา...ไม่เคยเห็นฝีมือช่างผู้นี้ที่ไหนมาก่อนเลย กรมหมื่นวรวัฒน์บอกว่าชื่อนายมั่น เป็นคนของเจ้าฟ้า..."

ภาพเขียนเหล่านี้ควรเปิดให้ประชาชนเข้าชม โดยไม่ถูกปิดกั้นจนทุกวันนี้นานมากกว่าครึ่งศตวรรษ

ขอบคุณ
มติชนออนไลน์
ผู้สื่อข่าวพิเศษ

โสรวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 12 พฤษภาคม 2555
Last Update : 12 พฤษภาคม 2555 14:27:41 น.		0 comments
Counter : 2038 Pageviews.
Share Tweet