คำและความอันงดงามไพเราะจากมหาเวสสันดรชาดก (๑๓)

ศุกรวารสิริสวัสดิ์ที่ ๓ กรกฎาคม ๒๕๕๒ ค่ะ


มหาเวสสันดรชาดก
ทานกัณฑ์
รจนาโดย สำนักวัดถนน
ใช้ฉบับพิมพ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์


ภิกฺขุเว ดูกรสงฆ์ผู้ทรงศีลอันวิเศษ ปางเมื่อสมเด็จอดุลยเดชเวสสันดรราชนาถา ทรงพระราชศรัทธาสมดั่งพระทัยคิด ทรงวินิจนึกในพระทัยเที่ยงแท้ว่า

เสวฺ วันพรุ่งนี้แล้วสิหนอเราจะจากพระพารา จำจะไปถวายบังคมลาพระบิตุเรศ ทั้งพระปิ่นปกเกศพระชนนี จึ่งตรัสชวนพระมัทรีศรีสมร อีกสองบังอรโอรสราช เสด็จยังปราสาทพระบิตุรงค์

พระเวสสันดรเธอก็ทรงพระโศกา ว่าพระพุทธเจ้าข้าไม่ทรงพระกรุณาโปรด
กระหม่อมฉันคนโทษต้องเนรเทศเป็นเหตุด้วยทำทานการกุศล

เยเกจิ นเร กระหม่อมฉันเห็นว่านรชนชาติทั้งหญิงชาย ยังหมกมุ่นวุ่นวายด้วยกิเลส ยมสาธนํ คจฺฉนฺติ ย่อมทนเทวษอยู่ในขุมขังสุดสังเกต

ยชมาโน เกล้ากระหม่อมสังเวชหฤทัยนัก จึ่งสละที่รักออกทำทาน หวังจะเป็นสะพานข้ามด่านแดนกิเลส โอ้พระปิ่นปกเกศไม่ปรานี มาเชื่อคำชาวบุรีเขายุยงไม่ทรงพระกรุณา ลูกจะขอถวายบังคมลาฝ่าพระบาทแล้ว พระทูลกระหม่อมแก้วจงเจริญพระชนมพรรษา ครอบครองขัณฑสีมาคณานาง สาวสนมแสนสำอางเกษมศรี

ลูกขอฝากพระชนนีของลูกด้วย นับวันแต่ลูกจะม้วยไม่คืนวัง จะเตร็ดเตร่เซซังไปในไพสาณฑ์ กว่าจะสิ้นพระชนมานอยู่ในป่าหิมพานต์ นั้นแล

ราชา สญฺชโย ปางเมื่อพระทูลกระหม่อมจอมนราธิบดีศรีสญชัย ได้ฟังพระโอรสทูลร่ำพิไรพระทัยเธอเร่าร้อนทีประหนึ่งว่าจะผ่อนให้ แล้วจึ่งผินพระพักตร์มาตรัสปราศรัยกับพระสุณิสาศรีสะใภ้ว่า

มัทรีเอ่ย พาพ่อชาลีมาไย จะไปด้วยผัวหรือพระลูกรักอนิจจานิจจาเอ่ย ไม่ควรเลยจะประดักประเดิด ดูเอาเถิดไม่เกรงกลัวเจ้าโกรธพ่อหรือว่าขับผัวจากบุรี มัทรีจะไปด้วยผัวก็เป็นได้ พระลูกเอ่ย อย่าไปเลยฟังพ่อว่า

วเน เย โหนฺติ ทุสฺสหา อนึ่งป่าพระหิมพานต์ประกอบไปด้วยร่านริ้นจะกินกัด สารพัดที่นอนนั่งอเนจอนาถ ใบไม้ลาดบนปฐพี แต่จะกินก็ไม่มีดูเวทนา แม่จะเสวยมูลผลาได้หรือนะมัทรี

นทีนูปนิเสวิเต อนึ่งกระแสสินธุชโลทร งูเหลือมย่อมสัญจรนอนอยู่ริมธาร อวิสา เต มหพฺพลา ถึงไม่มีพิษฤทธิ์หาญกล้า แต่กายานั้นใหญ่ยิ่ง วิดชโลทรทุ่มทิ้งเพียงตลิ่งล่ม งูเหลือมก็เลื้อยไล่งมกินกัดมัจฉาเป็นอาหาร

พระลูกเอ่ย แม้นแม่ไปพบพานในพงพี ไหนเลยมัทรีจะมีขวัญ ใช่แต่เท่านั้นเมื่อไรมี ยังหมู่หมีมีฤทธิ์แรงร้ายล้ำ กณฺหาชฏิโน ตัวหรือดำดูเรี่ยวแรง แม้นแม่พบเข้าที่กลางแปลงปลอดเปลี่ยวคนจนจวนตัว พระเจ้าผัวก็จะเอาตัวหนี
เจ้ามัทรีก็จะอยู่เอกากาย ถึงจะปีนป่ายขึ้นต้นไม้ไม่ยักพ้น จะตกต้นไต่ตะกายกัดพลัดตกลงมา

นทีติเร พระลูกเอ่ย ริมท่าชลาลัยใกล้ชายทุ่งเป็นที่แจ้ง โสตุมฺพรา กาสร ย่อมนอนแปลงปละเปลือยเปลี่ยว เขานั้นเสี้ยมเสี้ยวไปล่แปล้แลแหลมดั่งขนเม่น แม้นเห็นคนด้นเดินไพร ลุกทะลึ่งไล่โลดโดดโดนขวิด มัทรีจะเอาชีวิตไปทิ้งเสียในไพรสณฑ์

ยามนี้ก็หน้าฝนฝูงคนไม่ค่อยเดิน พวกผีก็เกร่อเกริ่นเดินผิวปากอยู่อึงมี่ ลิงค่างบ่างชะนีก็โหยไห้ เมื่อจวนใกล้สนธยาเวลาขมุกขมัว พระลูกเอ่ยเร่งรำพึงถึงตัว จะติดตามพระเจ้าผัวไปในกลางป่า บิดานี้เห็นไม่เป็นผล จะคับแค้นอับจนในกลางไพร

พระลูกเอ่ย ใครชั่วก็ชั่วไปอย่าเอาใจพะว้าพะวัง แม่เอ่ยเจ้าจงฟังบิดาว่าเถิดนะมัทรี จงอยู่ในบุรีดังก่อนมา จงฟังคำพ่อว่านี้เถิด

ปางเมื่อพระมัทรีศรีสมร ได้สดับสารสุนทรพระบิตุรงค์ นางน้อมพระเกศเกล้าลงแล้วก็ทูลความว่า พระพุทธเจ้าข้าฝ่าพระบาท ตรัสห้ามเกล้ากระหม่อมฉันมัทรี ทั้งนี้ก็เพราะทรงพระปรานีเป็นที่ยิ่ง พระคุณเอ่ย เห็นว่าลูกนี้เป็นหญิงย่อมทรงพระอาลัย ครั้งลูกจะไม่ไปก็ใช่ที่ ด้วยพระราชสามีสิตกไร้ใครเขาจะอินัง

ลูกจะนอนลอยนวลอยู่ในวังมิบังควร ประชาชนมักจะชวนกันสรวลแซ่มัทรี ไม่รู้ที่จะดูแลหน้าใครให้เต็มเนตร จะสู้จนทนเทวษไปในราวป่า

มุญฺชปพฺพชา อุรสา ลูกจะเอาพระกรอุรพางค์ต่างพร้ามีด กรีดทางฟันแฝกคาในป่าพระหิมวาส มิให้ระคายเคืองเบื้องบาทพระเจ้าผัว ครั้นจะอยู่เล่าก็กลัวตัวจะเป็นม่าย

พระคุณเอ่ย เป็นหญิงนี้ยากที่จะไว้จะวางตัว ครั้นจะทำขมุกขมัวมอมแมมชายเห็นจะเยื้อนแย้มบริภาษให้บาดจิต ครั้นจะบำรุงรูปดัดจริตทำดีดดิ้น จะผัดหน้าทาขมิ้นสิ้นราคี คำคนมันก็จะเสียดสีชวนกันค่อนว่าเล่น ต่างๆจนชั้นแต่ว่าผมเหม็นสาบจะเสยสางใส่น้ำมันกันไรให้สะสวยก็สาระวอน จะทาแป้งหอมเมื่อยามร้อนก็ค่อนว่า บำรุงรูปกิริยาเที่ยวหาผัว

ครั้นจะเหลือบแลมันก็จะว่าสาระแนเล่นตัวและเล่นตา ครั้นจะเดินเฉยไม่เงยหน้า มันก็นินทาว่าทำปั้นปึ่ง พระคุณเอ่ยลูกคิดๆถึงตัวแล้วก็ยิ่งเศร้าเสียน้ำใจ
ด้วยถ้อยคำคนจะค่อนแคะไค้พิไรว่า ให้เสวยความเวทนาน่าใจหาย

วิธวา ชาตา พระคุณเอ่ยเหมือนหญิงม่ายชายทิ้งขว้างร้างไว้ให้เอกาน่าอดสูใจ ย่อมมีอาลับในรสรักกำเริบร้อน อกใจมันให้ข่อนๆจะนั่งนอนก็ไม่หลับสนิท จะกลืนข้าวดั่งเคี้ยวยาพิษติดคออยู่ขื่นขม ทั้งรักทั้งแค้นก็กลืนกลมหน้าชื่นอกกรมไม่ผ่องแผ้ว พระพุทธเจ้าข้า สามีมีอยู่แล้ว เสมือนหนึ่งฉัตรแก้วอันกั้นเกศ งามหน้างามเนตรทุกเวลา

พระคุณเอ่ย เป็นม่ายชายหย่าแรกรุ่นจำเริญร่างไม่มีสบาย ดั่งเพชรรัตน์ร้าวสลายเป็นไฝฝ้า วิกิณิตฺวา ก็ย่อมเยาเบาราคาไม่ขายได้ ผู้ที่จะถือซื้อใส่ก็อายหน้า เหมือนหญิงม่ายชายหย่าสิ้นอาลัย

พระคุณเอ่ยจะรีบร้อนมีผัวใหม่ก็ใช่ที่ ถ้าบุญตัวได้ผัวดีมีทรัพย์ คนมันก็จะนับจะถือจะเลื่องลือระบือทั่ว ปะผัวใหม่ชายชั่วสิซ้ำร้าย จะเข้าชื่อซื้อขายยับระยำ เพื่อนบ้านเขาจะพลอยกันซ้ำ นับวันก็จะระกำกรมใจตรอม ครั้นจะชวนหย่ามันก็ไม่ยอม ครั้นจะประนีประนอมก็เครื่องจะเปลืองตัว เป็นสตรีจะหาผัวที่ดีนี้แสนยาก

Create Date : 03 กรกฎาคม 2552		0 comments
Last Update : 3 กรกฎาคม 2552 19:31:13 น.
Counter : 4025 Pageviews.
Share Tweet