คำและความอันงดงามไพเราะจากมหาเวสสันดรชาดก (๑๒)

คุรุวารศุภสวัสดิ์ที่ ๒ กรกฎาคม ๒๕๕๒ ค่ะ

ทานกัณฑ์ ผู้นิพนธ์ สำนักวัดถนน
ฉบับพิมพ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์

ปางเมื่อสมเด็จพระผุสดี กราบทูลพระราชสามีสักเท่าใดๆ ท้าวเธอก็มิได้ตรัสจำนรรจา พระนางถวายบังคมลาโศกสะอื้นกลับคืนสู่ตำหนัก สวมกอดพระลูกรักแล้วพูนเทวษ

ว่าโอ้พ่อฉัตรพิชัยเชษฐ์เวสสันดรของแม่เอ่ย ตั้งแต่นี้พระชนนีจะเสวยพระอัสสุชลธารา แม่ไปทูลพระบิดาเธอก็ไม่โปรด แม่วอนขอโทษเธอก็ไม่ให้

พระลูกเอ่ย ชะรอยกรรมเจ้าทำไว้แต่ปางหลัง พ่อจึ่งพลัดพรากจากวังที่นั่งนอน

ปุพฺเพ แต่ปางก่อนพระลูกเคยประพาสในราชมรรคา ย่อมทรงอัศววราเรืองสนามงามปรากฎ บางทีก็ทรงราชรถมรกตแก้วอลงกรณ์ บางทีก็ทรงกุญชรช้างระวางใน ทวนธงไสวโห่แหนหน้า สหชาติโยธาเดินเคียงข้าง ล้วนแต่ลูกขุนนางสำอางพักตร์งามรูปวิไลลักษณ์แลสลอน

ประดับเครื่องสรรพาภรณ์พรรณรายดั่งฝูงเทพนิกายห่อห้อม แวดล้อมอิสระจอมอมเรศในเมืองฟ้า กณิการราว ปุปฺผิตา งามดั่งดอกกณิการ์กาญจนสุหร่ายรดเบิกบานน่าเชยชม

สฺวาชฺเชโก พระลูกเอ่ย พรุ่งนี้เช้าเจ้าจะชวนกันเดินในดอนดง จะละหมู่จตุรงคเสนา พ่อจะได้ชมแต่โคถึกมฤคาในป่าระหง พระลูกเอ่ย เจ้าเคยสำอางองค์สรงกระแสสินธุ์ น้ำสุหร่ายรินจรุงรื่นแต่นี้จะชุ่มชื้นไปด้วยน้ำค้างในกลางป่า

พ่อจะเสวยแต่มูลผลา ต่างเครื่องสุธาโภชน์ทุกเช้าค่ำ ถึงขมขื่นก็จะต้องกล้ำจำใจเสวย ลูกรักของแม่เอ่ย เจ้าสิเคยบรรทมบนแท่นทิพยไสยาสน์ พ่อจะ
หักใบพฤกษชาติมารองนอนไม่อ่อนอุ่น ไม้ท่อนเป็นหมอนหนุนต่างเขนยทอง

นจฺจคีตปฺโพธโน พระลูกเอ่ย เจ้าเคยฟังเสียงดุริยางค์อนงค์นางบำเรอเรียงอยู่แซ่ซ้อง บ้างก็ดีดพิณพาทย์ระนาดฆ้องประโคมขับ ลางนางก็ประจงจับระบำรำถวายกร ดั่งสุรางค์สาวสวรรค์รำฟ้อนฉะอ้อนองค์

เจ้าแม่เอ่ยตั้งแต่นี้เจ้าจะฟังแต่เสียงวิหคหงส์ในหิมเวศ มยุเรศร่ำร้องในกลางไพร จะทราบโสตเสียวพระทัยทุกราตรี สงสารเจ้ามัทรีจะไปด้วยผัว แม่ไม่กลัวลำบากด้วยบุกป่า พระบาทเจ้าสินุ่มนิ่มดั่งเนื้ออุ่น จะฟูมแฝกเฝือฝุ่นกระไรได้ จะชอกช้ำระกำใจทุกเวลา

ยา สา สิวาย สุตฺวาน เจ้าแม่เอ่ยขวัญเจ้าสิอ่อนได้ยินเสียงสุนัขมันเห่าหอนในดอนดง แม่มัทรีนี่ก็จะส่งพระสุรเสียงอยู่หวีดหวาด

วนํ ภีรุกา เออ แม่นี่แสนขลาดแสนกลัว จะติดตามพระเจ้าผัวไปในกลางทาง
แม่จะได้ยินสกุณครวญครางในป่ารก เจ้ามัทรีจะตื่นตกพระทัยกลัว จะกอดบาทพระเจ้าผัวตัวจะสั่นดั่งผีสิง พระลูกเอ่ยแม่คิดก็ยิ่งโศกเสร้าสงงสารด้วยเจ้าทั้งสองรา

กาสิยานิ ปธาเรตฺวาเจ้าเคยทรงผ้ากาสิกพัสตร์ โอ้แต่นี้จะกลัดใบพฤกษาทรง จะระคายคันองค์โอ้เวทนา ยามหนาวแม่จะหนาว น้ำฟ้าเล่าสยองเย็นทุกเส้นขน ยามร้อนแม่จะนอนระคนปนเหงื่อไคล

พระลูกเอ่ยจะร้างไร้เครื่องสุคนธ์ปนปรุงทอง จะมอมแมมมัวหมองทั้งสององค์ อกเอ๋ยใครเลยเล่าเจาจะจัดประจงให้สรงเสวย อนิจจานิจจาเจ้าแม่เอ่ย เจ้าเคยชวนกันไปเฝ้าทุกเช้าเย็น แม่ได้เห็นหน้าเจ้าค่อยชื่นใจ

จะชวนกันหนีแม่ไปเสียจากวัง พระมารดาอยู่ข้างหลังตั้งแต่จะครวญหา จะเศร้าทรงพระโศกากันแสงไห้ไม่วายวัน อยู่ในห้องตำหนักจันทน์ นี้แล

ภิกฺขเว ดูกรสงฆ์ผู้ทรงศีลวิสุทธิสิกขา อนฺเต ปุเร สพฺพา ฝ่ายพวกหม่อมจอมบริรักษ์สาวสุรางค์ ล้วนแต่แม่จ้าวท้าวนางในบวรราชวัง

ตสฺสา ลาลปิตํ สุตฺวา ได้สดับพระเสาวนีย์พระผุสดีเธอทรงพระโศกา ต่างๆก็ฟายน้ำตาซบหน้านิ่ง กลิ้งเกลือกเสือกเศียรสยายเกศา บ้างก็ฐุบซิบกระหยิบตาพากันเข้าห้องแล้วร้องไห้

สาลาว สมฺปมทฺทิตา เปรียบประดุจดังว่าป่าไม้รังอันรื่นร่มต้องลมยุคันตวาต หักฟาดพินาศระเนนกับพสุธา

เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ เสมือนหนึ่งราชกัญญาคณานางสนมล้มเนรนาดด้วยอาลัยในพระบวรราชวังใน นั้นแล

ตโต รตฺยา วิวสเน ครั้นอรุณรังสีทิพากร ปางเมื่อพระเวสสันดรบวรราชนาถา นหาเปตฺวา ท้าวเธอสระสรงทรงสุคนธรสระรวยรื่นชื่นนาสา พนักงานเชิญพานผ้าจีบประจงถวาย

โภเชตฺวา เสด็จเข้าที่เสวยสบายพระทัยแล้ว พระพักตร์เธอผ่องแผ้วเพื่อจะบำเพ็ญพระโพธิญาณ เสด็จออกยังโรงทานท้องสนาม อำมาตย์หมอบตามตำแหน่งระแวดระวัง

จึ่งเผยพระโอษฐ์โปรดประภาษสั่งสหชาติโยธา ให้เบิกเงินตราอาภรณ์เครื่องประดับสำหรับแต่ง แล้วสั่งวิเสทให้จัดแจงเครื่องกระยาหารของคาวหวานสำหรับจะพระราชทานคนเข็ญใจ จนชั้นสุราและเมรัยไม่ควรจะให้เป็นทาน

โสณฺฑานํ เถถ วารุณี กล้วว่านักเลงสุราบานจะติฉิน เธอก็ให้พระราชทาน
สิ้นทุกประการ แล้วประจงจัดสัตสดกมหาทาน เป็นต้นว่าคชสารเจ็ดร้อย

สพฺพาลงฺการภูสิต ประดับอาภรณ์พู่ห้อยหูดูเฉิดฉาย ดารารายรัดประคดทอง ตาข่ายกรองปกกระพองหัตถี คามณีเยภิ มีนายหัตถาจารย์ขึ้นขี่ประจำคอ มือถือขอคร่ำด้ามสุวรรณ คชสารแต่ละตัวนั้นเรี่ยวแรงร้ายคำรน

มาตงฺเค ทตฺวา ให้จัดอัสดรพาชี เลือกตัวที่ดีๆเรืองณรงค์องอาจ สินฺธเว สีฆพาหเน เกิดแต่ชาติสินธพควบขี่ตลบตะลุบไล่ อยู่ปืนไฟไม่ถอยถด ลางตัวก็พยศย่างย้ำซ้ำซอยอยู่กับที่ ล้วนแต่ชาติพาชีระวางใน เครื่องอานใส่ประไพพร้อมย่อมจำเริญตา คามณีเยภิ มีนายม้าถือแส้ทุกคนหมด

สตฺต รถสเต ทตฺวา ให้จัดราชรถอันบรรจง พร้อมไปด้วยดุมกำกงอลงกรณ์ งอนแอกแปรกบังบัลลังก์สุวรรณ ฉลุฉลักเป็นชั้นช่อห้อย สพฺพาลงฺการภูสิเต ประดับด้วยเพชรพลอยย้อยระยับสลับสี เทียมด้วยสินธพพาชีทั้งคู่ นายสารถีถือธนูดูเป็นสง่านัยน์ตานั้นกลอกกลม

ในราชรถนั้นนางสนมนั่งเสงี่ยม ยุคลถันนั้นก็ทัดเทียมประทุมทอง วิมลพักตร์ก็ผุดผ่องละอองนวล ดูน่าจะเชยชวนยวนวิญญาณ์ นิกฺขรชฺชูหิ อลงฺกตา ประดับเครื่องอาภรณ์พรายพรรณ ดั่งสุรางค์สุรสาวสวรรค์ในชั้นฟ้า

สตฺต เธนุสเต ทตฺวา ให้จัดโคนมได้เจ็ดร้อยมิได้ขาดให้ป่าวร้องชาวพระนคร
ในขอบเขตขัณฑสีมาเมือง ยาจกก็แน่นเนื่องเข้ามารับพระราชทาน บ้างก็ซ้องสาธุการโมทนา บ้างก็โศกาปรึกษากัน ว่าชาวเราเอ่ยนับวันจะอดอยาก

ทูลกระหม่อมจะพลัดพรากไปจากแล้ว ดั่งดวงเดือนประทีปแก้วอันล่วงลับ เราผู้คนจนอับทรัพย์แสนกันดาร จะได้รับพระราชทานก็แต่ในวันนี้ บ้างก็ร้องไห้อยู่อึงมี่น่าเวทนา ปางเมื่อจอมประชามหาเวสสันดรดิลก เธอหยิบยกสัตสดกมหาทานแล้ว พระทัยท้าวเธอผ่องแผ้วชื่นบานต่อทานบารมีแห่งหน่อพระชินศรี นั้นแล

Create Date : 02 กรกฎาคม 2552		0 comments
Last Update : 2 กรกฎาคม 2552 17:13:51 น.
Counter : 1291 Pageviews.
Share Tweet