เป็นคนรูอยู่ในหลุมนานห้าปี
เพื่อหลบหนีศัตรูเข้าเข่นฆ่า
ศึกสงครามกับทหารอเมริกา
ทิ้งระเบิดลงมาทุกวันคืน
ขุดอุโมงค์ใต้ดินทั้งลึกใหญ่
ชาวบ้านใช้หลบภัยอันข่มขื่น
เกาะกำบังระเบิดกระสุนปืน
สงครามยื่นความตายทุกเวลา
เมือสงครามจบสิ้นเหลือเพียงซาก
ความทุกข์ยากปรากฏเป็นปัญหา
สูญเสียสิ้นครอบครัวปู่ย่าตา
อีกกายาพิการเศร้าโศกตรมใครได้ไปเที่ยวเวียตนามกลางต้องไปเที่ยวเยี่ยมเยือนหมู่บ้านวินห์ม็อค
ตั้งที่เมืองดองฮา...เป็นเมืองประวัติศาสตร์ที่แบ่งแยกเวียตนามเหนือ-ใต้
ไปถึงเมืองนี้จะมองเห็นอนุเสาวรีย์ ผู้หญิงยืนข้างลูกเล็กมองไปทางเหนือ
หมายถึงว่าเธอกำลังรอคอยสามีที่ไปรบทางเวียตนามเหนือ
ซึ่งทางเหนือจะมีเสาธงขนาดใหญ่ปักธงชาติแสดงให้เห็นเป็นเวียตนามเหนือ
รูปอนุเสาวรีย์เมียและลูกมองไปทางเหนือ
อนุเสาวรีย์ทหารที่เสียชีวิตจากสงครามเวียตนาม
ป้ายติดข้างทางแสดงให้เห็นถึงความเคารพผู้นำ
เมือเข้าถึงหมู่บ้านวินห์ม๊อคจะเห็นป้ายติดไว้
อ่านไม่ออกจ้า...แปลไม่ได้ด้วย
เดินตามกันมานะคะ
ระวังเจอกับระเบิด
เดินมาสักพักก้อเจอปล่องอากาศ ที่เขาขุดไว้เพือใช้หายใจเวลาอยู่ในอุโมงค์
เขาทำหลังมุงไว้ไม่ต้องการให้อะไรหล่นลงไปทับถม
ตามกันมาคะ สักพักก้อเจอ บังเกอร์
ที่ไว้กำบังตนเอง..และที่บังเกอร์ สามารถลงไปในอุโมงค์ได้
ระหว่างทางวิ่งเข้าอุโมงค์มีการขุดร่องคลายร่องน้ำไว้
สำหรับวิ่งไปเข้าอุโมงค์..ซึ่งมีหลายประตูที่เข้าอุโมงค์
ทางลงอุโมงค์มีบันได้ลงขั้นๆ
ค่อนข้างมืดหน่อยนะคะ...แต่เขาทำไฟติดตามทางเดินในอุโมงค์
อุโมงค์นี้ลึก ๒๖ เมตร เส้นทางในอุโมงค์เดินติดต่อกันได้หมดทุกจุด
ภายในอุโมงค์ ด้านข้างอุโมงค์เจอะให้คนหลบอยู่กันเป็นครอบครัวๆ
มีห้องทำงานราชการ..ห้องพยาบาลห้องสื่อสาร
ทำให้คนอาศัยได้ครบทุกครอบครัว
ซึ่งมีคนมาอาศัยอยู่ ๓๘๐ คน
มีช่องทางหนีไปลงทะเลและมีช่องเป็นปล่องอากาศ
หลายช่องทาง...
เดินไปเรื่อยๆเจอทางขึ้นทางลงหลายช่องทาง
อุโมงค์นี้ใช้เวลาขุด ๒๐ เดือน ใช้ช่วงเวลาที่ฝ่ายตรงข้ามยิงปืนเข้ามา
ก้อขุดเสียงดังกลบเสียงขุดระเบิด ทำอุโมงค์
การที่ต้องอาศัยในอุโมงค์นานถึง ๕ปี และอเมริกาทิ้งฝนเหลืองใส่พวก
เวียตนามด้วยจึงทำให้ ผู้หญิงที่กำลังตั้งท้องได้รับผลกระทบ
ทำให้ลุกออกมามาเป็นคนพิการ..และมีเด็กที่เกิดในอุโมงค์และมีชีวิตอยู่ถึง
๑๖ คน แต่ละคนมีความพิการทางร่างกายและสติปัญญา
พอสิ้นสงครามกลุ่มเหล่านี้จะมาทำหน้าที่ดูแลอุโมงค์แห่งนี้และให้เป็น
แหล่งบริการท่องเที่ยวผู้มาเยี่ยมเยือนด้วย
คนในภาพอายุประมาณ ๖๐ กว่า ที่เขาเกิดในอุโมงค์และแม่ถุกพิษฝนเหลือง
จนพิการพูดไม่ได้ ไม่ได้ยินเสียง
หลุมระเบิดที่ใหญ่มากๆมีหลายแหล่งรอบๆหมู่บ้านนี้
เพราะทหารอเมริกายิงขึ้นมาจากทะเล
ระเบิดที่เก็บกู้มาได้ เก็บไว้เป็นที่ระลึก...
การสู้รบสงครามตรงนี้มีทั้งชายและหญิงเด้กผุ้ใหญ่
จับมือจับปืนกันป้องการที่ตั้งอาศัยจนได้รับชัยชนะ
เพราะความสามัคคีและภูมิปัญญาของชาวบ้านเอง
.......