รู้เรื่อง.....สัญญาจำกัดการประกอบอาชีพ

เตือนใจ เจริญพงษ์

วันนี้ขอนำข้อเขียนความรู้ทางกฎหมาย
ของ.....ท่านสราวุธ เบญจกุล
รองเลขาธิการสนง.ศาลยุติธรรม มาฝากคะ
แค่ชื่อเรื่องก็น่าสนใจแล้ว ...คงมีผู้สนใจเรื่องนี้มากทีเดียว
.................................................................................................

.......สัญญาจำกัดการประกอบอาชีพ...........


................................................................................................

ประชาชน...ทุกคนย่อม...มีสิทธิและเสรีภาพ
ในการประกอบวิชาชีพ ตราบใดที่อยู่ภายใต้ขอบเขตที่กฎหมายกำหนด .....เพราะ
......เป็นสิทธิและเสรีภาพขั้นพื้นฐาน
ที่ได้รับการรับรอง....ตามหลักสากลในประเทศ
ที่ใช้ระบอบเศรษฐกิจเสรีนิยมและมีบัญญัติ
ไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
................................................................................................ การจำกัดสิทธิและเสรีภาพดังกล่าวนี้
โดยรัฐจะกระทำได้...ต่อเมื่อ...
มีบทบัญญัติแห่งกฎหมายตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญให้กระทำได้
และต้องกระทำเท่าที่จำเป็น
..............................................................................................
ไม่ให้...กระทบกระเทือน...ต่อ
......สาระสำคัญแห่งสิทธิและเสรีภาพในการประกอบอาชีพของประชาชน
.............................................................................................
การบัญญัติและบังคับใช้กฎหมาย
จึงต้องกระทำอย่างเหมาะสมและเป็นธรรม
.................................................................................................
อย่างไรก็ดี ......ในระหว่างเอกชนด้วยกัน
อาจเกิดกรณีที่....
บุคคลหนึ่งบุคคลใดยินยอม
ที่จะให้บุคคลอื่นจำกัดสิทธิและเสรีภาพในการประกอบอาชีพของตนเอง
ไม่ว่า...ข้อตกลงหรือนิติกรรมที่ทำนั้น
จะกระทำด้วยเหตุผลใดก็ตาม
ซึ่ง...ในการมีข้อตกลงดังกล่าวนี้
หากพิจารณาตามหลักกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
ว่าด้วยนิติกรรมสัญญา
.........จะเห็นได้ว่า
เมื่อมีการแสดงเจตนาเข้าผูกพันตามสัญญาโดยชอบด้วยกฎหมายแล้ว
คู่สัญญาต้องปฏิบัติตามที่ตกลงกันไว้อย่างเคร่งครัด
อันเป็นไปตามหลักความศักดิ์สิทธิ์แห่งการแสดงเจตนา และหลักเสรีภาพในการเข้าทำสัญญานั่นเอง
................................................................................................
หลักการดังกล่าวข้างต้น
ควรจะบังคับใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
หากไม่มีการทำ....นิติกรรมสัญญาที่มีลักษณะเป็นการเอารัดเอาเปรียบกัน ...ทำให้คู่สัญญาฝ่ายที่ต้องเสียเปรียบต้องยอมเข้าทำสัญญาที่มีเนื้อหาในการจำกัดสิทธิ หรือเ สรีภาพในการประกอบอาชีพของตนเองโดยปราศจากอำนาจต่อรอง
ทั้งนี้.....ข้อตกลงจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพ
ในการประกอบอาชีพการงาน หรือ การทำนิติกรรมที่เกี่ยวกับการประกอบธุรกิจการค้าหรือวิชาชีพ
อาจพบได้....ในสัญญาหลายประเภท
เช่น
...... สัญญาจ้างแรงงานที่มีข้อตกลงว่า
......ถ้าลูกจ้างออกจากงานแล้วจะไปทำงานลักษณะเดียวกับนายจ้างไม่ได้ ภายใน 5 ปีนับแต่ออกจากงาน
ทั้งที่งานประเภทนั้น.....เป็นงานที่ลูกจ้างมีความเชี่ยวชาญเฉพาะ หรือในสัญญาตั้งตัวแทนจำหน่ายสินค้า สัญญาให้ใช้สิทธิ (Franchise)
ที่มีข้อตกลงห้ามมิให้ตัวแทน หรือ ผู้ได้รับอนุญาตให้...ใช้สิทธิ ประกอบธุรกิจการค้าหรือวิชาชีพที่คล้าย หรือเหมือนกับสินค้าชนิดนั้นในพื้นที่หรือระยะเวลาที่เนิ่นนานเกินไป เป็นต้น
.................................................................................................
การที่คู่สัญญา...อาจทำข้อสัญญาดังกล่าว
ที่มีลักษณะเอาเปรียบกันและไม่เป็นธรรมได้
จึงมีแนวคิด....ในหลักกฎหมายที่จะเปิดช่องให้ศาลสามารถเข้ามาตรวจสอบเพื่อให้การบังคับตามสัญญามีความเป็นธรรม
โดยหลักการดังกล่าว....ปรากฏอยู่ใน
...............................................................................................
พระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540
มาตรา 5 ซึ่งกำหนดไว้ว่า
ในกรณีที่ ข้อตกลงจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพในการประกอบอาชีพการ งาน หรือ การทำนิติกรรมที่เกี่ยวกับการประกอบธุรกิจการค้าหรือวิชาชีพซึ่งไม่เป็นโมฆะ แต่เป็นข้อตกลงที่ทำให้ผู้ถูกจำกัดสิทธิ
หรือ เสรีภาพต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติ
ให้มีผลบังคับได้เพียงเท่าที่เป็นธรรมและพอสมควรแก่กรณีเท่านั้น
.................................................................................................
.......ข้อตกลงจำกัดสิทธิ หรือ เสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน
หรือ การทำนิติกรรมที่เกี่ยวกับการประกอบธุรกิจการค้าหรือวิชาชีพ
ตามมาตรา 5 ........
จึงต้องไม่มีลักษณะที่เป็นโมฆะ คือ
ไม่เป็นข้อตกลง หรือ นิติกรรมที่ขัดต่อกฎหมาย
หรือ ขัดต่อความสงบเรียบร้อย หรือ ศีลธรรมอันดีของประชาชนที่ทำให้
ข้อตกลง หรือ นิติกรรมไม่มีผลบังคับใช้ได้
เช่น ข้อสัญญาจำกัดห้ามการประกอบอาชีพอันเป็นการปิดทางทำมาหา
ได้ของลูกจ้างอย่างเด็ดขาด
จนมีลักษณะเป็นข้อสัญญาที่เอารัดเอาเปรียบจนถึงขนาดที่ถือได้ว่าขัดต่อความสงบเรียบร้อยของประชาชน เป็นต้น
...............................................................................................
ดังนั้น....เฉพาะข้อตกลง หรือ นิติกรรมที่มีผลตามกฎหมายเท่านั้นที่ บังคับใช้ได้ และศาลสามารถปรับลด
“ให้มีผลบังคับได้เพียงเท่าที่เป็นธรรมและพอสมควรแก่กรณี”
ถ้าศาล.....พิจารณาข้อเท็จจริงแล้วเห็นว่าข้อตกลงหรือนิติกรรมจำกัดสิทธิ
และเสรีภาพนั้น
ทำให้....ผู้ถูกจำกัดสิทธิ หรือเสรีภาพ
ต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติ
อันมีผล...ให้ศาลสามารถปรับลดให้มีผลบังคับได้เพียงเท่าที่เป็นธรรมและ
พอสมควรแก่กรณีได้
...............................................................................................
ในการวินิจฉัย...ว่าข้อตกลง หรือ นิติกรรมนั้น
มีลักษณะที่ทำให้ผู้ถูกจำกัดสิทธิ หรือ เสรีภาพ
ต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายหรือไม่
.................................................................................................
ศาล.....ต้องพิเคราะห์ถึง “ขอบเขตในด้านพื้นที่และระยะเวลาของการ
จำกัดสิทธิ หรือ เสรีภาพ
รวมทั้งความสามารถและโอกาสในการประกอบอาชีพการงาน
หรือการทำนิติกรรมในรูปแบบอื่นหรือกับบุคคลอื่นของผู้ถูกจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพ ประกอบกับทางได้เสียทุกอย่างอันชอบด้วยกฎหมายของคู่สัญญาด้วย”
...............................................................................................
การพิจารณา....ถึงขอบเขตในด้านพื้นที่และระยะเวลา
ของการจำกัดสิทธิ หรือ เสรีภาพ
ต้องพิจารณาถึงข้อเท็จจริงประกอบว่า
ข้อตกลงที่มีการจำกัดขอบเขตดังกล่าว
เป็นข้อตกลงที่มีลักษณะกว้างเกินไปหรือไม่มีขอบเขตที่แน่นอนหรือไม่
...............................................................................................
เช่น มีข้อกำหนดในสัญญาจ้างแรงงานห้ามมิให้ลูกจ้างที่ออกจากงาน
ไปประกอบธุรกิจการค้าประเภทเดียวกันกับนายจ้างในในพื้นที่
100 กิโลเมตร จนกว่าจะพ้นกำหนด 10 ปี
..............................................................................................
นับแต่ออกจากงาน
ข้อตกลงเช่นนี้จะเห็นได้อย่างชัดเจน
ว่าเป็นข้อกำหนดที่ทำให้ลูกจ้างต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติ
เช่น.....ลูกจ้างอาจต้องย้ายที่อยู่ไปทำงานยังจังหวัดอื่นที่อยู่ห่างไกลจากบ้าน ต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มในเรื่องที่อยู่อาศัยและการเดินทาง เป็นต้น
..............................................................................................
นอกจากนี้....ยังต้องพิจารณาถึงโอกาสและความสามารถในการประกอบอาชีพด้วย จากตัวอย่างข้างต้น
หากลูกจ้างผู้นั้นเป็นผู้มีความสามารถในการประกอบอาหารเป็นอย่างดี แต่ไม่มีความรู้ความสามารถในเรื่องอื่นๆเลย
.................................................................................................
การมีข้อจำกัดห้ามประกอบอาชีพขายอาหารเป็นเวลา 10 ปี
ย่อมทำให้โอกาสและความสามารถในการประกอบอาชีพของบุคคลดัง
กล่าวย่อมลดน้อยลง
และทำให้ลูกจ้างต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติโดยต้องไปหาอาชีพอื่นทำและไม่อาจประกอบอาชีพที่ดีกว่าทำอาหารได้ เป็นต้น
................................................................................................
แต่ในขณะเดียวกัน...
ก็ต้องพิจารณาถึงทางได้เสียที่ชอบด้วยกฎหมายของคู่สัญญา
ว่า..การมีข้อตกลงดังกล่าวมีผลทำให้คู่สัญญาเสียประโยชน์หรือไม่ด้วย เพราะถ้าไม่ทำให้คู่สัญญาเสียประโยชน์ก็ไม่ทำให้ผู้ถูกจำกัดสิทธิ
หรือ เสรีภาพต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมาย
จึงทำให้ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องปรับลดให้มีผลบังคับได้เพียงเท่าที่เป็นธรรมและพอสมควรแก่กรณี
................................................................................................
ดังนั้นการให้ความคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพในการประกอบอาชีพของประชาชนนั้น ยังครอบคลุมถึง
..........การทำข้อตกลงหรือนิติกรรมในระหว่างเอกชนด้วยกัน
ที่มีเนื้อหาสาระเป็นการจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพ
ในการประกอบอาชีพการงาน
หรือ การประกอบธุรกิจการค้าหรือวิชาชีพ
.................................................................................................
หากปรากฏว่า...เป็นการจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพ
ที่ทำให้คู่สัญญาต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติใน
ลักษณะที่ไม่สมควร และ ไม่เป็นธรรมแล้ว
...............................................................................................
พระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540
กำหนดให้มีผลบังคับได้เพียงเท่าที่เป็นธรรมและพอสมควรแก่กรณี
เพื่อป้องกันการเอารัดเอาเปรียบในสังคม
................................................................................................
นอกจากนี้ การจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน
หรือ การประกอบธุรกิจการค้าหรือวิชาชีพ
อาจมีผลกระทบต่อเศรษฐกิจของประเทศในระบอบเศรษฐกิจเสรีนนิยมได้
.................................................................................................
หาก....ยอมให้มีการทำสัญญาในลักษณะเอาเปรียบเช่นว่านั้น
เพราะจะไม่มีการแข่งขันทางการค้าและกลายเป็นการผูกขาดในทางธุรกิจได้
................................................................................................

Create Date : 04 ธันวาคม 2552		2 comments
Last Update : 8 ธันวาคม 2552 13:10:04 น.
Counter : 892 Pageviews.
Share Tweet