BlogGang.com : : sirivinit : พระราชประสงค์ที่แท้จริงในการเสด็จฯ ยุโรปครั้งที่ ๒ ของรัชกาลที่ ๕ โดย พ.อ.ผศ.ดร.ศรศักร ชูสวัสดิ์ (2)

พระราชประสงค์ที่แท้จริงในการเสด็จฯ ยุโรปครั้งที่ ๒ ของรัชกาลที่ ๕ โดย พ.อ.ผศ.ดร.ศรศักร ชูสวัสดิ์ (2)

เสด็จฯ ส่วนพระองค์เพื่อรักษาพระองค์

การตัดสินพระทัยว่าจะเสด็จฯ ลักษณะใด เป็นทางการ หรือส่วนพระองค์ อาจแสดงถึงพระราชประสงค์ของการเสด็จฯ เช่นกัน เนื่องจากรัชกาลที่ ๕ มีพระราชประสงค์ที่จะเสด็จฯ ทรงรักษาพระองค์ จึงโปรดให้การเสด็จฯ ครั้งนี้เป็นการส่วนพระองค์ หรือไม่เป็นทางการ ทรงกล่าวถึงเหตุผลที่ตัดสินพระทัยเช่นนี้ไว้ ๓ ประการ ดังนี้

ประการแรก เพื่อประหยัดค่าใช้จ่าย เพราะการเสด็จฯ ส่วนพระองค์ ไม่ต้องมีผู้ตามเสด็จจำนวนมาก จดหมายเหตุเกี่ยวกับการเสด็จฯ กล่าวถึงเรื่องนี้ไว้ว่า

...แต่ครั้งนี้จะเสด็จไปเพื่อประโยชน์รักษาพระองค์เปนสำคัญ ถึงแม้ว่าจะเสด็จไปเยี่ยมเยือนยังราชสำนักในนานาประเทศที่จะเสด็จไปถึง ก็ได้ทรงคุ้นเคยอยู่แล้วโดยมาก ไม่จำจะต้องจัดการเสด็จเปนทางราชการอันต้องเสียค่าใช้จ่ายมากเหมือนครั้งก่อน

จึงโปรดฯ ให้จัดกระบวนเสด็จเปนอย่างไปรเวต มีราชบริพารโดยเสด็จแต่ที่จำเป็น จะทรงเรือพระที่นั่งมหาจักรีไปเพียงสิงคโปร์ แต่นั้นจะเสด็จโดยเรือเมล์ทั้งขาไปขากลับ

ประการที่ ๒ เพื่อจะได้ไม่ทรงเหน็ดเหนื่อยเกินไป รัชกาลที่ ๕ ทรงเห็นว่าการเสด็จฯ เป็นทางการเมื่อเสด็จฯ ยุโรปครั้งแรกทำให้พระองค์ทรงเหน็ดเหนื่อยมาก จึงไม่มีพระราชประสงค์ที่จะเสด็จฯ ในลักษณะเช่นนั้นอีก เมื่อครั้งก่อนที่ไปได้เห็นแต่ราชสำนักนิ์แลเห็นจนเหนื่อยฟกซ้ำเหลือเกิน ครั้งนี้ถ้าจะไปอย่างแต่ก่อนแล้ว เห็นจะทนไม่ไหว

ประการที่ ๓ เพื่อการเที่ยวต้น หรือเสด็จประพาสโดยอิสระ รัชกาลที่ ๕ มีพระราชประสงค์ว่า หลังจากทรงหายประชวรแล้ว พระองค์จะเสด็จประพาสทอดพระเนตรภูมิประเทศ วิถีชีวิตผู้คนและบ้านเมืองธรรมดาทั่วไป ไม่ใช่การเสด็จฯ ราชสำนักเช่นครั้งแรก

"อยากจะใคร่เที่ยวให้เห็นภูมิประเทศ ประเพณีบ้านเมืองโดยสามัญ ให้หายกันกับที่ไม่ได้เห็นครั้งก่อน" ขณะเสด็จประพาสยุโรปครั้งนี้ พระองค์ทรงเรียกการเสด็จฯ เช่นนี้ว่า ′เที่ยวต้น′๖๗ และเพื่อให้ทรงเที่ยวต้นได้อย่างสะดวกสบาย

รัชกาลที่ ๕ โปรดให้พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ารพีพัฒนศักดิ์ กรมหมื่นราชบุรีดิเรกฤทธิ์ ทรงนำรถยนต์พระที่นั่งจากเมืองไทยลงเรือไปด้วยตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๙ เมื่อกรมหมื่นราชบุรีดิเรกฤทธิ์เสด็จยุโรปล่วงหน้าเพื่อทรงเตรียมการรับเสด็จ

โดยสรุป ด้วยรัชกาลที่ ๕ มีพระราชประสงค์แท้จริงเพื่อรักษาพระองค์ให้หายขาดจากพระอาการประชวรที่เรื้อรังมานาน จึงโปรดที่จะเสด็จฯ เป็นการส่วนพระองค์ เพื่อเป็นการประหยัด ไม่ต้องทรงเหน็ดเหนื่อยเกินไป และทำให้พระองค์ทรงมีเวลาที่จะเสด็จประพาสต้นเพื่อทอดพระเนตรวิถีชีวิตความเป็นอยู่และประเพณีของชาวยุโรป

การเตรียมการเสด็จฯ :

ทรงมุ่งรักษาพระองค์

หลังจากรัชกาลที่ ๕ ตกลงพระทัยเสด็จฯ ทรงรักษาพระองค์ที่ยุโรป พระองค์มีพระราชกระแสทันทีให้ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องเตรียมการเสด็จฯ ในเรื่องต่างๆ เช่น ที่ประทับ เรือพระที่นั่ง แพทย์ในยุโรปซึ่งจะถวายการตรวจรักษา และการมีหนังสือราชการถึงประเทศที่จะเสด็จฯ ดังนี้

เมื่อตกลงพระทัยแล้วว่า จะเสด็จฯ ยุโรป รัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ เป็นผู้อำนวยการเตรียมจัดการเสด็จฯ และโปรดให้กระทรวงการต่างประเทศเร่งจัดหาที่ประทับแรมที่เมืองซันเรโม ซึ่งเป็นที่หมายแรกที่จะประทับรักษาพระองค์

พระองค์ทรงเกรงว่า จะหาที่ประทับไม่ได้ เนื่องจากเวลาที่จะประทับนาน ๑ เดือนนั้น ตรงกับฤดูท่องเที่ยวในยุโรป กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการ เสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศมีพระโทรเลขถึงหม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากรทันที (๒๙ ตุลาคม) พระโทรเลขให้ข้อมูลชัดเจนว่า รัชกาลที่ ๕ จะเสด็จฯ ยุโรป เพื่อรักษาพระองค์ และเป็นการส่วนพระองค์ (He wishes incognito to be strictly observed)

หลีกเลี่ยงงานพิธีหรือการต้อนรับอย่างเป็นทางการให้มากที่สุด เท่าที่เป็นไปได้ ตราบเท่าที่ไม่เป็นการเสียมารยาท ในเวลาใกล้เคียงกัน รัชกาลที่ ๕ มีพระราชหัตถเลขาส่วนพระองค์ต่างหากถึงหม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากร กล่าวถึงความจำเป็นที่ต้องเสด็จฯ ดังได้กล่าวมาแล้ว

นอกจากเรื่องจัดหาที่ประทับที่เมืองซันเรโมแล้ว เรื่องสำคัญที่สุดคือ การจัดหาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญที่จะถวายการตรวจพระวรกาย รัชกาลที่ ๕ โปรดให้ติดต่อ ๔ แห่งด้วยกัน ผ่านทูตไทยในยุโรป และพระราชโอรส ได้แก่ หม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากร (ทูตประจำฝรั่งเศส) พระยาวิสูตรโกษา (ฟัก สาณะเสน) (ทูตประจำอังกฤษ) หลวงพินิจวิรัชกิจ (อุปทูตทำการแทนทูตประจำกรุงเบอร์ลิน)

พระองค์มีพระราชกระแสให้หม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากรทรงจัดหาแพทย์พิเศษสองหรือสามคนเพื่อถวายการตรวจพระวรกายโดยเร็วที่สุดเมื่อพระองค์เสด็จฯ ถึงเมืองซันเรโม "จะต้องการหมอที่เปนเอกสเปิตสำหรับรักษาโรคเช่นนี้มาตรวจดูตั้งแต่ต้นมือไป"

พระองค์ทรงส่งคำวินิจฉัยของแพทย์ไปพระราชทานด้วย แต่ทรงขอไม่ให้เปิดเผยพระอาการให้สาธารณชนทราบ "แต่ขออย่าให้อาการนี้เปนการเปิดเผยโด่งดังไปให้เปนที่เล่าฦๅตื่นเต้นกันไป" นอกจากนั้น ยังมีพระราชกระแสให้หม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากรจัดหาแพทย์ประจำพระองค์ตลอดการเสด็จประพาสยุโรป และสำหรับตามเสด็จกลับกรุงเทพฯ

ส่วนพระองค์เจ้ารังสิตประยุรศักดิ์ พระราชโอรสซึ่งทรงศึกษาอยู่ที่เมืองไฮเดลแบร์ก (Heidelberg) ประเทศเยอรมนี โปรดให้ทรงติดต่อนายแพทย์ที่เมืองไฮเดลแบร์ก ตามที่นายแพทย์โบห์แมร์กราบบังคมทูลแนะนำ ดังที่ทรงเล่าไว้ว่า ′รังสิตได้เคยพูดถึงเรื่องหมอว่าจะสืบหาไว้ก่อนแล้ว จึงได้จดหมายตามรอยไป′ และ ′...รังสิตได้สืบหาหมออยู่แล้ว...′

ต่อมาเมื่อกรมหมื่นราชบุรีดิเรกฤทธิ์เสด็จยุโรปล่วงหน้าเพื่อเตรียมการรับเสด็จ รัชกาลที่ ๕ ก็โปรดให้ทรงร่วมเลือกแพทย์ทั้ง ๓ ประเภทนั้นด้วยข้อเท็จจริงเหล่านี้ยืนยันว่า รัชกาลที่ ๕ ทรงให้ความสำคัญกับการรักษาพระองค์มาก มิฉะนั้นแล้ว คงไม่โปรดให้มีการเตรียมจัดหาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญไว้ถวายการตรวจพระวรกายทันที ณ ที่หมายแรกของการประทับในยุโรป

ต่อมา ในวันที่ ๗ พฤศจิกายน ระหว่างทรงพระประชวรและประทับที่พระราชวังบางปะอิน รัชกาลที่ ๕ ทรงมีหมายกำหนดการเสด็จฯ คร่าวๆ เริ่มตั้งแต่การเสด็จฯ ออกจากสิงคโปร์ในเดือนมีนาคม และเสด็จฯ ถึงอียิปต์เมื่อเสด็จฯ ออกจากยุโรปแล้ว

สำหรับประเทศในยุโรปที่จะเสด็จฯ ตามหมายกำหนดการ ได้แก่ อิตาลี สวิตเซอร์แลนด์ ฝรั่งเศส อังกฤษ เยอรมนี เดนมาร์ก นอร์เวย์ แล้วเสด็จฯ กลับลงมาทางเยอรมนี ออสเตรีย อิตาลี เพื่อเสด็จฯ ลงเรือที่เมืองเนเปิลส์ ตามหมายกำหนดการนี้ยืนยันว่า ที่หมายแรกที่จะประทับในยุโรป คือ เมืองซันเรโม ประเทศอิตาลี ไม่ใช่เยอรมนีเช่นที่เคยเข้าใจ

หลังจากมีหมายกำหนดการแล้ว กระทรวงการต่างประเทศไทยแจ้งทางวาจาให้ทูตและอุปทูตประเทศที่จะเสด็จฯ ให้ทราบถึงการตกลงพระทัยเสด็จฯ ยุโรปว่า "เพื่อรักษาพระโรคอย่างเดียว แลเปนการที่จะเสด็จพระราชดำเนินไม่ให้ปรากฏพระราชอิศริยศอย่างแต่ก่อน คือที่เรียกว่า สตริกต์ลี อินคอกนิโต เพื่อจะหลีกเสียซึ่งการรับรองทางราชการตามที่จะหลีกเลี่ยงได้"

นอกจากนั้น กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการทรงแจ้งให้ทูตอังกฤษ ฝรั่งเศส และญี่ปุ่นทราบด้วยว่า การเสด็จฯ ครั้งนี้ รัชกาลที่ ๕ ′...หวังว่าจะหาความสุขอย่างเดียวเท่านั้น หมอว่าแห่งใดดีก็จะประทับแลประพาศที่นั่น...′ ข้อความนี้ยืนยันว่า เมื่อทรงเตรียมการเสด็จฯ ยุโรปตั้งแต่ต้นนั้น นอกจากเมืองซันเรโม ซึ่งเป็นที่หมายแรกของการประทับรักษาพระองค์แล้ว

รัชกาลที่ ๕ ไม่มีหมายกำหนดการตายตัวว่าจะเสด็จฯ ทรงรักษาพระองค์ที่ใด (รวมทั้งเยอรมนีด้วย) การจะเสด็จฯ ทรงรักษาพระองค์ที่ไหนขึ้นอยู่กับคำกราบบังคมทูลของแพทย์ในยุโรปที่จะถวายการตรวจต่อไป

ต่อมาในวันที่ ๑๙ พฤศจิกายน กระทรวงการต่างประเทศมีหนังสือถึงทูตไทยในยุโรปให้แจ้งข่าวการเสด็จฯ ทางวาจาแก่ประเทศต่างๆ ในยุโรปฯ เช่น อิตาลี อังกฤษ เยอรมนี ฝรั่งเศส หนังสือที่มีถึงสถานทูตไทยในยุโรปกล่าวทำนองเดียวกันว่า

มีพระอาการไข้อยู่เสมอ แพทย์เห็นว่าพระอาการไข้มีสาเหตุมาจาก "อากาศไม่ดีอยู่ช้านาน ที่เรียกตามภาษาอังกฤษว่า ครอนิคมลาเรีย"พระโรคจะหายก็ต้องเสด็จฯ ไปประทับในประเทศที่มีอากาศแห้ง "แลอยู่ในท่ามกลางระหว่างประเทศร้อนและเย็นที่สุดนั้นหลายๆ เดือน"

ขอขอบคุณ

มติชนออนไลน์

พ.อ.ผศ.ดร. ศรศักร ชูสวัสดิ์

ภุมวารสวัสดิ์วัฒนาค่ะ

Create Date : 21 มิถุนายน 2554

Last Update : 21 มิถุนายน 2554 21:48:57 น.

0 comments

Counter : 636 Pageviews.