เขาเป็นคนใฝ่ธรรม ชอบเข้าวัดทำบุญ อีกทั้งยังเป็นตัวตั้งตัวตีพาเพื่อน ๆ
ไปทอดผ้าป่าหรือทอดกฐินในถิ่นทุรกันดารเป็นประจำ แม้อายุจะมากแล้ว
ก็ยังขยันชวนคนไปสร้างโบสถ์ สร้างวิหารอย่างไม่รู้จักเหนื่อย
แต่แล้ววันหนึ่งเขาก็พบว่าตัวเองเป็นมะเร็ง
ร่างกายเขาทรุดหนักอย่างรวดเร็ว ไม่นานก็ต้องนอนติดเตียง เมื่อเข้าสู่
ระยะสุดท้าย แม้สติจะเลือนราง แต่เขามีอาการกระสับกระส่ายอย่างเห็น
ได้ชัด ลูก ๆ อยากให้พ่อไปสงบ จึงเปิดเสียงสวดมนต์และคำบรรยายธรรม
ของครูบาอาจารย์หลายท่านให้ฟัง แต่ความกระสับกระส่ายของเขากลับไม่ได
ลดลงเลย ซึ่งเป็นที่น่าแปลกใจสำหรับลูก ๆ มาก เพราะเขาเป็นคน
ธรรมะธัมโม น่าจะสงบใจเมื่อได้ฟังเสียงเหล่านั้น
เมื่อเจอเหตุการณ์อย่างนี้ ลูก ๆ ก็ไม่รู้จะทำอย่างไรขณะที่อาการ
ของเขาแย่ลงเรื่อย ๆ เพื่อนสนิทของเขาก็มาเยี่ยม พอรู้ว่าเกิดอะไรขึ้น
สิ่งแรกที่เพื่อนผู้นั้นทำก็คือพูดข้างหูเขาว่า เรื่องโบสถ์หลังนั้นที่ยังสร้าง
ไม่เสร็จ ไม่ต้องห่วงนะ พวกเราจะช่วยกันสร้างให้เสร็จ ขอให้วางใจ
พูดจบเขาก็สงบลงทันที ไม่มีอาการกระสับกระส่ายอีกเลย จนกระทั่ง
สิ้นลมภายในเวลาไม่กี่ชั่วโมงหลังจากนั้น
ก่อนที่จะป่วยหนัก เขามีความมุ่งมั่นที่จะสร้างโบสถ์หลังหนึ่งให้เสร็จ
ถึงกับตั้งปณิธานว่า ถ้าโบสถ์ไม่เสร็จ
ก็ยังตายไม่ได้ แต่ความตายไม่เคยรอท่า ทั้งยังพร้อมจะจู่โจมได้
ทุกเวลา ดังนั้น เมื่อรู้ว่าความตายกำลังย่างกรายเข้ามาในขณะที่ความ
ปรารถนายังค้างคา เขาจึงพยายามต่อสู้ขัดขืนความตาย แต่ยิ่งต่อสู้
ขัดขืนมากเท่าไรก็ยิ่งทุกข์ทรมานและยิ่งกระสับกระส่าย
ต่อเมื่อเพื่อนสนิทมาพูดให้คลายกังวล เขาจึงพร้อมรับความตาย
และนั่นคือสิ่งสำคัญที่ช่วยให้เขาจากไปอย่างสงบเมื่อวาระสุดท้ายมาถึง
หากยังมีความห่วงกังวลหรือยึดติดถือมั่น การตายอย่างสงบย่อม
เกิดขึ้นได้ยาก มิใช่แต่ความห่วงกังวลในทรัพย์สมบัติ ลูกหลาน
และคนรักเท่านั้น ความห่วงภารกิจการงานที่ยังคั่งค้างก็ทำให้
ตายอย่างทุรนทุรายได้ เมื่อถึงคราวจะต้องละจากโลกนี้ไปก็ควร
ปล่อยวางทุกสิ่ง ไม่เว้นแม้แต่งานบุญงานกุศลที่ยังไม่แล้วเสร็จ
เพราะหากปล่อยวางไม่ได้ ใจจะดิ้นรนต่อสู้กับความตาย
ซึ่งมีแต่จะลงเอยด้วยความพ่ายแพ้และทุกข์ทรมานถ้าไม่อยาก
ให้ความห่วงงานการมารบกวนจิตใจเวลาใกล้ตาย เราควรขวนขวาย
ทำกิจการงานต่าง ๆ ให้แล้วเสร็จขณะที่ยังมีเวลาและสุขภาพดี
โดยเฉพาะหน้าที่ความรับผิดชอบที่สำคัญ ๆ
การเจริญมรณสติเป็นวิธีหนึ่งที่ช่วยกระตุ้นให้เรากระตือรือร้น
ทำกิจการงานเหล่านี้ ไม่ปล่อยเวลาให้ผ่านเลยไปโดยเปล่าประโยชน์
หรือมัวทำสิ่งอื่นที่ไม่สลักสำคัญ (แต่บังเอิญมีเส้นตายให้ต้องรีบทำ
หาไม่ก็มีรสชาติที่ชวนให้หลงใหลจนลืมทำสิ่งที่ควรทำ)
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าเราจะพยายามสะสางหน้าที่การงานมิให้คั่งค้าง
ก็มักมีบางอย่างบางเรื่องที่ยังทำไม่แล้วเสร็จก็มีเหตุให้ต้องหยุดกลางคัน
เพราะโรคร้ายหรือความตายมาประชิดตัวเสียก่อน ถึงตอนนั้นก็ไม่มี
อะไรจะดีไปกว่าการทำใจยอมรับความจริงและปล่อยวางการงานเหล่านั้น
ไม่แบกหรือยึดไว้ให้เป็นเครื่องกังวลหรือสร้างความหนักอกหนักใจ
เมื่อจะจากโลกนี้ไป ก็ควรไปอย่างเบาอย่างสบายไร้ภาระใด ๆ
ดังนั้นจึงควรปล่อยวางให้หมด มิใช่แต่ปล่อยวางสิ่งที่เคยผูกพันใน
โลกนี้เท่านั้น แม้กระทั่งความอยากมีอยากเป็นในโลกหน้า
ก็ต้องวางด้วยเช่นกัน ดังที่พระพุทธองค์ตรัสว่า
เมื่อจะช่วยเหลือผู้ใกล้ตาย พึงแนะนำให้เขาละความห่วงใย
ในพ่อ แม่ บุตร ภรรยา กามคุณ 5 และสวรรค์
มีคนจำนวนไม่น้อยที่ปล่อยวางทรัพย์สมบัติ คนรักและงานการแล้ว
แต่ยังปรารถนาที่จะไปเกิดในสวรรค์ ปัญหาก็คือ
ความอยากกับความห่วงกังวลนั้นมักจะมาด้วยกัน
เหมือนสองด้านของเหรียญเดียวกัน เมื่ออยากไปสวรรค์มาก
ก็ย่อมห่วงกังวลว่าจะไม่ได้ไปสวรรค์ ความห่วงกังวล
นี้แหละที่ทำให้เป็นทุกข์ในเวลาใกล้ตาย
แม่ชีท่านหนึ่งล้มป่วยด้วยโรคมะเร็ง มีความเจ็บปวดรุนแรงมาก
ขอให้กัลยาณมิตรผู้หนึ่งไปเยี่ยมเพื่อช่วยชี้แนะวิธีบรรเทาความเจ็บปวด
เมื่อกัลยาณมิตรผู้นั้นสอบถามและซักไซ้ไล่เลียงก็พบว่า
สิ่งที่ทำให้แม่ชีท่านนั้นทุกข์มิได้มีแค่ความเจ็บปวดเพราะโรคมะเร็งเท่านั้น
หากยังมีความกังวลว่าจะไม่ได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นสูง
แม่ชีศึกษาเรื่องสุคติภูมิจนหมายมั่นในสวรรค์ชั้นสูง
แต่เป็นเพราะมีความอยากมาก จึงมีความห่วงกังวลตามมา
มิใช่ห่วงว่าจะไม่ได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นสูงเท่านั้น
แต่ยังห่วงกังวลว่าจะตายไม่สงบด้วย ซึ่งย่อมส่งผลให้ไปอบายภูมิ
ความห่วงกังวลนี้เองที่ทำให้แม่ชีทุกข์ อาจจะยิ่งกว่าความเจ็บปวด
จากก้อนมะเร็งเสียอีก อย่าว่าแต่ความอยากไปเกิดในสวรรค์เลย
แม้กระทั่งความอยากตายให้สงบก็สามารถเป็นอุปสรรคต่อการตาย
อย่างสงบได้ ยิ่งรู้มากและอยากได้การตายที่สมบูรณ์แบบก็ยิ่งกลัวว่า
จะไม่ได้ตายแบบนั้น ผลก็คือถูกความกลัวรังควานจนกระสับกระส่าย
ดังนั้น เมื่อวาระสุดท้ายมาถึง จึงควรปล่อยวางแม้กระทั่ง
ความอยากไปเกิดในสวรรค์หรืออยากตายอย่างสงบ
ใช่หรือไม่ว่า ยิ่งอยากได้ กลับไม่ได้ แต่เมื่อไม่อยากได้กลับได้