เขาถาม  

> มีเรื่องหนึ่งที่มิตรฯ ตั้งข้อสังเกตว่าสำนวนการแปลบาลีเป็นไทยแบบจารีตนั้น “อ่านยาก”

  ทำให้ผมมีข้อสังเกตว่า สำนวนการแปลบาลีเป็นไทยแบบจารีต  ไม่ได้มีเจตนาเพื่อการอ่านเอาความ  แต่อาจจะมีเจตนาเพื่อที่จะ “แปลกลับ”  ได้แบบ lossless ซึ่ง  (ถ้าข้อสังเกตผมเป็นจริง) ก็จะอธิบายได้อย่างดีว่าทำไมสนามหลวงถึงยังมีสอบ  “วิชากลับ”  ทั้งที่ดูจะไม่มีความจำเป็นอะไรเลย  (ถ้าเราเรียนบาลีเพื่อที่จะแปลพระบาลีเป็นไทย จะได้ประโยชน์อะไรกับการแปลไทยกลับเป็นพระบาลี แทนที่จะไปเน้นการแต่งภาษาบาลีให้สละสลวยไปเลยตั้งแต่ต้น?)

 

 เขาตอบ  

> ขอบพระคุณสำหรับความคิดเห็นนะคะ หากกล่าวถึงหนังสือเรียนหลักสูตรบาลีที่เป็นเล่มแปลภาษาไทย สาเหตุที่คนสมัยปัจจุบันรู้สึกว่าอ่านยาก เพราะเป็นคำแปลภาษาไทยเมื่อนานมาแล้ว แต่ปัจจุบันนี้มีหนังสือเรียนสำนวนแปลโดยอรรถใหม่ๆ ที่ใช้ภาษาสมัยปัจจุบันมากขึ้นและอ่านง่ายขึ้นแล้วค่ะ

"สำนวนการแปลบาลีเป็นไทยแบบจารีต"  นี้หมายถึง  "แปลโดยพยัญชนะ"  ใช่ไหมคะ  การแปลโดยพยัญชนะ  มีประโยชน์ตรงที่ทำให้เราสามารถแปลกลับได้   เข้าใจสำนวนภาษาต้นทาง และเป็นการเก็บรักษาในรูปแบบหนึ่ง   แต่ไม่ใช่สำหรับอ่านเอาใจความค่ะ   หากอ่านเพื่อศึกษาเนื้อความ   ควรอ่านสำนวนแปลโดยอรรถ และเลือกสำนวนที่คนสมัยปัจจุบันแปล  สื่อสารกับคนปัจจุบันได้มากกว่าสำนวนแปลที่แปลไว้เมื่อนานมากมาแล้ว
การกลับ (แปลไทยเป็นมคธ)  กับการแปล  (แปลมคธเป็นไทย)  เป็นสิ่งที่ส่งเสริมกันในแง่การเรียนรู้ค่ะ  บางสิ่งที่ผู้ศึกษาอาจไม่ได้สังเกตในวิชาแปล  ก็อาจสังเกตในวิชากลับ การแปลกลับไปมาเป็นวิธีหนึ่งที่ใช้ฝึกฝนนักแปล  การแปลพระธรรมเป็นภาษาทิเบตในสมัยคริสต์ศตวรรษที่ ๘-๙ ก็ใช้วิธีแปล  (สันสกฤตพุทธเป็นทิเบต) และตรวจสอบด้วยการกลับ  (ทิเบตเป็นสันสกฤตพุทธ) ส่วนการแต่งไทยเป็นมคธ ป.ธ.๙ และ บ.ศ.๙ นั้น ต้องอาศัยพื้นฐานจากวิชากลับค่ะ เพราะไม่ใช่การกลับตรงๆ แบบวิชากลับ  แต่มีการตีความ  ตัดเนื้อความ  ต่อความ  เติมความ  เป็นเหมือนวิชาการเขียนอย่างหนึ่ง