ฉันหยิบแฟ้มสีดำใหญ่ออกมาจากลิ้นชักข้างเตียง และบรรจงวางใบแสดงผลการเรียนฉบับสุดท้ายที่ฉันเพิ่งได้รับมาจากการขึ้นทะเบียนบัณฑิตวันนี้ลงไป แฟ้มสำหรับเก็บใบประกาศนียบัตรและผลการเรียนโดยเฉพาะซึ่งในขณะนี้มีความหนาและแทบจะไม่เหลือเนื้อที่ในการจัดเก็บเพียงพอสำหรับอะไรทั้งสิ้น

ฉันค่อย ๆ พลิกดูตั้งแต่หน้าแรก ประกอบไปด้วยผลการเรียนสมัยอนุบาล ไล่มาชั้นประถมและมัธยม นอกจากสมุดพกติดรูปนักเรียน ก็ยังมีใบประกาศนียบัตรที่เพิ่มจำนวนขึ้นตามอายุ ซึ่งล้วนแต่จะเพิ่มความหนาให้แฟ้มสีดำใหญ่นี้มากขึ้น แต่ส่วนสิ่งอันเป็นสาระสำคัญซึ่งควรจะได้กลับมามากกว่าใบรับประกันอะไรบางอย่างเล่า?... สิ่ง ๆ นั้นได้ถูกจัดเก็บลงในแฟ้มอย่างที่ควรจะเป็นแล้วหรือไม่


ยังไม่รวมปริญญาบัตรอีกหนึ่งใบในอีกเกือบเดือนข้างหน้าที่กำลังจะได้รับมา ซึ่งมีแต่จะเพิ่มพูนความหนาให้แฟ้มเก่าขลังนี้ยิ่งขึ้น หรืออาจถึงคราวจำเป็นที่จะต้องสรรหาแฟ้มเล่มใหม่มาเพื่อบรรจุเครื่องรับประกันเหล่านี้ หรือบางทีอาจต้องเปลี่ยนช่องลิ้นชักเก็บแฟ้มด้วยก็เป็นได้

แต่กระดาษใบนี้อาจเป็นใบสุดท้ายที่ทั้งชีวิตคนคนหนึ่งบากบั่นเพื่อให้ได้มา และเมื่อได้มาแล้วก็อาจไม่สมควรเก็บลงแฟ้มและปล่อยให้อยู่ภายในลิ้นชัก แต่กลับควรค่าแก่การใส่กรอบประดับความภูมิใจตามค่านิยมเคียงข้างรูปถ่ายคล้ายคลึงกับภาพอื่น ๆ ที่คุ้นเคยเสียมากกว่า

กระดาษใบนี้นี่เองใช่ไหม...ที่ฉันทุ่มเททั้งชีวิตเพื่อให้ได้มันมาเป็นของประดับชิ้นหนึ่งในบ้าน แล้วอันที่จริง มันคือความสำเร็จที่แท้จริงที่รอคอยหรือว่าเป็นเพียงค่านิยมที่สร้างขึ้นมากันแน่?

ในชีวิตฉันทั้งชีวิตไม่เคยมีความคิดที่จะต่อต้านระบบการศึกษา ไม่เคยคิดว่าตัวเองจะตั้งคำถามกับใบปริญญาว่ามันเป็นเพียงกระดาษใบเดียว ไม่เคยซาบซึ้งกับวรรคทองในหนังสือฉันจึงมาหาความหมายของวิทยากร เชียงกูรทั้งสิ้น

แต่สิ่งที่ทำให้ฉันหันมาถามตัวเองด้วยคำถามนั้น อาจเป็นเพราะในวันนี้ฉันกลายเป็น “บัณฑิตใหม่” ตามที่ใคร ๆ ในสังคมพร่ำเรียกกัน และได้มองย้อนกลับไปทั้งชีวิตของฉันที่ใช้ให้หมดไปเพื่อแลกกระดาษมากมายเต็มแฟ้ม แต่กลับมองเห็นความจริงที่ว่า ส่วนที่เพิ่มพูนขึ้นมาในชีวิตฉันแล้วกลับไม่ได้มาจากเบื้องหลังของกระดาษเหล่านั้นเลย

แต่จะมีใครสักมากน้อยที่ตระหนักได้ว่าค่าของความสำเร็จไม่ได้มีเพียงแค่การอ้างเอกสารปึกใหญ่ในการสมัครงาน จะมีใครเข้าใจและมองทะลุไปถึงเบื้องลึกภายใต้แฟ้มเล่มหนาว่าไม่ได้มีเพียงความสามารถจากการชนะเลิศการประกวด จะมีสักกี่คนที่ตัดสินคนด้วยการให้โอกาสอันปราศจากเครื่องรับประกัน ...

คงต้องรอสักวันที่วิถีประชานี้ถูกปฏิเสธ ปัญหานี้จึงจะได้รับการแก้ไข แม้คำถามในใจจะได้ถูกตอบแล้วว่า ใบปริญญาเป็นเพียงแค่ค่านิยม ก็ตาม แต่ท้ายที่สุดก็คงต้องก้าวเดินต่อไปภายใต้กรอบที่ถูกขีดขึ้นมาอย่างเคยเป็น ...


ฉันเก็บแฟ้มใหญ่บรรจุเกียรติคุณเล่มหนาลงในลิ้นชักเช่นเดิม พร้อมกับปัญหาที่ยังคงตกค้างรอทางแก้ไขที่รอมชอมที่สุดในสักวัน ในเมื่อทุกอย่างได้ถูกจัดวางให้เดินไว้เช่นนั้นแล้วตั้งแต่เริ่มแรกที่มีแฟ้มเล่มนี้เข้ามาในชีวิต
... ค่าของความสำเร็จก็ยังคงวัดได้เพียงแค่ตัวอักษรไม่กี่ตัวบนกระดาษไม่กี่แผ่นอยู่ดี


*เขียนไว้เมื่อ สิงหาคม 2548