Coffee and Cigarettes
ไร้แก่นสารบนโต๊ะกาแฟ

พล พะยาบ
คอลัมน์อาทิตย์เธียเตอร์ มติชนรายวัน 6 พฤศจิกายน 2548

---

จิม จาร์มุสช์ จัดเป็นขาโจ๋ตัวจริงในแวดวงหนังอเมริกันอินดี้ เพราะตั้งแต่เข้าวงการด้วยหนังเรื่องแรก Permanent Vacation ตั้งแต่ปี 1980 จาร์มุสช์ไม่เคยชายตามองชายคาสตูดิโอใหญ่เลยสักครั้ง เขามุ่งมั่นทำหนังเล็กๆ ตามใจตัวเอง เป็นที่รู้จักชื่นชมในกลุ่มนักดูหนังเฉพาะทาง

Mystery Train(1989) Dead Man(1995) Ghost Dog – The Way of Samurai(1999) เหล่านี้คือหนังเด่นของจาร์มุสช์ที่ไม่ได้มีชื่อเสียงในวงกว้างเท่าไรนัก

กระทั่งบอกได้ว่า Broken Flowers(2005) คืองานที่ทำให้คนรู้จักเขามากขึ้น และอาจจะมากขึ้นเป็นจำนวนมากกว่าที่เคยมีคนรู้จักเขามาตลอด 20 ปีเสียอีก

สำหรับ Coffee and Cigarettes เป็นผลงานรวมหนังสั้นขาว-ดำ ที่ออกมาในปี 2003 หรือก่อนหน้า Broken Flowers มีจุดเริ่มต้นจากหนังสั้นเรื่อง Coffee and Cigarettes ที่จาร์มุสช์ทำให้รายการ Saturday Night Live เมื่อปี 1986 มี โรแบร์โต้ เบนิญี่ เมื่อครั้งยังไม่โด่งดังจาก Life is Beautiful กับสตีฟ ไรท์ เป็นนักแสดงเดินเรื่อง

หนังสั้นเรื่องนี้ในวันนั้นเปลี่ยนชื่อเป็น Strange to Meet You ในฉบับล่าสุด

จากหนังสั้นเรื่องแรก จาร์มุสช์จึงมีดำริจะทำหนังสั้นเกี่ยวกับบทสนทนาบนโต๊ะกาแฟเพิ่ม เพื่อรวบรวมเป็นหนังยาว โดยไม่ได้กำหนดเวลาไว้ว่าต้องทำเสร็จเมื่อไร ดังนั้น กว่าจะได้ทำเรื่องที่สอง Coffee and Cigarettes: Memphis Version หรือ Twins ก็ล่วงเลยมาอีก 3 ปี ระหว่างที่เขาถ่ายทำเรื่อง Mystery Train ในเมมฟิส


ปี 1992 Coffee and Cigarettes: Somewhere in California นำแสดงโดยร็อกเกอร์จอมเก๋าอย่าง อิกกี้ ป๊อป และทอม เวท ไปไกลถึงขั้นได้รางวัลหนังสั้นที่เมืองคานส์ในปีต่อมา

หลังจากหอบรางวัลกลับนิวยอร์คด้วยไฟที่คุโชน จาร์มุสช์ถ่ายทำอีก 2 เรื่องรวดภายในวันเดียว นั่นคือ Renée และ No Problem แล้วจึงเว้นวรรคยาวนาน กว่าจะได้ตะลุยทำเพิ่มอีก 6 เรื่อง ภายใน 2 สัปดาห์ ช่วงต้นปี 2003

จนสำเร็จลุล่วงรวบรวมได้เป็น Coffee and Cigarettes หนังอายุการหมักบ่มยาวนานถึง 17 ปี

หนังสั้น 11 เรื่อง ไล่เรียงเรื่องราวและนักแสดงดังนี้

1.Strange to Meet You เบนิญี่กับไรท์คุยกันเรื่องกาแฟและบุหรี่ล้วนๆ

2.Twins ฝาแฝด โจอี้ และซินเก ลี คุยกันไปทะเลาะกันไปในร้านกาแฟ มีบริกรจอมจุ้นแสดงโดย สตีฟ บุสเซมี มาโม้เรื่องเอลวิส เพรสลีย์ ให้ฟัง

3.Somewhere in California อิกกี้ ป๊อป กับทอม เวท ดื่มกาแฟแล้วจุดบุหรี่สูบฉลองการเลิกสูบบุหรี่(?!) พร้อมด้วยการพูดคุยที่ฟังอึดอัดกระอักกระอ่วน

4.Those Things’ll Kill Ya โจเซฟ ริกาโน กับวินนี่ เวลลา มาในมาดมาเฟียรุ่นใหญ่ ฝ่ายหนึ่งต่อว่าอีกฝ่ายว่าไม่ยอมเลิกสูบบุหรี่ ทำตัวไร้สาระ

5.Renée สาวฝรั่งเศสนั่งดื่มกาแฟในร้านอาหาร เธออ่านนิตยสารเกี่ยวกับปืนด้วยความเพลิดเพลิน แต่ อี.เจ.โรดริเกซ บริกรหนุ่มคอยขัดจังหวะอยู่ตลอดเวลา


6.No Problem อเล็กซ์ เดสคาส กับ ไอแซค เดอ บังโคเล เพื่อนเก่ามาเจอกัน คนหนึ่งคิดว่าเพื่อนอยากเจอเพราะมีปัญหาอะไร จึงเอาแต่ซักไซ้จนไม่เป็นอันพูดคุย

7.Cousins นักแสดงสาวฝีมือดี เคท แบลงเช็ตต์ มาควบ 2 บท บหหนึ่งเป็นตัวเธอเอง อีกบทหนึ่งเป็นญาติตกอับที่แวะมาหา ความแตกต่าง-ห่างไกลกันทำให้การดื่มกาแฟกับสูบบุหรี่ไม่ได้เป็นการพักผ่อน แต่เป็นกิจกรรมแก้ขัด

8.Jack Shows Meg His Tesla Coil พี่น้องชายหญิง แจ็ค และเม็ก ไวท์ คุยกันเรื่องสิ่งประดิษฐ์ “เครื่องนำไฟฟ้ากระแสสลับ” ของน้องชาย ซึ่งดูแล้วไม่รู้ว่าสร้างขึ้นมาทำไม

9.Cousins? อัลเฟรด โมลินา นัดเจอ สตีฟ กูแกน เพื่อบอกให้ทราบว่าทั้งสองคนเป็นญาติกัน โดยสืบย้อนไปว่ามีทวดของทวดคนเดียวกัน ตอนแรกกูแกนไม่ค่อยอยากสุงสิงด้วย แต่พอรู้ว่าโมลินาสนิทกับ สไปค์ จอนซ์ ผู้กำกับฯดัง ก็เปลี่ยนท่าทีประจบประแจงโมลินาทันที

10.Delirium แร็ปเปอร์ GZA และ RZA ไม่ดื่มกาแฟ แต่ดื่มชาสมุนไพรแทน มี บิล เมอร์เรย์ ปลอมตัวเป็นบริกรมานั่งด้วย

11.Champagne วิลเลี่ยม ไรซ์ กับเทย์เลอร์ มีด ชายชราจิบกาแฟคุยกันในวันสบายๆ ช่วงปลายของชีวิต

องค์ประกอบร่วมของหนังสั้นทั้ง 11 เรื่อง นอกจากจะให้ตัวละครดื่มกาแฟ-สูบบุหรี่เหมือนกันแล้ว องค์ประกอบฉากอื่นๆ ยังคล้ายกัน เช่นผ้าปูโต๊ะลายตารางหมากรุก บทสนทนาซ้ำๆ กันเกี่ยวกับปารีส อาชีพหมอ หรืออาการเห็นภาพราวกับกำลังขับรถเร็วๆ นอกจากนี้ยังมีโมทีฟภาพมุม 90 องศา เห็นตัวละครเติมนม คนกาแฟ แทบจะทุกเรื่อง


ข้อดีขององค์ประกอบร่วมคือ เมื่อนำหนังสั้นมารวมกันแล้ว สามารถนำเชื่อมโยงถึงกันได้ ไม่เป็นเอกเทศจนต่างทิศต่างทาง

จุดเด่นอย่างหนึ่งของหนังคือบทภาพยนตร์โดยจาร์มุสช์ โดยเฉพาะมุขตลกประชดประเทียด ท่ามกลางบทสนทนาที่ไม่มีแก่นสารเท่าใดนัก เรื่องที่ผู้เขียนชอบที่สุดคือ Cousins เพราะสะกิดคนในแวดวงฮอลลีวู้ดได้เจ็บๆ คันๆ มีอารมณ์ขัน ราบรื่น และมีสีสันที่สุดในรวมหนังสั้นชุดนี้

โดยรวมแล้ว Coffee and Cigarettes เป็นหนังดูสบายๆ สมกับเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับการดื่มกาแฟในช่วงคอฟฟี่เบรค

ก่อนจะ “อิ่ม-อร่อย” กับมื้อใหญ่ชื่อ Broken Flowers ในลำดับต่อมา