กระผมได้อ่านประวัติการปฏิบัติธรรมของหลวงปู่เมื่อสมัยเดินธุดงค์ว่า

หลวงปู่เข้าใจเรื่องจิตได้ดีว่า จิตปรุงกิเลส หรือว่ากิเลสปรุงจิต ข้อนี้หมายความว่าอย่างไร

หลวงปู่อธิบายว่า

“จิตปรุงกิเลส คือ การที่จิตบังคับให้กาย วาจา ใจ กระทำสิ่งภายนอก

ให้มี ให้เป็น ให้ดี ให้เลว ให้เกิดวิบากได้

แล้วยึดติดอยู่ว่า นั่นเป็นตัว นั่นเป็นตน ของเรา ของเขา

กิเลสปรุงจิต คือ การที่สิ่งภายนอกเข้ามาทำให้จิตเป็นไปตามอำนาจของมัน

แล้วยึดว่ามีตัว มีตนอยู่ สำคัญผิดจากความเป็นจริงอยู่ร่ำไป”

จากหนังสือ “หลวงปู่ฝากไว้” บันทึกคติธรรมและธรรมเทศนา

ของพระราชวุฒาจารย์ (หลวงปู่ดูลย์ อตุโล)

รวบรวมบันทึกไว้โดย พระโพธินันทมุนี