คือขนมจากผลท้อและหัวคนป่า

ที่บ้านคุณปู่คุณย่าของลูก ๆ ประกอบอาชีพทำขนมจากแป้งสาลีซึ่งใช้เป็นของไหว้มาตั้งแต่ครั้งสมัยคุณทวด สืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบันนี้ก็ยังมีคุณอาผู้ชายของลูก ๆ ดูแลกิจการทำขนมไหว้อยู่

แต่ขนมหลักที่รับทำก็คือลูกซิ่วท้อ ซึ่งเดี๋ยวนี้เหลือร้านค้าทำอยู่เพียงไม่กี่ร้านเท่านั้น นอกจากลูกซิ่วท้อก็ยังมีขนมอื่น ๆ อีก เช่น ลูกฮับท้อ ฮุกชิ่ว (หัตถ์พระพุทธ) หมี่เปา หมั่นโถว ซาลาเปาประเภทต่าง ๆ ฯลฯ

เวลาพูดถึงซาลาเปาคนทั่วไปรู้จักกันดี แต่เมื่อพูดถึงลูกซิ่วท้อกลับต้องอธิบายกันยกใหญ่ว่ามันมีหน้าตาผิดแปลกจากซาลาเปาที่คนทั่วไปรู้จักอย่างไรบ้าง ลูก ๆ ของผู้เขียนเองก็มักจะชอบกินซาลาเปามากกว่าลูกซิ่วท้อ อาจเพราะซาลาเปามีขายอยู่ทั่วไปตามท้องตลาด ส่วนลูกซิ่วท้อนั้นคนไม่ค่อยจะรู้จัก เพราะจะใช้ในงานมงคลและบางโอกาสเท่านั้น

แม้จะบอกว่าขนมมีรูปทรงคล้ายลูกท้อ แต่ทว่าก็ยังไม่ชัดเจนเท่ากับคำอธิบายที่ว่า เป็นซาลาเปาลักษณะคล้ายนมสาว ที่ยอดมีสีแดง อย่างนี้ชัดเจนกว่ากันเยอะ และผู้รับฟังคำอธิบายมักจะนึกภาพออกและบอกว่าถ้าอย่างนี้ล่ะก็รู้จักและเคยเห็นแน่นอน

ลูกซิ่วท้อ เป็นซาลาเปามีลักษณะรูปทรงคล้ายผลท้อ ส่วนบนจะพ่นสีแดง (ซึ่งเป็นสีผสมอาหาร รับประทานได้ปลอดภัย) ข้างในลูกซิ่วท้อนิยมห่อไส้หวานเป็นไส้ถั่วเหลืองกวน ยกเว้นลูกซิ่วท้อลูกจิ๋ว ๆ เล็ก ๆ ที่มักจะใช้จัดวางรอบจานผัดหมี่ในการจัดโต๊ะจีน ซึ่งมักจะไม่มีไส้

คำว่า “ซิ่ว” ภาษาจีนมีความหมายว่าอายุยืน ขนมซิ่วท้อจึงน่าจะตีความได้ว่าเป็นขนมรูปท้อที่ทำให้อายุยืน ดังนั้นในวันเกิดชาวจีนจึงนิยมกินซิ่วท้อกัน โดยจะจัดวางเรียงรอบจานผัดหมี่ เพราะทั้งเส้นหมี่และซิ่วท้อล้วนเป็นสัญลักษณ์ของความมีอายุยืนยาว

ที่มาที่ไปของขนมซิ่วท้อถูกเล่าต่อ ๆ กันมาว่า ชาวจีนเชื่อว่าลูกท้อเป็นผลไม้วิเศษที่อยู่ในสวนบนสวรรค์ของเง็กเซียนฮ่องเต้ แม้แต่เห้งเจียซึ่งเป็นศิษย์เอกของพระถังซัมจั๋งก็ยังเคยบุกไปบนสรวงสวรรค์เพื่อขโมยผลท้อไปกิน เพราะเชื่อว่าใครที่กินผลท้อเข้าไปจะมีอายุยืนยาว และนับเป็นผู้มีบุญวาสนาบารมี

ผลท้อนั้นเป็นผลไม้ดั้งเดิมของชาวจีน แต่ทางภาคเหนือของไทยเดี๋ยวนี้ ก็มีการปลูกมากจนกลายเป็นผลไม้พื้นเมืองไปแล้ว ในประวัติศาสตร์ของจีน เช่นเรื่องอั้งยี่ซึ่งเป็นสมาคมลับที่ตั้งขึ้นมาเพื่อล้มล้างราชวงศ์ไต้เชง และฟื้นฟูราชวงศ์เหม็งได้กล่าวถึงต้นท้อไว้ในคำสาบานของพวกเขา โดยอ้างถึงคำสาบานเป็นพี่น้องกันของเล่าปี่ กวนอู และเตียวหุย ที่สวนต้นท้อหลังบ้านของเตียวหุย

ในวรรณคดีเรื่องอื่น ๆ ของจีน ถ้ามีฉากหรือเรื่องราวเกี่ยวกับต้นไม้หรือผลไม้ก็เป็นต้องมีต้นท้อหรือผลท้อเข้าไปร่วมอยู่ด้วยเสมอ โดยเฉพาะเมื่อตอนเปรียบเทียบความงามของหญิงสาว มักมีวลีที่ว่า แก้มแดงราวกับดอกท้อ

ที่ว่ากันว่าท้อเป็นผลไม้ศักดิ์สิทธิ์ ใครได้กินเข้าไปแล้วจะมีอายุยืน ก็เพราะมีเรื่องเล่ากันมาว่า พระผู้เป็นมารดาบนสวรรค์ชั้นที่ 9 ปลูกต้นท้อต้นหนึ่งไว้ในสวน ด้วยการปลูกในก้อนหยกและทับทิม ทำให้ใบของมันมีสีเขียวอยู่ตลอดปี ส่วนผลก็มีสีแดงสดปลั่ง แต่กว่าที่มันจะออกช่อก็ต้องใช้เวลากว่าร้อยปี กว่าจะออกผลก็ต้องใช้เวลาถึงสองร้อยปี กว่าผลจะสุกก็ต้องใช้เวลาอีกสามร้อยปี และต้นท้อนี้จะออกผลครั้งละเพียง 3 ผลเท่านั้น

พระผู้เป็นมารดาจะให้ผลท้อนี้เป็นของขวัญวันเกิดแก่ผู้ที่เหมาะสม ใครโชคดีได้รับผลท้อไป ก็จะมีชีวิตยืนยาวถึงร้อยปี

เมื่อเวลาผ่านไปเป็นพันล้านปี พระผู้เป็นมารดาก็ยังเหลือผลท้อในสวนเป็นจำนวนมาก เพราะแม้ต้นท้อจะให้ผลน้อย แต่ผลที่ออกมาจะคงอยู่ตลอดไป อีกทั้งคนที่นางจะมอบผลท้อให้ก็มีอยู่ไม่กี่คน

บนสวรรค์ชั้น 9 ที่ว่านั้นไม่มีผู้ใดต้องการได้ผลท้ออายุวัฒนะ แต่ถึงอย่างนั้นนางก็ให้การดูแลรักษาอย่างเข้มงวดกวดขัน เพราะกลัวจะมีการลักขโมยไปขายที่โลกมนุษย์ เมื่อไม่มีใครหาซื้อผลท้อที่ว่าได้ ชาวจีนจึงคิดทำผลท้อจากแป้งหมี่หรือแป้งสาลีสำหรับฉลองในงานวันเกิดขึ้นแทน จึงมีขนมซิ่วท้อหน้าตาแปลก ๆ ให้เราใช้เป็นของไหว้และของกินมาจนถึงทุกวันนี้

ส่วนซาลาเปาไส้ต่าง ๆ ที่เราเห็นขายกันอยู่ทั่วไปในท้องตลาด ก็มีที่มาอีกแบบหนึ่ง เล่ากันว่า จูเกาเหลียงเป็นจอมยุทธที่เก่งกล้าสามารถ มีสติปัญญาแหลมคม นับเป็นบุคคลสำคัญของจีน เมื่อครั้งที่ยังเป็นแม่ทัพในราชอาณาจักรโซยุกหรือจังหวัดเสฉวนในปัจจุบัน เขามีแผนจะบุกโจมตีหัวเมืองทางภาคตะวันออก แต่เขาจะต้องปราบอาณาบริเวณภาคใต้ที่ปกครองโดยชาวเขาป่าเถื่อนให้ได้เสียก่อน เพราะเกรงจะถูกก่อกวนระหว่างทำการรบอีกด้าน ซึ่งชาวเขาเผ่านี้มีหมานฮู้เป็นหัวหน้าเผ่า

พวกชาวเขาแม้จะมีรูปร่างเข้มแข็งกำยำล่ำสันอย่างไรก็สู้ทัพของจอมยุทธผู้ยิ่งใหญ่ไม่ได้ การสู้รบครั้งแรกสิ้นสุดลงในเวลาไม่นานนัก จูเกาเหลียงมีชัยเหนือหมานฮู้ แต่ผู้แพ้ก็ไม่ยอมแพ้กลับบอกว่าถึงตัวเขาตายก็ไม่เสียดายชีวิต แต่ที่แพ้เป็นเพราะเขายังไม่ทันได้ตั้งตัวมากกว่า

จูเกาเหลียงไม่เห็นประโยชน์ในการฆ่าหัวหน้าเผ่า จึงได้ปล่อยตัวไป พร้อมทั้งให้โอกาสกลับมาสู้รบกันใหม่ ซึ่งหลังจากนั้น จูเกาเหลียงกับหมานฮู้ก็สู้รบปรบมือกันมานานอีกถึง 7 ครั้ง ซึ่งทั้ง 7 ครั้งนี้ ตัวหมานฮู้หัวหน้าเผ่าก็ถูกจูเกาเหลียงจับได้ แต่ทุก ๆ ครั้ง หมานฮู้ต้องแก้ตัวถึงความพ่ายแพ้ของตนต่าง ๆ นานาเสมอ

ในที่สุด หมานฮู้ก็ยอมรับความพ่ายแพ้อย่างกล้าหาญ เพราะรู้ดีแก่ใจว่าทำอย่างไรก็ไม่มีทางสู้จูเกาเหลียงได้ นอกจากรับความพ่ายแพ้แล้วเขายังยกย่องจูเกาเหลียงด้วย และเขาก็ให้คำมั่นสัญญาว่าต่อไปนี้จะไม่ให้คนของเขาไปป่วนในราชอาณาจักรโซยุกอีก

นับเป็นชัยชนะครั้งยิ่งใหญ่ของจูเกาเหลียงเพราะถึงกับทำให้ศัตรูนิยมและยกย่องได้ เมื่อจูเกาเหลียงได้รับชัยชนะในการสู้รบทั้งทางภาคใต้และภาคตะวันออกแล้ว เขาได้ยกทัพกลับคืนราชอาณาจักรโซยุก โดยมีหมานฮู้ติดตามไปส่งถึงชายแดน

ทั้งหมดพากันมาถึงแม่น้ำสายหนึ่งซึ่งเชื่อกันว่าการที่จะข้ามแม่น้ำสายนี้ไปได้อย่างปลอดภัยจะต้องเซ่นสังเวยด้วยหัวคนเสียก่อน การเซ่นนี้เป็นการเซ่นผี ที่ต้องทำเช่นนี้ก็เพราะว่ามีผู้บริสุทธิ์หลายคนถูกฆ่าตายในการสู้รบ ด้วยเหตุนี้ผีเหล่านั้นจึงต้องการหัวคนเพื่อเป็นการล้างแค้น และด้วยความเชื่ออย่างนี้ พวกชาวเขาของหมานฮู้จึงต้องอุทิศหัวของพวกเขาให้กับแม่น้ำสายนี้มาเนิ่นนาน

จูเกาเหลียงไม่เห็นด้วยกับเรื่องนี้ เขาให้เหตุผลว่าที่ฆ่าคนแล้วเอาหัวมาเซ่นผีเพื่อไม่ให้ผีมาหลอกหลอนตามรังควานนั้น ทำไมต้องฆ่าคนที่บริสุทธิ์ต้องเบียดเบียนชีวิตกันด้วย และต่อไปผีของคนที่ถูกฆ่านี้ก็จะต้องกลับมาจองเวรจองกรรมกันอีก ซึ่งก็จะกลายเป็นปัญหาลูกโซ่ไม่สิ้นสุดเสียที

เขาว่าประเพณีนี้ควรเปลี่ยนแปลงได้แล้ว ถึงจะเป็นความจริงที่ว่า ผีต้องการบางสิ่งบางอย่างเช่นหัวคนก็ตาม แต่ทำไมจึงไม่คิดทำอะไรก็ได้ให้เป็นสิ่งซึ่งมีลักษณะคล้าย ๆ กับหัวคนเพื่อใช้เป็นเครื่องเซ่นเล่า

จูเกาเหลียงคิดได้ดั่งนี้จึงมีคำสั่งให้เอาแป้งยัดไส้ด้วยเนื้อทำเป็นรูปหัวคน ใช้เสมือหนึ่งเป็นหัวคน โยนลงไปในแม่น้ำ จากนั้นทหารของเขาก็ข้ามแม่น้ำสายนั้นไปได้ด้วยความปลอดภัย ตั้งแต่นั้นมาก็ไม่มีการเอาหัวคนไปเซ่นสังเวยให้แก่ผีที่แม่น้ำสายนั้นอีกต่อไป

ด้วยการเอาแป้งและเนื้อทำเป็นรูปหัวคนป่าจำลองนี้เอง ต่อมาจึงได้มีคนนำไปทำเป็นของกิน ซึ่งใครได้กินแล้วเป็นต้องชอบใจ ในไม่ช้าหัวคนป่าจำลองที่ว่าก็ได้กลายเป็นของชอบของทุกคน

แต่เพื่อให้เกิดสุนทรียภาพในการกินของกินชนิดนี้ จึงได้มีการพัฒนาเปลี่ยนรูปลักษณะจากหัวคนป่ากลายมาเป็นรูปมวยผมของสตรีแทน และตั้งชื่อเรียกของกินชนิดนี้ว่า “ซาลาเปา” ซึ่งก็แปรเสียงและความหมายมาจากคำภาษาจีนว่า “ซัวปานั้ง” ที่แปลว่า คนป่าเถื่อน นั่นเอง

เป็นอันว่าขนมซิ่วท้อ มีที่มาจากผลท้อซึ่งถือเสมือนเป็นยาอายุวัฒนะของจีน มาจากสิ่งที่เป็นมงคล ในขณะที่ซาลาเปา มีที่มาจากหัวคนป่าซึ่งใช้ในการเซ่นไหว้ผีที่เป็นคนซึ่งถูกฆ่าตายในสนามรบแล้วมาสิงสถิตอยู่ที่แม่น้ำ ทั้งสองเรื่องดูเหมือนมีที่มาแตกต่างกันอย่างลิบลับ แต่ท้ายที่สุดก็กลายมาเป็นของกินที่แสนอร่อย กลายเป็นของมงคลคือใช้เป็นของไหว้ และใช้ในพิธีการต่าง ๆ ของชาวจีน โดยลูกซิ่วท้อเน้นให้เห็นความหมายในทางอายุยืน ส่วนซาลาเปานั้นให้ความหมายในทางเฟื่องฟูเจริญรุ่งเรืองเพราะความฟูเบาของเนื้อแป้งที่ใช้ในการทำขนมนั่นเอง

แต่สำหรับความเชื่อเรื่องอายุยืนหรือยาอายุวัฒนะแล้ว ผู้เขียนเห็นด้วยตามพระไตรปิฎกมากกว่า ที่ว่าธรรมะที่ส่งเสริมสุขภาพคือยาอายุวัฒนะ ได้แก่ รู้จักทำความสบายแก่ตนเอง รู้จักประมาณในการเสพสิ่งสบาย รู้จักบริโภคอาหารที่ย่อยง่าย รู้จักประพฤติเหมาะสมในเรื่องเวลา และรู้จักประพฤติพรหมจรรย์ ลด ละ เลิกจากกามารมณ์

ถึงกระนั้นก็เถอะ ไม่ว่าคนเราจะมีอายุยืนยาวแค่ไหน ก็ไม่พ้นต้องตายลงสักวัน สิ่งที่ต้องคิดและต้องทำให้มากก็คือการกระทำความดี ผู้เขียนชอบคำกล่าวของใครคนหนึ่งที่ว่า “พึงรู้สึกละอายใจ ถ้าท่านมิได้ทำคุณงามความดีแก่เพื่อนมนุษย์คนใดก่อนที่ท่านจะลาจากโลกนี้ไป”

Create Date : 18 เมษายน 2549		4 comments
Last Update : 18 เมษายน 2549 22:54:39 น.
Counter : 3750 Pageviews.
Share Tweet