วสันตดิลกฉันท์ 14

วสันตดิลกฉันท์ 14 เป็นฉันท์ที่ออกแบบฉันทลักษณ์มาได้ลงตัวที่สุดในความเห็นของ จขบ. ทั้งจังหวะ ทั้งจำนวนคำ ทั้งตำแหน่งครุ ลหุ

ฉันท์ที่ออกแบบฉันทลักษณ์ได้ค่อนข้างดีมีอีกไม่มากนัก และเป็นฉันท์ที่ จขบ. เลือกใช้เขียนมหาภารตะยุทธทั้งสิ้น

สัทธราฉันท์ 21
อีทิสังฉันท์ 20
สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ 19
มาลินีฉันท์ 15
ภุชงคปยาตฉันท์ 12
โตฎกฉันท์ 12
กมลฉันท์ 12
วังสัฏฐฉันท์ 12
อินทรวิเชียรฉันท์ 11
อุเปนทรวิเชียรฉันท์ 11
สาลินีฉันท์ 11
อุปัฏฐิตาฉันท์ 11
วิชชุมมาลาฉันท์ 8 (ที่มีแต่คำครุ ล้วนๆ)
มาณวกฉันท์ 8


ฉันทลักษณ์ของ วสันตดิลกฉันท์ 14
00101110 - - - 110102
00101112 - - - 110103 .. บท1

00101110 - - - 110103
00101113 - - - 110104 .. บท2

1=ลหุ
นอกนั้น ครุ
เลขเดียวกัน = สัมผัสสระ


จะเห็นได้ว่า
วรรคหน้าคล้ายกับอินทรวิเชียรฉันท์ เพียงแต่เพิ่ม ลหุ3ตัว แทรกก่อน ครุตัวหลัง
วรรคหลังเหมือนกันทุกประการ

ยกตัวอย่างบทเก่งของสองท่าน มาวางให้ดู

อิลราชคำฉันท์
ท่านผัน สาลักษณ์

๏ เรืองรองพระมณฑิรพิจิตร - - - กลพิศพิมานบน
ก่องแก้วและกาญจนระคน - - - รุจิเรขอลงกรณ์
๏ ช่อฟ้าก็เฟื้อยกลจะฟัด - - - ดลฟากทิฆัมพร
บราลีพิไลยพิศบวร - - - นพศูลสล้างลอย
๏ เชิงบัทม์พระบัญชรเขบ็จ - - - มุขเด็จก็พราวพลอย
เพดานก็ดารกพะพรอย - - - พิศเพียงนภาพลาม
๏ สิงหาศน์จรูญจตุรมุข - - - บมิแผกพิมานงาม
พื้นภาพอำพนพิพิธตาม - - - ตละเนื่องพะนังนอง
๏ ภาพครุฑก็ยุดอุรคแผ่ - - - กรเพียงจะผาดผยอง
เทพนมขนัดกษณมอง - - - มรุเทพทิพาลัย
๏ เบื้องบรรจถรณทิพอาส- - - - นก็เอี่ยมอุไรไพ-
จิตรลายจำหลักฉลุพิไล- - - - ยพิลาสลดามาลย์
๏ ชั้นฉัตรสกาวทุกุลพัสตร์ - - - รุจิรัตน์อลังการ
เขนยขนนระคนบุษปปาน - - - รสทิพประเทืองใจ
๏ เนืองแน่นอนงค์นิกรนาฎ - - - ทนุบาทบำเรอไท
เฉิดโฉมประโลมกมลใคร - - - ยลพิศก็พิศวง
๏ แน่งนางประหนึ่งวรสุราง - - - คสอางสอาดองค์
ร่ายเรียงบำเรออมรทรง - - - สุรภพพิมานเมือง
๏ ราชูประโภคปริโภ - - - คพิพัฒนะนองเนือง
สมบัติสมบุรณเรือง - - - วรราชภิรมย์ชมฯ
.
.
.
สามัคคีเภทคำฉันท์
ชิต บุรทัต

๏ อำพลพระมนทิรพระราช - - - สุนิวาสน์วโรฬาร์
อัพภันตรไพจิตรและพา- - - - หิรภาคก็พึงชม
๏ เล่ห์เลื่อนชะลอดุสิตฐา- - - - นมหาพิมานรมย์
มารังสฤษฏ์พิศนิยม - - - ผิจะเทียบก็เทียมทัน
๏ สามยอดตลอดระยะระยับ - - - วะวะวับสลับพรรณ
ช่อฟ้าตระการกลจะหยัน - - - จะเยาะยั่วทิฆัมพร
๏ บราลีพิลาสศุภจรูญ - - - นภศูลประภัสสร
หางหงส์ผจงพิจิตรงอน - - - ดุจกวักนภาลัย
๏ รอบด้านตระหง่านจัตุรมุข - - - พิศสุกอร่ามใส
กาญจน์แกมมณีกนกไพ- - - - ฑุรย์พร่างพะแพรวพราย
๏ บานบัฏพระบัญชรสลัก - - - ฉลุลักษณ์เฉลาลาย
เพดานก็ดารกะประกาย - - - ระกะดาษประดิษฐ์ดี
๏ เพ่งภาพตลอดตะละผนัง - - - ก็มลังเมลืองศรี
มองเห็นสิเด่นประดุจมี - - - ชิวแม่นกมลครอง ฯ
.
.
.
ข้อสังเกตุในบทที่ยกมา ..
1.คำท้ายวรรคที่อยู่ในรูปวรรณยุกต์มีแค่วรรคเดียว คือ .. ภาพครุฑก็ยุดอุรค"แผ่"
2.เสียงท้ายวรรค 2 ลงเสียงจัตวาประปรายแต่น้อยกว่าเสียงสามัญมาก
3.คำที่ 3 ของวรรค 2 ไม่สัมผัสสระกับคำท้ายวรรค 1 ทุกวรรคแต่อย่างใด

เพราะนั่นคือ ข้อนิยม ที่ไม่ใช่ ข้อบังคับ


.
.
.
การใช้ 2ลหุ+คำครึ่ง ปิดท้ายวรรคหน้าจะงามที่สุดในการอ่าน เพราะเป็นลหุ ธรรมชาติ ที่ให้เสียงเบา

คำครึ่ง คือ อย่างไร ?
คือคำคู่ที่มี ลหุนำครุ .. คำลักษณะนี้จะให้เสียงลหุตัวหน้าแค่ครึ่งเสียงและจะให้จังหวะลงตัวที่สุด .. เช่น ..

พิจิตร
ประกาศ
สมัย
สมาน

2ลหุ ที่นำหน้าหากเป็นการปลดปล่อยตัวการัตน์ออกจะดีที่สุด
เช่น
ถวัลย .. อ่าน - ถะ-หวัน-ละ-ยะ
วิจารณ .. อ่าน - วิ-จา-ระ-นะ
มณเฑียร .. ลดรูปเป็น - มณฑิระ .. อ่าน - มน-ทิ-ระ
พิบูลย .. อ่าน พิ-บูน-ละ-ยะ

เรืองรองพระมณ(ฑิรพิจิตร) - - - กลพิศพิมานบน
ในวงเล็บคือ 2ลหุ+คำครึ่ง

๏ เชิงบัทม์พระบัญ(ชรเขบ็จ) - - - มุขเด็จก็พราวพลอย
อีกตัวอย่าง

ส่วนการใช้ 3ลหุ+1ครุ ตรงท้ายวรรคหน้าจะทำให้การอ่านสะดุด ไม่ลื่นไหลไพเราะเท่าที่ควร .. ดงตัวอย่าง
๏ มากมวญอมาตย์(นิกรเส) - - - วกราชกำลังหาญ
๏ ผาสุกสนุก(นครขัน) - - - ธสิมาสุมณฑล
๏ แซ่ศัพท์ผสาน(ดุริยสัง) - - - คิตพาทยเภรี


บทเอกที่ยกมา เข้าใจว่าเอามาลงในหลักสูตรการเรียนของนักเรียนด้วย หากจำไม่ผิด เลยเข้าใจกันว่า วสันตดิลกฉันท์ นิยมใช้พรรณาความงดงามของสถานที่ หรือ ธรรมชาติ

ส่วนฉันท์สัททุล ฯ นิยมเขียน ปณามคาถา ประมาณบทไหว้ครู

ซึ่งไม่จริง ..
ฉันท์อะไร จะเขียนเนื้อหาอย่างไรก็ได้ทั้งนั้น ..

ตัวอย่างเช่น อัสนี พลจันทร์ หรือนายผี เอาฉันท์สัททุลฯ มาเขียน "ชะนะแล้วแม่จ๋า" วรรณกรรมการต่อสู้ทางชนชั้น ซึ่งเป็นประเด็นการเมืองได้อย่างมีพลัง เป็นต้น

==================================

ชะนะแล้วแม่จ๋า
สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

อ้าราตรีขณะนี้ มิมี สิ นะสำเนียง
แสนเงียบ บ่ งึมเสียง - - - สงัด

อ้าราตรีขณะนี้ สิ พฤกษะ บ่ สบัด-
ใบ ลม บ่โลมพัด - - - และพาน

อ้าราตรีขณะนี้พิกล กล(ะ)พิการ
ดาวเดือนบันดาล หาย - - - ฤเห็น ... ใช้ 'บัน' เป็นลหุ

เห็นแต่แสง นยนา อนาถ(ะ)และลำเค็ญ
คราวปริบ กระพริบเป็น - - - ประกาย

มีแต่แม่ แลมามอง ตระกอง ก-ร(ะ) บ่ คลาย
เคลื่อนบุตรอันสุดสาย - - - สวาท ... ใช้ 'อัน' เป็นลหุ

ยินแต่บุตรอันคราง ระคาง กล(ะ)จะขาด
ใจหวาด ผวาวาบ - - - วะหวำ

อ้ออ้อ ลมยังระรวยระทวย บ่รู้จะทำ ... ใช้ 'รู้' เป็นลหุ
ท่าไรตะลึงคลำ - - - บ่คลา

หาหา ยาจะมายา แลยาก็บ่มียา ... ใช้ 'มี' เป็นลหุ
ไยหาบ่ซื้อหา - - - ฤๅเห็น

อ้ออ้อ หมอ ก็บ่มีและนี่ใครนะจะเอ็น- ... ใช้ 'ใคร' เป็นลหุ
ดู เอื้ออำนวยเป็น - - - ประโยชน์

ค่ายาแม่ก็บ่มีและนี่ใครนะจะโปรด .. ใช้ 'ใคร' เป็นลหุ
ลูกแม่ให้ปราโมทย์ - - - ฤมี .. ใช้ 'ให้' เป็นลหุ

คลำใต้เสื่อ บ่มิสบ ก็ทบ ทุข(ะ)ทวี
อกเต้นดั่งตี ปลา - - - ในแปลง .. ใช้ 'ดั่ง'และ'ใน' เป็นลหุ (เสียงเบา เสียงเอกซึ่งเบาที่สุด)

(อ่านต่อได้ที่: https://www.gotoknow.org/posts/180032)

=================================

จะเห็นได้ว่า นายผีเลือกใช้คำเสียงยาวบางตัวเป็น ลหุ คือสระเสียงยาวที่ไม่มีตัวสะกด
รวมทั้งตัวสะกดแม่ กน กง ซึ่งให้เสียงเบา .. พูดได้ว่ายังมีกลิ่นอายของฉันท์โบราณอยู่พอสมควรในกวีชิ้นนี้

ยกสัททุลฯ มาพูดเพราะเป็นฉันท์ใหญ่ที่มีเสียงท้ายวรรค 1 เหมือนวสันตดิลก ทุกประการ
.
.
.
คำสัมผัสลหุ ..
อันนี้เป็นคำแนะนำของ "ครูไหวใจร้าย" หรือ "คุรุทาส" ที่คุ้นเคยกันให้ลองเล่นดู เป็นเหมือนสิ่งประดับที่ไม่จำเป็นแต่ให้ความงดงามเชิงวรรณศิลป์ได้ดีทีเดียว

สัมผัสลหุ เป็นอย่างไร ?

เป็นการสัมผัสสระ ของคำลหุที่ติดกันที่ท้ายวรรค1 .. และท้ายวรรค3 ..
เป็นลหุตัวที่ 2 กับตัวที่ 3 สัมผัสสระกันสำหรับ วสันตดิลก และ สัททุลฯ เช่น

ฤ(ตุอุ)ดม
สิ(ริพิ)ลาส
ยุ(ติวิ)วาท
ยุ(คะส)มัย
อุ(ระระ)ส่ำ
เฉ(พาะเจาะ)จง
พิ(เคราะห์เหมาะ)ความ
.
.
.
การเขียนฉันท์จะยากหรือง่ายขึ้นอยู่กับพื้นหลังของคนเขียนเป็นสำคัญ
คนชอบอ่านหนังสือ ที่อ่านมามาก กว้างขวาง หลากหลายด้าน รวมทั้ง ..
.. บทความเชิงวิชาการ
.. บทวิเคราะห์ลักษณะแบบเดียวกับบทบรรณธิการของสำนักพิมพ์

ย่อมได้เปรียบตรงที่จะรู้ภาษาทางรัฐศาสตร์ การทูต บริหาร มากหน่อย และหยิบจับมาใช้งานได้สะดวก
.
.
.
ตบท้ายด้วยงานเก่าๆสักบท ..
แยกคำอ่านให้อ่านง่ายสำหรับมือใหม่ -
จะเอาไงอีก !
.
.
.







เพลง .. ลาวเจริญศรี
กอไผ่



วสันตดิลกฉันท์ ๑๔

O ศัพท์แสงแสดง-ทิ-ฐิ-วิ-กฤต
ระ-บุ-มิจฉะมากมาย
ลูบคลำพระธรร-มะ-อ-ภิ-ปราย-
ระ-บุ-คล้ายจะเคยเห็น

O กาลามะสู-ต-ระ-ประ-การ
พระ-ประ-ทานเสมอเป็น -
หลักยึดประพฤติ-ท-ศะ-ประ-เด็น
ฤ-จะ-เร้นจะเลือนสูญ

O เขาว่า .. เพาะสา-ว-กะ-ส-ภาพ
ประ-ลุ-คาบทวีคูณ
เหนี่ยวรั้งพลัง-ฐิ-ติ-วิ-ทูร
ก-ละ-กูณฑะมอดเชื้อ

O เกรงว่าจะหา-ย-นะ-พระ-ศาสน์
เพราะ-ประ-ภาษะคลุมเครือ
ลุ่มหลงพะวง-ภ-พะ-อะ-เคื้อ
อรร-ถะ-เพรื่อสิพร่ำเผย

O ไพศาลประการ-อ-ริ-ยะ-วาท
จะ-ป-ลาตะล่วงเลย
เกรงเขลาคละเคล้า-บ-ทะ-เฉลย
น-ยะ-เปรยจะปลอมปน

O ยากเย็นประเด็น-อ-ริ-ยะ-สัจจ์
ภ-วะ-วัฏฏะเวียนวน
เสกสรรคะคัน-ถะ-อ-นุ-สน-
ธิ-วิ-กลวิการเขียน

O กำจายสยายอุ-บั-ติ-จิต
ระ-บุ-ทิศะดุจเธียร
รอบกรรมะนำ-ภ-วะ-เสถียร
นิ-ระ-เปลี่ยนกระทั่งปลาย

O เห็นไกลกระไร-นั-ย-นะ-ทิพย์
กระ-แดะ-หยิบมุบรรยาย
เกรงว่าจะพา-ข-ยะ-ข-จาย
มรร-คะ-ปลายจะเปล่าเปลือง

O เหตุต้น .. เพาะผล-กรร-มะ-กระ-ทบ
ด-ละ-ภพะรองเรือง
สัมผัสกระหวัด-ร-สะ-เมลือง
ทะ-นุ-เนื่องเขษมสันต์

O การณ์เหตุและเจ-ต-นะ-ผ-จง
อุ-ป-สงคะร่วมกัน
ก่อกรรมะนำ-ทุ-ก-ระ-ทัณ-
ฑะ-ผ-ชันเผชิญชนม์

O กรรมเหตุและเด-ชะ-จะ-ส-ลาย
ก็-เพราะ-คลายระดับ..ตน..
รู้วัตรขจัด-อ-ดุ-ระ-ผล
ละ-ก-มละพ้นหมอง

O เพียงคุมผชุม-จิ-ตะ-ส-มา-
ธิ-ส-ภาวะตามตรอง
ใคร่ครวญชนวน-มุ-หะ-ละ-ออง
เฉพาะต้องจะตัดเตียน

O ติดหล่มเพราะสม-มุ-ติ-พิ-การ
วิ-ญ-ญาณะจำเนียร
สิ้นร่าง บ่ ร้าง-ภ-วะ-เสถียร
จะ-ผละ-เปลี่ยนและเวียนไป

O ดวงเดียวจะเหนี่ยว-อ-ม-ระ-ภาค
กระ-แหนะ-พากย์เพราะอำไพ
ลอยลิบกระพริบ-บ-ทะ-ไสว
ภ-พะ-ใหม่ตะบึงมอง

O แห่ตามเพราะพราห-ม-ณะ-ประ-สิทธิ์
นิ-ร-มิตะรับรอง
อวลอรรถเพาะปรั-ช-ญะ-ส-นอง
ผิ-วะ-ต้องก็เป็นตาย

O กาลล่วงก็ห่วง-ทิ-ฐิ-พิ-สุทธิ์
ธรร-มะ-พุทธจะเปล่าดาย
แผกผันเพาะคัน-ถะ-อ-ภิ-ปราย
อ-ธิ-บายะเบี่ยงเบน

O หลงมุขะยุค-อุ-ป-นิ-ษัท
พิ-เคราะห์-อรรถะโอนเอน
หลงรสประพจน์-อุ-ต-ริ-เถร
ด-ละ-เวระแฝงไว้

O แยบคายอุบาย-มุ-สะ-ประ-โยค
ระ-บุ-โลกะครรไล
พรางปมเพาะสม-มุ-ติ-พิ-สัย
ระ-บุ-ให้พิกลเห็น

O แปลกตอนสะท้อน-ร-หั-สะ-วา-
ก-ยะ-พาหะแผกเพ็ญ
ข้ามภพบ่จบ-ประ-ทุ-ษะ-เข็ญ
ต-ละ-"เป็น"เพราะกรรมปรุง

O เหตุนำเพราะคัม-ภิ-ระ-ก-ถา
อรร-ถะ-ราชะอำรุง
ภาษปวงพระร่วง-ลิ-ขิ-ตะ-ฟุ้ง
ก-ละ-รุ้งจรัสเหลือ

O ต้นเงื่อนเสมือน….วิ-สุ-ทธิ์-มรรค
เพราะ-ประ-จักษะจุนเจือ -
คลี่คลายสยาย-ภ-พะ-อะ-เคื้อ
ต-ละ-เหยื่อก็พร้อมยิน

O เหตุร้อน ณ ก่อน-ม-ร-ณะ-กาล
ฤ-จะ-ผ่านทลายภินท์
ย้อนสางมล้าง-ภ-วะ-อ-จิน-
ต-ยะ-สิ้นจะได้หรือ ?

O เมื่อเหตุเภท-ด-ละ-ประ-ภพ
ฤ-จะ-กลบซะด้วยมือ
รูปนาม ฤ ข้าม-ภ-พะ-กระ-พือ
ประ-ลุ-รื้ออดีตกรรม

O การณ์ใดกระไร-ด-ละ-เพราะเหตุ
บ-ริ-เฉทะเนื่องนำ -
ส่งผลทุรน-อ-ดุ-ระ-ล้ำ
ฤ-จะ-ห้ำประหัตหาย

O ความดับระงับ-ฤ-จะ-ประ-สบ
ผิ-วะ-ภพะวอดวาย
หนทางจะล้าง-ทุ-ระ-ส-ลาย
ฤ-จะ-หมายจะมองไหน ?

O เหตุ-ผล ณ บน-ระ-ยะ-ระ-หว่าง
ภ-พะ-ต่างจะอย่างไร ?
หรือเพียงจะเบี่ยง-ทิ-ฐิ-พิ-สัย
ระ-บุ-ไว้เพราะสับสน

O มืดมัวสลัว-รั-ฐะ-ไผท
ม-ติ-ไหนก็จำนน
แซ่ศัพท์สดับ-จิ-ตะ-ฉ-งน
เสนาะพ้นวิหคไพร !

O แม้นห้วงอรรณพนั้น - - - ไพศาล
ใช่กักทุกข์ทรมาน - - - หมดสิ้น
แต่อบายจดพรหมสถาน - - - ถ้วนหมู่
นับเนื่องเพียงกระผีกริ้น - - - รอด, พร้อม-นฤพาน !

Create Date : 01 กรกฎาคม 2559		1 comments
Last Update : 10 กรกฎาคม 2559 19:43:31 น.
Counter : 13084 Pageviews.
Share Tweet