วัฒนธรรมแกะในฝูง

[สารบัญ] [อ่านบทความอื่น]

---

หลังจากอ่านบทความเรื่อง ลูกไล่ในประวัติศาสตร์และการเมืองไทย ของ อ นิธิ เอียวศรีวงศ์ ที่ web มหาวิทยาลัยเที่ยงคืนแล้ว เพื่อนผมก็ร้องถามว่า

ก็หมายความว่า เราเป็นแค่แกะในฝูง ทำตาม และเชื่อตาม อย่างที่มีคนบอกให้เราเชื่อโดนปราศจากการคิดเองน่ะสิ?

ก็คงเป็นอย่างที่ในบทความอาจารย์นิธิเขียนไว้น่ะครับ

ผมคิดว่า คำตอบมันอยู่ที่ระบบการศึกษาด้วยนะครับ เรื่องที่เราพูดกันนี้น่ะ ไม่ว่าจะเป็นใครเป็นลูกไล่ใคร ใครต่ำกว่าใคร เราดีกว่าใคร เราชนะใคร ผมจำได้ว่า มันเป็นสิ่งที่ผมได้ยินในห้องเรียนตั้งแต่สมัยประถมศึกษาเลยนะครับ

กลับมาบ้าน พ่อกับแม่ ที่น่าจะเคยศึกษาด้วยระบบคล้ายกันนี้ ก็พูดเรื่องเดียวกับใน รร เพียงแต่ผมโชคดีหน่อยว่า ที่บ้านพยายามชี้ให้เห็นว่า เราจะมองอีกวิธีได้ไหม

อย่างเรื่อง ประเทศนั้นทำสงครามกับประเทศนี้ ประเทศนี้ไปปราบรัฐโน้นแล้วตัดหัวเขาเอาเลือดมาล้างเท้า หรือแม้แต่บ้านเราไม่เคยเป็นเมืองขึ้นฝรั่งเศส จึงไม่ขี้เกียจเหมือนเขา บ้านเราไม่เคยเป็นเมืองขึ้นอังกฤษ (แต่ทำไมไม่นับพม่าด้วยก็ไม่รู้)

ดูเหมือนว่า เด็ก ๆ จะได้ยินได้เรียน ขนาดเวลาสอบข้อสอบ multiple choice ก็ยังต้องตอบตามนั้น จะตอบอย่างอื่นก็ศูนย์คะแนน

ผมว่า ถ้าปลูกฝังแต่เด็ก มันก็แบบนี้แหละ เด็ก ๆ น่ะรู้จักตั้งคำถาม ... ทำไม ทำไม ทำไม แต่คำถามเด็กเป็นคำถามประมาณว่าต้องการคำอธิบายที่ง่าย ๆ ไม่ซับซ้อน และไม่มี critical thinking อะไร

สอนอะไรมาก็จำ

พอโตขึ้น จะให้เปลี่ยนความคิดบางทียากแล้ว

แต่ว่า ถ้าถามว่า แล้วถ้าอายุมากแล้ว ยังจะเป็น "แค่แกะในฝูง ทำตาม และเชื่อตาม อย่างที่มีคนบอกให้เราเชื่อโดนปราศจากการคิดเอง" อีกหรือไม่ ผมว่าถ้าในเรื่องวัฒนธรรมอาจจะไม่

ยกตัวอย่าง ถ้าวันนี้เราซึ่งเรียนจบกันแล้ว (ไม่ต้องสอบตามที่เขาบอกให้ตอบแล้ว) มีคนมาบอกว่า ที่ประเทศ X เวลาทักทายกัน จะต้องเอาก้นมาชนกัน (ยกตัวอย่างทุเรศนิดนึง) เป็นใครก็สงสัย จริงไหม

ถามว่าวัฒนธรรมแปลก ๆ แบบนี้มีหรือ ก็มีอยู่บ้าง แล้วทำไมเขาทำกันล่ะ ก็เพราะว่าได้รับปลูกฝังแต่เด็ก เช่น ที่ทิเบต เวลาทักทายด้วยความเคารพ จะแลบลิ้นให้ (ไม่เชื่ออีกใช่ไหม) ถ้าเราไปที่นั่น เขาแลบลิ้นให้เราทุกคนเลย ก็แสดงว่า เขาคงทำมาตั้งแต่เด็กแหละถึงได้ไม่เคอะเขิน

เอาล่ะกลับมาที่คำถามเดิม

แต่ว่า ถ้าถามว่า แล้วถ้าอายุมากแล้ว ยังจะเป็น "แค่แกะในฝูง ทำตาม และเชื่อตาม อย่างที่มีคนบอกให้เราเชื่อโดนปราศจากการคิดเอง" อีกหรือไม่

ผมว่าถ้าในเรื่องที่ไม่เกี่ยวกับวัฒนธรรม แต่เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับการดำเนินชีวิตประจำวัน อาจจะใช่

ก็เช่นว่า ถ้ามันออกมาเป็นกฎหมายล่ะ หรือว่า มันไม่ใช่อะไรที่เขียนกำหนด แต่ว่าถ้าไม่ทำตามจะดูเชยหรือเปล่า เช่น fashion บางทีถ้าไม่ทำตามก็ดูแปลก ๆ หรือถ้าจะแต่งตัวแหวกแนวไปเลยก็ทำไม่ได้ใช่ไหม

หรือแม้แต่เรื่องการเมือง ก็เป็นการดำเนินชีวิตเช่นกัน บางครั้งเราทำงานมากไป ไม่มีเวลามานั่งวิเคราะห์เอง ก็อาศัยอ่านหนังสือพิมพ์ หรือ บุคคลที่เราคิดว่าน่าจะมีความสามารถ มาช่วยย่อยเรื่องต่าง ๆ ให้เรา แล้วเราก็ดูดซับมันมา โดยไม่คิดเลย

หรือว่า ถ้าจะให้เห็นภาพไปเลย ก็เอาคำโบราณมาก็คือ "เข้าเมืองตาหลิ่ว ต้องหลิ่วตาตาม" บางครั้งการหลิ่วตานั้น เป็นการกระทำภายนอก ไม่ได้แปลว่าเราเชื่อตามนั้น

แต่ว่า การทำไปนาน ๆ กายและจิตมันสัมพันธ์กัน แม้เดิมจะไม่เชื่อ แต่ถ้าตัวเกลือกกลิ้งไปกับพฤติกรรม"ที่ทำตาม ๆ กัน"แล้ว

เดี่ยวเราก็เชื่อตามนั้นไปเองนั่นแหละ

---

[สารบัญ] [อ่านบทความอื่น]
[หน้าแรก Blog]