หลังการปฏิวัติ 2475 สำนักจารีตประเพณีอธิบายถึงสถานะของการปฏิวัติ 2475 ในแง่ลบว่าเป็นการ“ชิงสุกก่อนห่าม” โดยหลวงจักรปราณีฯยอมรับว่าองค์กรทางการเมืองในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ เช่น อภิรัฐมนตรีสภาและสภาองคมนตรีที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯทรงตั้งขึ้นก่อนการปฏิวัตินั้นไม่สามารถตอบสนองความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองได้ เขาเห็นว่า “ย่อมเป็นที่เห็นกันอยู่ทั่วไปว่า ราษฎรสามัญไม่ใคร่มีหวังในสภาทั้ง 2 นี้เท่าใดนัก เพราะอภิรัฐมนตรีแต่ละคนล้วนเป็นคนชั้นสูง ซึ่งตามปกติย่อมมีความเห็นแตกต่างกับราษฎรสามัญอันมากและไม่มีทางที่จะเข้าใจสภาพความต้องการของพลเมืองส่วนมากได้ ส่วนองคมนตรีก็ไม่ได้ใคร่ประชุมกัน”[25]  จวบกระทั่งเกิดการปฏิวัติเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2475 ขึ้น คณะราษฎรขอให้พระมหากษัตริย์อยู่ใต้ธรรมนูญการปกครอง แต่สุดท้าย เขาอธิบายว่ายืนยันการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวเป็นการ“ชิงสุกก่อนห่าม”ด้วยการกล่าวว่า  “พระองค์เองก็ทรงคิดที่จะทำการเปลี่ยนแปลงในทำนองเดียวกันอยู่แล้ว[26]

ในขณะที่สำนักรัฐธรรมนูญนิยมมองการปฏิวัติในแง่บวก และเห็นว่าเหตุการณ์ที่ยิ่งใหญ่และมีความจำเป็นในการเปิดโอกาสให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมทางการเมือง หลวงประเจิดอักษรลักษณ์ ได้อธิบายสภาพการปกครองในระบอบเก่าว่า “ก่อนเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองประเทศสยาม เมื่อ 24 มิถุนายน 2475 ราษฎรทั้งหลายไม่มีส่วนในการปกครองประเทศเลย เพราะอำนาจสูงสุด เป็นของพระมหากษัตริย์พระองค์เดียวเท่านั้น ”[27]  ส่วนเดือน บุนนาคและไพโรจน์ ชัยนาม ได้สะท้อนความรู้สึกว่า “เมื่อตกมาถึงปัจจุบันนี้(หลังการปฏิวัติ 2475)ก็มีความรู้สึกอยู่ทั่วไปว่า เป็นการล้าหลังพ้นสมัย…ประเทศสยามได้เป็นรัฐสุดท้ายในโลกซึ่งมีการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เหลืออยู่จนกระทั่งวันที่ 24 มิถุนายน พุทธศักราช 2475 ”[28]

สำหรับคำอธิบายสถานะของการปฏิวัติ 2475 หลวงประเจิดฯ อธิบายว่าเป็นจุดเริ่มต้นของอำนาจอธิปไตยเป็นของประชาชนว่า “ครั้นมาเมื่อสมัยประเทศมีการปกครองเปลี่ยนแปลงอย่างประเทศสยาม อำนาจอธิปไตยได้หลุดจากมือประมุขของประเทศ คือ พระมหากษัตริย์ไปอยู่ในอำนาจของพลเมืองทั้งหลาย ตามรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวของเราเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2475 มาตรา 1 บัญญัติไว้ว่า อำนาจสูงสุดของประเทศเป็นของราษฎรทั้งหลาย ”[29]  ข้อความของหลวงประเจิดฯนี้ย่อมสามารถสะท้อนแนวความคิดหลักของนักกฎหมายกลุ่มรัฐธรรมนูญนิยมได้เป็นอย่างดี

ในขณะที่ หลวงจักรปราณีฯ จากสำนักจารีตประเพณี เห็นว่าแม้ว่ารัฐธรรมนูญ(ฉบับชั่วคราว)จะจำกัดอำนาจกษัตริย์เกือบหมดสิ้นแล้ว แต่เขาเห็นว่ากษัตริย์ยังทรงคุณแก่บ้านเมืองได้ เพราะราษฎรยังคุ้นเคยกับการปกครองกับราชาธิปไตยมากกว่าแบบอื่น ดังนั้นหาก กษัตริย์ยังคงเสวยราช รัฐบาลจะได้รับความเชื่อถือจากราษฎร ทรงมีความสามารถในการให้คำแนะนำ เตือนสติรัฐบาลและให้ความเห็นทางกฎหมายได้ การจำกัดอำนาจกษัตริย์นั้น เขาเห็นว่า ไม่มีข้อเสีย เนื่องจาก “เพราะต่อไปนี้กษัตริย์ที่ไม่ฉลาดหรือไม่สามารถก็ไม่มีอำนาจทำการบ้านเมืองให้เสียได้ ส่วนกษัตริย์ที่ทรงเกียจคร้านก็คงไม่ทำอะไรเลย แต่งานของรัฐบาลก็คงดำเนิรไปตามเคยนั่นเอง”[30]

ส่วนเดือนและไพโรจน์กล่าวถึงความคิดสัญญาประชาคมที่เป็นรากฐานของระบอบใหม่ว่า “ลัทธิประชาธิปไตยถือกำเนิดขึ้นมาเพื่อจำกัดอำนาจของพระมหากษัตริย์ ซึ่งมีมากมายจนเป็นที่เสียหายแก่ราษฎร ลัทธินี้หาได้มีความประสงค์ที่จะล้มล้างอำนาจของพระมหากษัตริย์เสียให้หมดสิ้นไม่ เพียงแต่ขอให้ราษฎรมีส่วนเกี่ยวข้องในการปกครองบ้าง เจ้าของลัทธิเดิมมีความประสงค์ให้พระมหากษัตริย์ใช้อำนาจการปกครองในทางที่จะเกิดประโยชน์แก่ราษฎร แต่เมื่อพระมหากษัตริย์ทำการปกครองไม่เป็นที่พอใจราษฎร พวกเจ้าลัทธิก็แสดงความเห็นว่า ราษฎรมีสิทธิถอดถอนพระมหากษัตริย์ออกเสียจากตำแหน่งผู้ใช้อำนาจสูงสุดได้ ”[31]

---------------------------------------------

 25. หลวงจักรปราณีศรีศีลวิสุทธิ์, อธิบายธรรมนูญปกครองแผ่นดินสยามเปรียบเทียบกับประเทศต่างๆ , (พระนคร : สยามบรรณกิจ , 2475),หน้า 7.

26. หลวงจักรปราณีศรีศีลวิสุทธิ์, อ้างแล้ว ,(2475), หน้า 7.

27. หลวงประเจิดอักษรลักษณ์ ,กฎหมายการเลือกตั้ง(พระนคร : มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง, 2477),หน้า1.

28. เดือน บุนนาค และไพโรจน์ ชัยนาม, คำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญ(รวมทั้งกฎหมายเลือกตั้งด้วย) ภาค 2รัฐธรรมนูญสยาม , (พระนคร : นิติสาส์น,2477), หน้า 12.

29. หลวงประเจิดอักษรลักษณ์ , กฎหมายรัฐธรรมนูญ ,(พระนคร : มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง, 2477),หน้า 26.

30. หลวงจักรปราณีศรีศีลวิสุทธิ์, อ้างแล้ว ,(2475), หน้า 33.

31. เดือน บุนนาค และไพโรจน์ ชัยนาม, คำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญ(รวมทั้งกฎหมายเลือกตั้งด้วย) ภาค 1 หลักทั่วไปของกฎหมายรัฐธรรมนูญ , (พระนคร : นิติสาส์น,2477), หน้า 93.

บทเริ่มต้น และบทอื่น ๆ ของบทความ

ความชอบด้วยระบอบฯ

การหายไปของ - คำถาม- ในคำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญปัจจุบันของไทย

การก่อตัวของคำอธิบายว่าด้วยความชอบธรรมของรัฏฐาธิปัตย์ไทย

บริบทของการวางหลักการ - ความสืบเนื่องและความแตกหักของโลกทัศน หลังการปฏิวัติ 2475

อุดมการณ์บนเส้นขนาน - ความคิด อเนกนิกรสมโสรสมมติ ฯ

อำนาจสูงสุดอยู่ที่ใด - กษัตริย์หรือประชาชน

ความชอบด้วยระบอบ หรือ ความชอบด้วยรัฐธรรมนูญ

บรรณานุกรม

Credit : คณะนิติราษฎร์