Bloggang.com : หงส์ฟู่ - ตอนที่ 2 - การปลูกว่านสี่ทิศ (Growing Amaryllis/Hippeastrum)

Group Blog

พฤศจิกายน 2556

3 พฤศจิกายน 2556

All Blog

ตอนที่ 2 - การปลูกว่านสี่ทิศ (Growing Amaryllis/Hippeastrum)

ตอนที่ 2

การปลูกว่านสี่
(Growing Amaryllis/Hippeastrum)

ติดตามอ่านตอนที่ 1 เรื่อง "ว่านสี่ทิศ" ได้ที่นี่ครับ

ว่านสี่ทิศเป็นไม้หัวที่ปลูกง่าย แม้เด็กเล็กๆ ก็สามารถปลูกเองได้ เด็กๆ จะได้เรียนรู้ สนุกสนาน ตื่นเต้น และมีความสุข ไปกับการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วของว่านสี่ทิศ และเมื่อดอกบานแล้ว เด็กๆ จะได้รับความทรงจำที่อาจไม่มีวันลืม ในต่างประเทศ อย่างอเมริกา แคนาดา และอังกฤษ นิยมมอบว่านสี่ทิศให้เป็นของขวัญวันคริสมาสต์เป็นอย่างมาก โดยบรรจุในกล่องของขวัญสวยหรูมากๆ ภายในกล่องเป็นชุดพร้อมปลูก มีหัวว่านสี่ทิศ กระถางสวยหรูมีให้เลือกหลายแบบ ดิน พร้อมใบแนะนำการปลูก ผู้ใหญ่มักจะให้ลูกๆ เป็นคนลงมือปลูกเอง และถ้าคุณมีลูก อย่าพลาดโอกาสที่จะให้ลูกๆ ของคุณได้แสดงฝีมือเอง

เมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น หัวว่านสี่ทิศ โดยเฉพาะหัวที่นำเข้าจากต่างประเทศ ได้ผ่านการเตรียมพร้อมมาแล้ว แม้ไม่ได้ลงปลูกในกระถาง (เก็บไว้เฉยๆ ไม่มีดิน ไม่ต้องใช้ฝีมือ) ก็สามารถงอกขึ้นมาพร้อมดอกได้เอง เพราะหัวได้เก็บสะสมอาหาร น้ำ และสร้างดอกอยู่แล้วภายในหัว ดังนั้นการปลูกในครั้งแรกนั้นสามารถทำได้ง่ายมาก เมื่อปลูกก็จะได้เห็นดอกภายใน 6-8 สัปดาห์

หัวที่ยังวางขายอยู่ งอกออกมาเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น เป็นที่น่าเสียดาย ดูแล้วเหมือนจะถูกนำไปทิ้งต่อไป แทนที่จะนำไปปลูก

ก่อนลงมือปลูก

1. เลือกซื้อหัวที่มีสภาพสมบูรณ์ สด แน่น หนัก ไม่ควรมีส่วนที่นิ่มๆ มีระบบรากที่ดี คล้ายกับการเลือกหัวหอมใหญ่

หัวขนาดใหญ่กว่าให้ดอกมากกว่า
คุ้มค่ากว่า ควรเลือกซื้อหัวที่ให้ดอก 2 ช่อขึ้นไป!

2. หัวขนาดใหญ่กว่า ให้ดอกหลายช่อกว่าหัวขนาดเล็ก และมีจำนวนดอกต่อช่อมากกว่า 4 ดอก ขนาดหัววัดกันที่เส้นรอบวง เช่น 24/26, 26/28 cm ให้ดอก 1 ช่อ, ขนาด 28/30, 30/32 ให้ดอก 2 ช่อ และขนาด 32/34, 34/36 cm, 36+ ขึ้นไปให้ดอก 2-3 ช่อ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับพันธุ์ด้วย แต่ละพันธุ์ให้ช่อดอก และจำนวนดอกไม่เท่ากัน

3. โดยส่วนใหญ่หัวว่านสี่ทิศที่จำหน่ายในต่างประเทศผ่านการบังคับออกดอกมาแล้ว (แช่เย็นแล้ว) พร้อมที่จะปลูกทันที ไม่ต้องทำการ Chilling (แช่เย็น) อีก และเมื่อปลูกแล้วประมาณ 6-8 สัปดาห์ก็จะให้ดอกได้ทันที และมีดอกแน่นอน ต่างกับการซื้อหัวที่ปลูกในประเทศ ซึ่งอาจไม่ได้เห็นดอก ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่างในการเลี้ยงดู ฤดูที่ซื้อ และขนาดของหัวด้วย

4. ขนาดหัวเล็กที่สุด ที่สามารถให้ดอกได้อย่างน้อย 1 ช่อ คือ ขนาดตั้งแต่ 24/26 cm ขึ้นไป ถ้าซื้อหัวขนาดเล็กกว่านี้ไม่ได้เห็นดอกเร็วๆ นี้แน่นอน

5. หากยังไม่พร้อมปลูก จะต้องเก็บหัวไว้ในตู้เย็น ที่อุณหภูมิประมาณ 10-12°C เพราะไม่เช่นนั้น หัวจะงอกออกมา แต่โดยส่วนมากแนะนำให้ปลูกทันที เนื่องจากหัวถูกกระตุ้นด้วยอุณหภูมิสูงมาแล้วระหว่างการขนส่ง ทำให้ไม่ได้แช่เย็น บางครั้งหัวที่ได้รับมาก็เริ่มจะงอกออกมาให้เห็นแล้ว

6. ถ้าหัวที่เพิ่งได้รับมา เริ่มงอกออกมาแล้ว จะต้องรีบปลูกทันที พบมากหลังหมดช่วงเทศกาล เป็นหัวที่ขายในเดือนกุมภาพันธุ์ ซึ่งอากาศเริ่มจะอุ่นขึ้นแล้ว และเช่นเดียวกัน หัวที่ทำการบังคับออกดอกอยู่ในตู้เย็น ถ้างอกออกมาแล้ว ไม่ควรเก็บไว้ในตู้เย็นอีกต่อไป จะต้องรีบปลูกทันที

7. ถ้าต้องการใช้ดอกประดับในบ้าน ก็ให้ปลูกลงกระถางแทนการลงดิน เมื่อหมดดอกแล้วจึงนำมาปลูกลงดินทีหลังก็ได้

8. การปลูกในฤดูหนาวจะให้ดอกช้ากว่า เนื่องจากว่านสี่ทิศต้องการอากาศอุ่นในการกระตุ้นการเจริญเติบโตที่อุณหภูมิประมาณ 20-21°C

9. อุณหภูมิสูง แดดร้อน อบอ้าว ทำให้ดอกโตเร็ว บานเร็ว และเหี่ยวเร็ว (อาจทำให้ดอกมีขนาดเล็กลงด้วย จากประสบการณ์ของผู้เขียน) อุณหภูมิต่ำทำให้ดอกโตช้า บานช้า แต่บานอยู่ทนนานกว่า และขนาดใหญ่กว่า

10. เพื่อจะได้ชมดอกบานตลอดทั้งเดือน ให้ปลูกหลายๆ หัว ไม่พร้อมกัน โดยเริ่มปลูกแต่ละหัวเว้นระยะเวลา 2 สัปดาห์

วัสดุปลูก

ว่านสี่ทิศสามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินหลายแบบ เพียงแต่เน้นให้ดินโปร่ง สามารถระบายน้ำ และอากาศได้ดี และอุดมสมบูรณ์ก็ใช้ได้ ในต่างประเทศมีหลายเว็บไซต์แนะนำให้ใช้ 1. พีทมอส และ 2. เพอไลท์ หรือทราย เป็นส่วนผสม โดยไม่ต้องผสมเปลือกไม้ การใช้ทราย หรือเพอร์ไลท์ช่วยให้การระบายน้ำดีขึ้น โดยมีหลายสูตรที่ได้มาดังนี้

พีทมอส และเพอร์ไลท์ อย่างละส่วน
ดินร่วน 2 ส่วน, และเพอร์ไลท์หรือทราย 1 ส่วน, ปุ๋ยคอก 1 ส่วน
หินพัมมิส, เพอร์ไลท์, พีทมอส อย่างละส่วน

กระถาง

กระถางที่ใช้ลึกประมาณ 7 นิ้ว หรือลึกที่สุดจะดีสำหรับราก (ข้อมูลความกว้างของกระถางที่ต่างประเทศแนะนำว่า ควรกว้างกว่าเส้นผ่านศูนย์กลางหัว 1-3 นิ้ว เวลาวางหัวตรงกลางกระถางจะเหลือขอบประมาณ 0.5-1.5 นิ้ว นั้น ผู้เชี่ยวชาญในการปลูกว่านสี่ทิศส่วนใหญ่ไม่เห็นด้วย การปลูกลงดิน หรือปลูกในกระถางกว้างและลึก มีการเจริญเติบโตดีกว่า หัวมีขนาดใหญ่กว่า และเกิดหัวลูกได้มากกว่า ว่านสี่ทิศที่ปลูกในกระถางแคบๆ มาก) กระถางต้องมีรูระบายน้ำที่ก้นกระถาง แต่ไม่ต้องใช้ถาดรองกระถาง เพราะน้ำขังจะทำให้รากเน่าได้ กระถางที่ใช้ควรจะมีน้ำหนักหน่อย หรือสามารถใส่วัสดุหนักๆ เช่นหิน หรือทราย รองไว้ก้นกระถางได้ เพราะเมื่อว่านสี่ทิศโตแล้วจะสูงถึง 60-90 cm และโดยเฉพาะพันธุ์ดอกใหญ่ๆ ดอกจะมีน้ำหนักมาก

ความลึกในการปลูก

แนะนำให้ปลูกโดยให้ส่วนไหล่ของหัวโผล่พ้นดิน หรือประมาณ 1/3 ของหัว (แล้วแต่สายพันธุ์) การปลูกสูงเกินไปอาจทำให้ไม่ออกดอก และอาจทำให้ต้นล้มหรือเอียงได้ง่าย และถ้าอากาศร้อนมากเกินไปอาจทำให้หัวแห้งตายได้ ส่วนการปลูกลึกเกินไปอาจทำให้หัวเน่าได้ง่าย

น้ำ

เมื่อเริ่มปลูกใหม่ ให้รดน้ำรอบๆ หัวใช้ชุ่ม เพียงครั้งเดียว แล้วไม่ต้องรดอีก จนกว่าจะเห็นยอดแทงขึ้นมา ซึ่งแสดงว่ารากเจริญเติบโตแล้ว จะสังเกตุเห็นว่าดินแห้งเร็วขึ้น จึงสามารถรดน้ำได้บ่อยขึ้น แต่อย่าให้เปียกแฉะจนเกินไป การรดน้ำในช่วงนี้มากเกินไปจะเสี่ยงทำให้หัวเน่ามากที่สุด
ในฤดูเจริญเติบโต คือช่วงหมดดอกแล้ว เป็นช่วงสร้างใบเพื่อสะสมอาหาร ให้รดน้ำได้ตามปกติ (ฤดูร้อน และฤดูฝน)
ไม่ควรรดน้ำโดนส่วนยอดของหัว
งดให้น้ำและปุ๋ยก่อนจะเริ่มทำการบังคับออกดอก ประมาณ 1 เดือน (ประมาณเดือนกันยายน-ตุลาคม)

แสงแดด

ระยะเริ่มแทงยอด ต้องการแสงสว่าง แต่ไม่ถูกแสงแดดโดยตรง อุณหภูมิ 18C กำลังดีจะทำให้ดอกอยู่นาน (สำหรับในประเทศไทย ก็ให้วางกระถางตำแหน่งที่เย็นๆ หน่อย)
แสงแดดเริ่มมีความจำเป็นเมื่อเริ่มมีใบ ค่อยๆ ให้ได้รับแสงแดดทีละน้อย
หลังจากหมดดอกแล้ว สามารถนำกระถางมาวางกลางแจ้ง เพื่อรับแดดตลอดวันได้เลย อุณหภูมิที่เหมาะสมคือประมาณ 23C
เมื่อดอกเริ่มบาน แสงแดดและอุณหภูมิสูง จะทำให้ดอกบานเร็ว เหี่ยวเร็ว
อาการใบผอมเรียวยาว และอ่อนห้อย แสดงว่าแสงแดดไม่เพียงพอ
ว่านสี่ทิศบางสายพันธุ์ชอบที่ร่ม หรือแดดร่ำไร อย่าง H. calyptratum, H. papilio

การให้ปุ๋ย:

ระยะที่ 1 ตอนเริ่มปลูกสามารถผสมปุ๋ยละลายช้า (ออสโมโคด) สูตรเสมอ ผสมดินรองก้นกระถาง
เมื่อลงปลูกแล้วไม่ควรให้ปุ๋ยใดๆ อีก จนกว่าจะมีใบ 2 ใบขึ้นไป การให้ปุ๋ยขณะยังไม่มีใบ พืชไม่สามารถนำไปใช้ได้
ระยะที่ 2 หลังให้ดอกแล้ว เป็นระยะเจริญเติบโต และสะสมอาหาร สามารถให้ปุ๋ยได้ตามปกติ โดยใช้ปุ๋ยสูตรเสมอ ได้ทั้งปุ๋ยเม็ด และปุ๋ยน้ำ NPK แบบเม็ดให้ใช้เป็นปุ๋ยละลายช้า (ออสโมโคต) ทุก 3 เดือน ส่วนแบบน้ำให้เดือนละ 2-4 ครั้ง (หรือให้ตามฉลาก)
งดให้ปุ๋ยก่อนจะเริ่มทำการบังคับออกดอก ประมาณ 1 เดือน

วิธีการปลูก

หาตำแหน่งปลูก หรือจุดวางกระถาง บริเวณที่ได้รับแสงแดดเต็มวัน และดินร่วยซุย ระบายน้ำดี สังเกตุเวลาหลังฝนตกแล้วไม่มีน้ำขัง หรือลองรดน้ำดู น้ำซึมผ่านลงดินอย่างรวดเร็ว หรือผสมดินใหม่

เมื่อได้หัวมาแล้วถ้าหัวมีรากมาด้วย รากจะค่อนข้างแห้ง ให้ตัดรากเสียๆ ออก ก่อนปลูกจำเป็นอย่างยิ่งต้องแช่รากลงในน้ำก่อนประมาณ 1 ชั่วโมง หรือมากกว่า ไม่ควรแช่หัวลงในน้ำ หาภาชนะที่สามารถวางหัวได้พอดี แล้วปล่อยให้เฉพาะรากห้อยลงไปในน้ำ เมื่อเวลาผ่านไปจะเห็นว่ารากดูอวบชุ่มชื้นขึ้นมา ถ้าหัวที่ได้มาไม่มีรากมาด้วย ก็ไม่จำเป็นต้องแช่น้ำ
เตรียมกระถาง แล้วผสมดิน
ใส่ดินลงรองก้นกระถาง สามารถผสมปุ๋ยแบบละลายช้ารองก้นกระถางตอนที่ปลูกได้
ยกหัวลอยไว้กลางกระถาง ในระดับที่ต้องการปลูก ปล่อยให้รากห้อยลงไป
เติมดินให้เต็มโดยให้เฉพาะปลายหัวถึงระดับไหล่ของหัวโผล่พ้นดิน ตามรูปประกอบขวามือ
เคาะกระถางกับพื้นเบาๆ เพื่อให้ดินแน่นเล็กน้อย
รดน้ำ ตอนนี้ดินควรจะยุบตัวลง และควรจะให้หัวโผล่พ้นดินประมาณ 1/3 ของหัว และดินควรต่ำกว่าขอบกระถางประมาณครึ่งนิ้วถึง 1 นิ้ว
ไม่ต้องรดน้ำอีก (หรือรดน้ำได้ถ้าดินแห้งมาก โดยหลักการคือถ้ายังไม่มีใบห้ามรดน้ำ) จนกว่าจะเห็นยอดแทงขึ้นมา จึงรดน้ำบ่อยขึ้น แต่ไม่ให้ดินแฉะเกินไป
ถ้าปลูกลงกระถาง สามารถตั้งกระถางไว้ในบ้าน หรือในร่มได้ ให้ได้รับแสงสว่างก็สามารถเติบโตได้ดีแล้ว

วิธีการปลูกด้วยน้ำ

เว็บไซต์บางแห่งแนะนำว่า การปลูกด้วยน้ำนั้น น้ำจะมีกลิ่นเหม็น จะต้องเปลี่ยนน้ำใหม่ทุกสัปดาห์ และการเปลี่ยนน้ำใหม่นั้นค่อนข้างจะไม่สะดวก เพราะรากยึดเกาะกับหินซึ่งไม่แน่น ต้องคอยประคองหัวไว้ด้วย หากใช้แจกันที่ปากแคบพอดีกับหัว การเปลี่ยนน้ำจะต้องยกหัวขึ้นมาเล็กน้อย อาจทำให้รากกระทบกระเทือนได้ หากเปลี่ยนน้ำตอนที่ให้ดอกอยู่ ต้องระวังเป็นอย่างมาก เพราะดอกมีขนาดใหญ่ น้ำหนักมาก และก้านดอกก็กลวงด้านใน จึงหักได้ง่ายมาก

เตรียมแจกัน หรือภาชนะที่สามารถวางหัวได้พอดีโดยไม่ตกลงไปในน้ำ
ตัดเล็มรากที่แห้ง และเสียออก โดยมากจะเป็นสีน้ำตาล เพื่อไม่ให้น้ำเสีย
ใส่ก้อนหินขนาดเล็กลงในภาชนะ สูงประมาณ 4 นิ้ว เพื่อให้รากยึดเกาะ
วางหัวว่านสี่ทิศลงในภาชนะโดยให้รากห้อยลงไป อยู่เหนือหินพอดี
เติมน้ำ โดยให้ระดับน้ำอยู่ใต้หัว โดยรากแช่อยู่ในน้ำ
วางแจกันไว้ใกล้หน้าต่าง หรือจุดที่ได้รับแสงสว่าง
คอยเติมน้ำเมื่อแห้ง ให้อยู่ระดับเดิม
ภายใน 2-8 สัปดาห์ หัวจะแทงยอดออกมา พร้อมกับรากยาวแทรกระหว่างก้อนหิน
คอยหมุนแจกันให้ได้รับแสงแดดทุกด้าน เพื่อป้องกันก้านดอกงอหาแสง
เมื่อดอกโรยแล้ว สามารถตัดดอกทิ้ง โดยตัดบริเวณโคนใกล้กับหัว ไม่ต้องตัดใบทิ้ง
นำหัวไปปลูกลงดิน หรือลงกระถาง ให้ได้รับแสงแดด รดน้ำ และให้ปุ๋ยตามปกติ

การดูแลหลังให้ดอกแล้ว

เมื่อดอกเริ่มเหี่ยวโรยแล้ว ให้ตัดดอกที่เหี่ยวทิ้ง หรือตัดทิ้งทั้งช่อเมื่อดอกเหี่ยวทั้งช่อแล้ว (หากไม่ต้องการเมล็ด) โดยตัดที่โคนก้านดอก ห่างจากปลายหัว 1 นิ้ว (หัวขนาดใหญ่อาจให้ดอกช่อที่ 2 และช่อที่ 3 อีกในหลายอาทิตย์ต่อมา ก็ให้ตัดก้านดอกเฉพาะก้านที่เหี่ยวออกก่อน) ไม่ต้องตัดใบ ปล่อยใบทั้งหมดไว้อย่างเดิม จากนั้นนำไปวางกลางแจ้ง เพื่อให้ได้รับแสงแดดเต็มที่ รดน้ำและให้ปุ๋ยตามปกติ ปล่อยให้ใบเจริญเติบโต เพื่อหาอาหารไปสะสมไว้ที่หัว สำหรับการให้ดอกในปีต่อไป ช่วงนี้ต้องบำรุงและดูแลเป็นอย่างดี เพราะมีผลกับการให้ดอกในปีหน้า ดอกจะได้มีขนาดใหญ่ สมบูรณ์ หลายช่อ ปลูกเป็นไม้ประดับใบไปก่อนจนผ่านฤดูร้อน และฤดูฝนไป ประมาณ 5-6 เดือน (บางพันธุ์อาจให้ดอกในฤดูร้อนได้) จนถึงประมาณเดือนกันยายน - ตุลาคม หากต้องการทำการบังคับให้ออกดอกก็ให้งดน้ำและปุ๋ย 100% จนใบเหี่ยวโรยไปเอง จึงขุดหัวขึ้นมา เพื่อเริ่มเตรียมการบังคับออกดอกต่อไป

โปรดติดตามอ่านตอนต่อไป การบังคับว่านสี่ทิศให้ออกดอก