ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ การจัดสร้างพระโกศปรากฏชื่อ ไม้จันทน์หอม ไม้มงคลชั้นสูงใช้ในงานพระราชพิธีที่มีมาแต่ครั้งโบราณยุคพุทธกาล

จากความหมายความเป็นมาของต้นไม้หายากทรงคุณค่าชนิดนี้ อีกทั้งในชื่อของต้นจันทน์ซึ่งมีอยู่มากมาย ภุชชงค์ จันทวิช นักวิชาการอิสระ อดีตข้าราชการกรมศิลปากรได้สืบค้นเล่าถึงเรื่องราวของไม้จันทน์และต้นจันที่ปรากฏว่า ต้นจัน เป็นต้นไม้จำพวกพลับและตะโก พุ่มใบงาม ผลสุกเหลือง ดมหอม กินได้มีรสหวานเย็นฝาด ๆ มีทั้งชนิดผลกลมแป้น เรียกว่า จันอิน ชนิดลูกกลมไม่แบนสัณฐานแบบมังคุดไม่แบนเรียกว่า จันโอ คือ มีผลคล้ายโอ ขันใส่น้ำอย่างเก่า

แต่บางคนกล่าวว่าที่เรียก อินจัน นั้นมักเป็นต้นไม้ที่มีลักษณะเป็นคู่กัน ก็เลยเกิดมากลายเป็นฝาแฝดอิน-จัน แฝดสยามที่ โด่งดังไปทั่วโลก แต่บางท่านได้ให้เหตุผลว่าด้วยสีของผลของอินนั้นตอนดิบ ๆ สีเขียวเหมือนพระอินทร์ อันเป็นเทวดา ขนานเก่าดั้งเดิม แต่พอสุกงอมสีเหลืองดั่งดวงจันทร์วันเพ็ญแถมมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ จันพวกนี้มีชื่อในภาษาลาตินว่า Diospyros Pahmanni และมักพบต้นจันเหล่านี้ปลูกอยู่ตามวัดทั่วไปในกรุงเทพฯ ต่างจังหวัด อย่าง บริเวณด้านหน้าพระอุโบสถ วัดบวรนิเวศวิหาร วัดมหาธาตุจังหวัดราชบุรี ซึ่งเป็นต้นใหญ่มีพุ่มหนาสง่างาม

จากต้นจันข้างต้นซึ่งมิได้มีความเกี่ยวข้องกับไม้จันทน์ที่กล่าวถึงกันในช่วงเวลานี้ แต่ในความเป็นมาของชื่อต่างมีแง่มุมชวนศึกษาและนอกจากนี้ยังมี ต้นจันทน์เทศ ต้นไม้ใหญ่ยืนต้น แก่นและเนื้อไม้มีกลิ่นหอมมาก น้ำมันจันทน์ (ซึ่งส่วนใหญ่ ได้จากต้นจันทน์ Sandawood มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Santa lum Album เป็นต้นไม้ยืนต้นขนาดกลางเป็นไม้ท้องถิ่นตอนใต้ของประเทศ อินเดีย) กลิ่นจากเนื้อไม้ชนิดนี้ซึ่งลูกจันทน์เทศมีสองชนิด คือ เมล็ดกลมกับเมล็ดยาว รกหุ้มเมล็ดมีกลิ่นฉุนใช้ทำยาและปรุงอาหาร

จันทน์หอมอีกชนิดหนึ่งเป็นพืชจำพวกหญ้าสูง 6-8 ฟุต ลำต้นสีแดง ข้อถี่เป็นปล้อง ๆ ใบเล็กปลายใบแหลม เมื่อขยี้ดมจะมีกลิ่นคล้ายกะเพราใช้เป็นผักหรือปรุงยา

จันทน์แดง เป็นไม้ยืนต้นขนาดย่อมสูงราว 8-9 ฟุต ลำต้นแข็งเกลี้ยงมีใบตามกิ่งเป็นกระจุก ดอกออกเป็นช่อ ติดลูกเป็นพวง ชอบขึ้นตามเขาสูงเนื้อไม้สีขาว เมื่อต้นแก่จัดเนื้อไม้จะเปลี่ยนสีเป็นสีแดงทั้งต้นแล้วตายใช้เป็นยาซึ่งบางท้องถิ่นเรียก จันทน์ผา หรือจันทน์แดง

ขณะที่เรื่องของต้นจันทน์นั้นมีมากมายและจากข้อมูลอุทยานแห่งชาติกุยบุรี สำนักงานพื้นที่อนุรักษ์ที่ 3 สาขาเพชรบุรี กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช รวมทั้งจากเอกสารเผยแพร่ให้กับนักเรียนนายร้อย จปร. ที่พระตำหนักสวนปทุมซึ่งกล่าวถึงความน่าสนใจของไม้ชนิดนี้ว่า ไม้จันทน์หอมเป็นไม้ที่มีค่าหายากชนิดหนึ่ง จัดเป็นไม้มงคลชั้นสูงใช้ในงานพระราชพิธีมาเนิ่นนานตั้งแต่สมัยโบราณยุคพุทธกาล กล่าวคือ มักจะใช้ จตุชาติสุคนธ์ คือ ของหอมจากธรรมชาติ 4 อย่างได้แก่ กลิ่นของกฤษณา กระลำพัก จันทน์หอมและดอกไม้หอม ประพรมในพระราชพิธีต่าง ๆ เช่น พระราชพิธีมงคลถวายพระนามเจ้าชายสิทธัตถะในปฐมวัยและตอนที่เหล่ากษัตริย์เพื่ออัญเชิญพระหีบน้อยที่บรรจุพระบรมสารีริก ธาตุเข้าประดิษฐาน

และแม้นแต่ในจดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์ถัง (พ.ศ. 942-957) จดบันทึกไตรปิฎกในประเทศอินเดียและสิงหล กล่าวถึงการฌาปนกิจศพพระอรหันต์องค์หนึ่งโดยถูกต้องตามขนบธรรมเนียมในพระวินัยมีการสร้างกองฟืนขนาดใหญ่มีส่วนกว้างเป็นพื้นที่สี่เหลี่ยมกว่า 30 ศอก มีความสูงดุจเดียวกัน ตอนใกล้ยอดวางลำดับด้วยไม้จันทน์หอม กฤษณากับไม้มีกลิ่นหอมชนิดอื่น

นอกจากนี้ยัง พบประวัติการใช้ไม้หอมในประเทศไทยสืบเนื่องยาวนานอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ ยุคประวัติศาสตร์ตอนต้นมาจนสมัยอยุธยาและกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งระบุในใบส่งสินค้าในจดหมายเหตุพบครั้งที่เป็นเครื่องหมายบรรณาการที่สำคัญอีกด้วย

ข้อสำคัญไม้จันทน์หอมนี้จำเป็นต้องใช้ไม้จันทน์หอมที่ ตายพราย หมายถึง การยืนต้นตายจะตัดโค่นก่อนไม่ได้ เพราะจะไม่มีกลิ่นหอมในระดับที่ใช้งานได้ ต้องใช้ไม้จันทน์หอมตายพรายเท่านั้น แต่จะต้องทำพิธีขอจากป่าและรุกขเทวดา โดยพราหมณ์อ่านโองการและตัดตามฤกษ์ดีเท่านั้น

ส่วนพื้นที่ที่สำรวจพบ ไม้จันทน์หอมที่อุทยานแห่งชาติกุยบุรี และป่าสงวนแห่งชาติ กุยบุรี ตำบลหาดขาม อำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดไม้จันทน์หอมตามธรรมชาติ พบขึ้นหนาแน่น เป็นหมู่ไม้ขนาดใหญ่และจากลักษณะที่เหมาะสม ลักษณะต้นไม้จันทน์หอมที่พบยืนต้นตายตามธรรมชาติ (ตายพราย) โดยได้พิจารณาจากลักษณะไม้ที่มีเนื้อหอม เนื้อไม้แกร่ง คุณภาพดี เปลาตรง และมีขนาดเหมาะสมตามที่กรมศิล ปากรต้องการ ทางอุทยานแห่งชาติกุยบุรีจึงได้คัดเลือกไม้จันทน์เพื่อใช้ในพระราชพิธีจำนวน 3 ต้น ได้แก่ ต้นแรกมีเส้นรอบวง 170 ซม. สูง 6 เมตร เนื้อไม้แก่นสีดำ มีกลิ่นหอม, ต้นที่ 2 มีเส้นรอบวง 100 ซม. สูง 5 เมตร เนื้อไม้แก่นสีดำ มีกลิ่นหอมมาก และต้นที่ 3 เส้นรอบวง 117 ซม. สูง 6 เมตร เนื้อไม้แก่นสีเหลืองมีกลิ่นหอม

จากไม้มงคลชั้นสูงซึ่งครบพร้อมด้วยคุณค่าจึงเป็นเรื่องไม่ง่ายที่จะได้เนื้อไม้ดังกล่าวมาสร้างพระรองประดับพระโกศ พระบรมศพ พระศพ ตลอดจนใช้ทำฟืนและดอกไม้จันทน์ในพิธีพระราชทานเพลิงพระบรมศพ พระศพ อีกทั้งดอกไม้จันทน์ ดอกไม้ประดิษฐ์ซึ่งเดิมทีทำจากไม้จันทน์แท้ ๆ ยังเป็นอุทาหรณ์เตือนสติให้ทำแต่สิ่งดีงามเมื่อยังมีโอกาส เมื่อล่วงลับไปแล้วคุณความดีจะได้ขจรขจายเหมือนกลิ่นหอมอันเป็นมงคลที่เป็นอมตะมิรู้เสื่อมคลาย.

Create Date : 04 กุมภาพันธ์ 2551
Last Update : 4 กุมภาพันธ์ 2551 17:33:50 น.		0 comments
Counter : 1999 Pageviews.
Share Tweet