โห....คุณพี่....นักการทูตอย่างพี่ต้องทำงานอย่างนี้ด้วยเหรอคะ

สามอาทิตย์แรกที่ได้มาทำงานที่สถานทูตในกรุงมอสโก ดิฉันก็เจอกับคำถามแบบนี้ค่ะ “โห คุณพี่คะ นักการทูตอย่างพี่ต้องมาทำงานแบบนี้ด้วยเหรอคะ?” น้องนักเรียนทุน กต. ที่มาฝึกงานในสถานทูตจ้องมองดิฉันเดินไปเดินมาและง่วนอยู่กับการถ่ายเอกสาร จัดเก็บเอกสาร และนำเอกสารใส่ถาดแจกเพื่อนนักการทูตท่านอื่น ๆ คงจ้องมองมานานแล้วล่ะ จนทนไม่ไหว ต้องเอ่ยถามออกมา เพราะว่าชักหวั่น (ใจ) ในอนาคตของตัวเอง หรือว่าเราต้องทำงานแบบพี่เขานะเนี่ย

เมื่อเจอกับคำถามนั้น ดิฉันหันไปมองน้องด้วยสายตาดุเล็กน้อยพองาม และตอบด้วยน้ำเสียงนุ่ม ๆ (ตอนนั้นเริ่มเคืองเล็กน้อย) ว่า

“น้องขา งานนักการทูตไม่ได้มีแต่ความเริ่ดหรูอลังการนะคะ ถ้าน้องไปรับคณะที่สนามบินแล้วไม่มีคนช่วยคณะขนกระเป๋า น้องก็ต้องทำค่ะ ถึงเป็นผู้หญิงก็ต้องทำ ช่วย ๆ กัน ไม่งั้นงานก็ไม่เสร็จ เวลาผู้ใหญ่มอบหมายให้ทำอะไร เราก็ต้องทำ จะมาเลือกว่างานถ่ายเอกสารแบบนี้ ฉันทำไม่ได้ (เพราะอุตส่าห์เรียนมาตั้งเยอะตั้งแยะ) แล้วล่ะก็ พี่ว่าน้องเปลี่ยนงานดีกว่าไหมคะ?” น้องสาวอึ้ง ทึ่ง เสียวกับน้ำเสียงสุดแสนหาเรื่องของคุณพี่ จนพูดไม่ออกบอกไม่ถูกไปเลย ประมาณว่า แอบงงว่า ไปเหยียบตาตุ่มหรือตาปลาของพี่หนูแดงแต่หนไหน ไฉนย้อนถามน้องได้โหดปานนั้น...

การแบ่งงานภายในสถานทูต

ขอโทษทีนะคะน้องสาวคนสวย (นามสมมุติ) พี่จำเป็นต้องนำเรื่องที่น้องตั้งคำถามชวนโมโหมาเปิดโปงในบล็อกเพื่อเอาใจมิตรรักแฟนขับของพี่ค่ะ เรียกความนิยมได้มากขึ้นหรือเปล่าคะ หวังว่า้น้อง ๆ และเพื่อนผู้อ่านบล็อกของดิฉันอีกหลายท่านที่ยังไม่เห็นภาพการทำงานของสาว (และหนุ่ม) นักการทูตเวลาไปออกประจำการที่สถานทูตไทยในต่างประเทศจะได้เห็นภาพ ที่ชัดเจนขึ้น

สถานทูตส่วนใหญ่ ไม่ว่าจะมีขนาดกำลังคนมากหรือน้อยสักแค่ไหน ก็จะแบ่งงานออกเป็น 2 ส่วนใหญ่ ๆ นั่นก็คือ งานด้านการทูต และงานด้านบริหารค่ะ งานด้านบริหาร แบ่งออกเป็น งานคลัง พัสดุ และสารบรรณ ส่วนงานด้านการทูต แบ่งออกเป็น งานการเมือง เศรษฐกิจ พิธีการทูต สารนิเทศ และกงสุลค่ะ ถ้าเป็นสถานทูตขนาดใหญ่ ที่มีกำลังคนเยอะ ๆ เจ้าหน้าที่แต่ละคนจะมีหน้าที่รับผิดชอบคนละด้านแยกกันเด็ดขาดไปเลยค่ะ แต่ถ้าเป็นสถานทูตขนาดเล็ก เจ้าหน้าที่คนหนึ่งก็รับงานไปหลายด้าน เรียกว่า ฝึกงานรอบด้านก็งวดนี้

สถานทูตไทยที่กรุงมอสโก หรือมีชื่อเรียกเป็นทางการว่า สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงมอสโก ซึ่งจัดเป็นสถานทูตระดับยุทธศาสตร์สำคัญของไทย อยู่ในกลุ่มเดียวกับสถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงวอชิงตัน ถือว่าเป็นโพสต์ใหญ่ มีเจ้าหน้าที่หลายคน และมีทีมไทยแลนด์เกือบครบทุกหน่วยงาน ไม่ว่าจะเป็นหน่วยงานด้านการทหาร พาณิชย์ การท่องเที่ยว จนถึงธนาคารเพื่อการส่งออกนำเข้า ดังนั้น เจ้าหน้าที่สถานทูตแต่ละคนจึงได้รับมอบหมายงานเฉพาะด้านไปเลย ไม่ต้องทำงานด้านอื่น เพราะลำพังแค่ทำงานประสานงานด้านการดำเนินความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับรัสเซียก็มากแล้ว นี่ยังต้องดูแลประเทศในเขตอาณาของสถานทูต (accredit) อีกหลายประเทศทีเดียว แค่ประเทศที่ลงท้ายว่า “สถาน” ต่าง ๆ เช่น ทาจิกิสถาน อุซเบกิสถาน ฯลฯ ก็นับไม่ถ้วนแล้ว

งานที่ได้รับมอบหมายให้ทำในมอสโก

ตัวดิฉันเอง เมื่อแรกเดินทางไปที่มอสโกนั้น ได้รับมอบหมายให้ปฏิบัติหน้าที่แทนเจ้าหน้าที่สายธุรการ นั่นหมายความว่า ดิฉันต้องดูงานด้านบริหารต่าง ๆ (ยกเว้นงานคลัง) ของสถานทูต หรือเรียกให้เข้าใจง่าย ๆ ก็คือ งานแม่บ้าน ดูแลเรื่องเอกสารเข้า-ออก งานพัสดุ จัดซื้อของเข้าสถานทูต (ทั้งวัสดุสำนักงาน หรือแม้แต่น้ำยาล้างจาน) ควบคุมดูแลลูกจ้างท้องถิ่นของสถานทูตให้ทุกอย่างดำเนินไปด้วยความเรียบร้อย

งานพวกนี้ หลายคน รวมทั้งตัวดิฉันและน้องนักเรียนทุนผู้ตั้งคำถาม ก็ยังนึกภาพไม่ออก และเห็นว่า เป็นงานง่าย ๆ ก็แล้วทำไมต้องให้นักการทูต ที่มีความรู้จบตั้งปริญญาโทมาทำด้วยล่ะ แต่งานง่าย ๆ พวกนี้ล่ะค่ะ ปวดหัวนัก

ดิฉันต้องดูแลงานสารบรรณ ลงทะเบียนหนังสือเข้าหนังสือออก โทรเลขเข้า-ออกทั้งหมดของสถานทูต รวมทั้งจัดเก็บ จ่ายแจกเอกสารเข้า-ออกต่าง ๆ ของสถานทูตทั้งหมดให้แก่เจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้อง งานนี้มีความสำคัญ เพราะเป็นกลไกที่ทำให้เกิดการลื่นไหลในการทำงาน ที่สำคัญถ้าทำงานด้วยความสะเพร่า เกิดมีเอกสารหลายไปล่ะก็ มีหวัง....

ดิฉันเคยได้ยินคนเล่าให้ฟังว่า ที่สถานทูตแห่งหนึ่งเคยมีเอกสารหาย หาไม่เจอ ถ้าเป็นเอกสารธรรมดา ก็แย่แล้ว แต่ก็คงไม่เท่าไหร่ แต่เอกสารที่หายฉบับนั้นเป็นเอกสารประกาศเกียรติคุณที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของชาวต่างประเทศที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวลงพระปรมาภิไธย เมื่อเอกสารหายไป ก็ต้องมีการสอบกันเป็นเรื่องราวใหญ่โต เพราะต้องอาจเอื้อมรบกวนเบื้องพระยุคลบาทให้ทรงลงพระปรมาภิไธยใหม่อีกรอบ เพราะฉะนั้น งานที่คนทั่วไปมักนึกว่าไม่สำคัญ มันก็จะทำให้พบกับความปวดหัวได้ไม่เหมือนงานอื่น ๆ ที่คุณ (หลง) คิดว่าสำคัญได้เหมือนกัน

ด้วยความที่ต้องวุ่นวายอยู่กับเอกสาร ดิฉันเลยวิ่งง่วนถ่ายเอกสารเกือบทั้งวัน น้องสาวนักเรียนทุนเห็นเข้าก็เลยเป็นเรื่องให้เธอตั้งคำถามค่ะ แต่นั่นเป็นแค่ส่วนหนึ่งของงานนักการทูตเท่านั้นเองค่ะ ดิฉันได้รับมอบหมายให้ทำงานด้านบริหาร “เอกสาร” และ “พัสดุ” อยู่ประมาณเกือบสองเดือน ก็ได้รับมอบหมายให้ไปทำงานด้านการเมือง โดยน้องนักการทูตสาวอีกคนที่ทำงานด้านการเมืองอยู่ ขอย้ายมาทำงานด้านบริหารแทน ด้วยความที่มีความสนใจจะเรียนรู้งานใหม่ ๆ

งานด้านบริหารเป็นงานสำคัญ และทำให้ผู้บริหารระดับสูง ๆ หลายคนตกม้าตายได้มาแล้ว หากบริหารไม่เป็น เงินงบประมาณที่ได้มาก็ใช้ไม่เป็น หรือแม้แต่กำลังคนที่มีอยู่ก็ใช้ได้ไม่เต็มที่ และถ้าไม่รู้จักงานด้านบริหาร ก็ทำให้ไม่รู้ระเบียบ หรือทำบางสิ่งบางอย่างผิดระเบียบไป แบบนี้ก็เข้าคุกได้ง่าย ๆ เหมือนกัน

งานเลี้ยงส่งตัวเอง ที่หุ้นกับเพื่อน ๆ น้อง ๆ ที่ออกนอกพร้อมกันจัดเลี้ยงให้กับเพื่อน ๆ ที่กระทรวงการต่างประเทศ



ในงานเลี้ยงส่งเพื่อนร่วมรุ่นเข้ากระทรวงฯ พร้อมกันในปี 2539 บางคนก็เป็นรุ่นเขยและรุ่นสะใภ้ที่แต่งเข้ามาในรุ่นของเราค่ะ เราเป็นเหมือนครอบครัวเล็ก ๆ ของกันและกัน

เมื่อดิฉันขอย้ายจากงานด้านบริหารมาจับงานการเมือง <-- เหมือนจะเป็นนักการเมืองเลยเนี่ย หุๆๆ

การที่ได้รับมอบหมายให้ทำงานด้านการเมือง คงทำให้หลาย ๆ ท่านนึกไปถึงงานด้านวิชาการ ปั่นป่วนพัวพันกับเอกสาร และฟังดูเหมือนงานหรู ๆ เท่ ๆ แตกต่างจากงานบริหารที่เคยทำงาน แต่อันที่จริง งานด้านการเมือง มันเป็นงานที่ออกแนว CIA VS KGB และเป็นสาขาของบริษัททัวร์ช่วยเหลือในการจัดทัวร์นัดหมายกับหน่วยงานรัสเซียให้กับหน่วยงานไทยอื่น ๆ งานทัวร์เป็นงานที่เจอบ่อยสุดในช่วงหน้าร้อน เพราะคณะศึกษาและดูงานจากประเทศไทย จะพากันมาเยือนประเทศเมืองหนาวในช่วงหน้าร้อน (อย่าว่าแต่คณะทางการเลย แม้คณะท่องเที่ยวก็นิยมมากันในช่วงหน้าร้อน เพราะนอกจากจะเที่ยวได้คุ้มค่า เนื่องจากสว่างนานแล้ว อากาศอุ่น ๆ ก็ทำให้สบายตัวสบายใจในการท่องเที่ยวมากกว่าด้วย)

ทุก ๆ วันของดิฉันเริ่มต้นด้วยการอ่านข่าวหนังสือพิมพ์ mornitor ว่าข่าวของรัสเซียมีอะไรน่าสนใจ มีอะไรที่อาจส่งผลกับประเทศไทยทั้งในด้านบวกและลบ ถ้าเจอข่าวดี ๆ ก็ต้องประมวล วิเคราะห์ และรายงานให้กระทรวงฯ ทราบ นอกจากจะทำงานประมวลและวิเคราะห์ข่าวรายวันแล้ว ก็มีงานประมวลข่าวรายสัปดาห์ รายเดือน หรือรายปีด้วย แถมด้วยงานประเภทศึกษาตามหาข้อมูลที่ประเทศไทยต้องการทราบและใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ ต่อไป ตอนนี้ มีงานในลักษณะค่อนข้างมากทีเดียว ซึ่งดิฉันเป็นคนชอบทำงานด้านวิชาการอยู่แล้วก็เลยทำได้สนุกมากกว่างานด้านบริหาร ซึ่งเป็นงานที่มีความจุกจิก และความละเอียดรอบคอบค่อนข้างมากทีเดียว

ชีวิตของนักการทูตหลายคนในต่างประเทศไม่ได้สนุกและหรูอย่างที่คิด หน้าฉากอาจเต็มไปด้วยสิ่งที่ผู้คนคิดว่าหรูหรา การออกงาน การพบปะผู้คนมากหน้าหลายตา การมีโอกาสใกล้ชิดกับคนชั้นสูง....ทว่าเบื้องหลังความฟู่ฟ่าเหล่านั้นก็คือ การทำงาน การหาข่าว การสร้างเครือข่าย connection การขายของ (ใครคนหนึ่งเคยบอกว่านักการทูตคือ saleman)

เมื่อกลับจากงาน ถอดหัวโขนที่หนักอึ้งออก พวกเราก็คือ มนุษย์คนหนึ่งที่โหยหาชีวิตที่มีความสุขและเรียบง่าย การออกเดินทางไปทำงานต่างประเทศ มีหลากหลายรสชาติ บางคนไปแล้ว ชีวิตส่วนตัวอาจไม่ได้มีอะไรมากกว่า บ้าน ที่ทำงาน และกระทรวงการต่างประเทศของประเทศที่ไปประจำการ รสนิยมในการดำเนินชีวิตที่แตกต่างจากที่บ้านเป็นหน้ามือกับหลังมือ ก็อาจจะทำให้นักการทูตหลายคนต้องประสบปัญหาทางด้านจิตใจไม่น้อย บางคนต้องแยกจากครอบครัว ทำให้มีปัญหา ตามมาด้วยการหย่าร้าง ทั้งนี้ มิใช่เพราะคน ๆ นั้นไม่ดี หากแต่จิตใจของมนุษย์บางครั้งก็อ่อนแอกว่าที่เห็น ยิ่งทำงานมาก ๆ ทั้งอ่อนล้า ทั้งโหยหาครอบครัวและผองเพื่อน ก็ทำให้โอกาส “เสียจริต” เกิดขึ้นได้ง่าย ๆ เหมือนกันนะคะ ขณะเดียวกัน นักการทูตหลายท่าน สามารถปรับตัวเข้ากับสังคมในประเทศที่ไปประจำการได้เป็นอย่างดี เมื่อจบโพสต์ก็ได้เพื่อนสนิทกลับมามากมาย บางคนก็รักประเทศที่ไปประจำการเหมือนบ้านหลังที่เท่าไหร่ไม่รู้

ส่วนตัวดิฉันเอง ก็เพิ่งเดินเตาะแตะอยู่ก้าวแรกของการใช้ชีวิต 4 ปีที่ประเทศรัสเซีย อาจจะยังเรียกว่ารักหรือชอบได้ไม่เต็มปาก แต่ดิฉันมักรู้สึกเสมอว่า it's meant to be ให้ดิฉันมาอยู่ที่นี่ และดิฉันหวังว่า ดิฉันจะสามารถ contribute ให้กับงานได้อย่างเต็มที่ในทุกด้าน ขณะเดียวกันเมื่อสิ้นสุดการทำงานที่นี่แล้ว ดิฉันหวังว่าจะเรียกที่นี่ได้ว่า “บ้าน” หรือที่เรียกภาษารัสเซียว่า мой дом (โมยโดม) ได้อย่างเต็มปากและเต็มหัวใจค่ะ

“นักการทูตต้องทำงานให้คุ้ม หลวงส่งให้มาทำงาน เราต้องทำงานตลอดวัน เรียกว่า on duty ตลอด 24 ชม. เลยนะ” อดีตท่านทูตท่านหนึ่งบอกกับดิฉันอย่างนั้นตอนออกโพสต์ครั้งแรก แล้วบางครั้งมันก็เป็นเช่นนั้นจริง ๆ ค่ะ เวลาคนไทยตกทุกข์ได้ยาก เราจะมัวนอนขี้เซาอยู่บนเตียงไม่ได้ เราต้องพร้อมออกมาทำงาน มาโพสต์ประเทศที่สามเข้าไปแล้ว คำกล่าวนั้นก็ยังเป็นจริงอยู่ แต่มีบางสิ่งที่เพิ่มขึ้นมาจากเดิม....

“บางครั้งนักการทูตก็ต้องซ่อมรถเป็นด้วยนะรู้ไหม” คำกล่าวนี้ ทำเอาดิฉันอึ้งทึ่งเสียว (หลังจากที่ทำคนอื่นอึ้งอยู่บ่อย ๆ ) คราวนี้โดนกับตัวเอง อะไรมันจะขนาดนั้น!?? แต่นักการทูตหญิงอย่างเราคงไม่ถึงขั้นถูกใครบังคับให้ไปเรียกวิชาซ่อมเครื่องยนต์หรอกน่า ทว่า คนที่ต้องรู้เรื่องเครื่องยนต์บ้าง กลับเป็นท่านทูตเสียเองค่ะ เรื่องของเรื่องมีอยู่ว่า เราต้องออกเดินทางไกลไปร่วมงานเปิดโรงงานผลิตอาหารสัตว์ของซีพีในรัสเซีย รถตู้ของสถานทูตที่ปัจจุบันมีอยู่เพียงคันเดียว มีสภาพไม่ค่อยดีนัก เราพยายามลากจากมอสโกไปนอกเมือง นั่งรถออกมาได้ประมาณ 2 ชั่วโมง กลิ่นเหม็นไหม้เครื่องยนต์เริ่มลอยเข้ามาในรถ กลิ่นแรงขึ้นเรื่อย ๆ และในที่สุด เจ้ารถตู้คันเขียวของเราก็กระตุกวูบหนึ่ง แล้วก็นิ่งสนิท เหมือนตาย คนขับรถของท่านทูตที่ขับนำเราอยู่รีบจอดรถเข้าข้างทางและค่อย ๆ ถอยมาหารถเราที่จอดตายอยู่

ท่านทูตลงมือเองเลยค่ะ ท่านเดินมาอย่างกระชับกระเฉง มาเปิดโน่น ดูนี่อย่างคล่องแคล่ว แล้วก็เอ่ยถามพวกเราว่า “ดูแลน้ำมันเครื่องกันบ้างหรือเปล่า ดำเชียว...” ท่านทูตลงมือบิดโน่น จับนี่อีกสักพัก ก็สั่งให้ลากรถ และไม่นาน เราก็สต๊าร์ทรถติดค่ะ ว๊าว....เห็นไหมคะ งานนักการทูตต้องเป็นมากกว่านักการทูตธรรมดาอีกนะคะ

น้องเขียวเริ่มรวนแล้วค่ะ



ท่านทูตลงมือตรวจเช็กน้ำมันเครื่องด้วยตนเองค่ะ



บริเวณที่จอดรถตรงข้างทาง ด้านตรงข้ามคือทุ่งโล่งเวิ้งว้างเห็นแต่หิมะขาวสุดลูกหูลูกตาแบบนี้ค่ะ





ในที่สุดเราก็มาถึงโรงงานผลิตอาหารสัตว์ของซีพีในรัสเซียจนได้ค่ะ