ถามเรื่องคราม จูงตรงเข้าศูนย์คราม คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร กันเลย มีอรรถาธิบายถึงภูมิปัญญาว่าาด้วย(สี)คราม ไว้ว่า สีน้ำเงินสดใสของสีครามเป็นหนึ่งในบรรดาสีเก่าแก่ของโลก มีอดีตยาวนานร่วม 6,000 ปี และถือกันว่าเป็น "ราชาแห่งสีย้อม-The King of Dye" เป็นที่รู้จักมาตั้งแต่วัฒนธรรมโบราณในเมโสโปเตเมีย อียิปต์ กรีซ โรม แอฟริกาและเอเชีย โดยที่ต้นกำเนิดมาจากอินเดีย หลักฐานสำคัญคือคำว่า Indigo แปลว่า สีคราม

สีครามธรรมชาติสกัดจากใบครามสดในรูปของสารต้นตอ จากนั้นก็มีการเปลี่ยนแปลงทางเคมีอีกหลายครั้ง จนเกิดเป็นสีครามเกาะจับเสื้อผ้า สารต้นตอในใบครามคือ สารอินดิแคน (indicacn หรือ indoxyl-B-D-glucoside) เป็นสารไม่มีสีและไม่ละลายน้ำ แต่เมื่อแช่ในน้ำ เอนไซม์ชนิดหนึ่งในใบครามคือ บีตา-กลูโคสิเดส (B-glucosidase) จะทำให้อินดิแคนแตกออกเป็น 2 ส่วน คืออินดอกซิลและกลูโคส สาร 2 ชนิดนี้ไม่ มีสีแต่ละลายน้ำ จึงละลายในน้ำครามซึ่งมีพีเอชเท่ากันกับน้ำที่ใช้แช่ใบคราม

สีคราม หรือ อินดิโก เป็นสีย้อมผ้าที่เก่าแก่ที่สุดที่มนุษย์ ทั้งที่การย้อมสีนี้ต้องอาศัยทั้งความเชี่ยวชาญและความอดทนสูงมาก แต่คุณสมบัติในการติดย้อมที่รวดเร็วและทนทานจนกว่าเส้นใยจะย่อยสลาย ผ้าย้อมครามจึงมีคุณค่าเป็นที่ต้องการ เห็นได้จากการย้อมสีครามที่มีอยู่กว้างขวางทั่วโลก

การสกัดสีคราม ด้วยประวัติอันยาวนานของการทำสีครามและครามที่กระจายทั่วบริเวณเขตร้อนทั้งหมด ทำให้มีวิธีผลิต สีย้อมจากต้นครามหลากหลายวิธีขึ้นอยู่กับชนิดของครามและวัตถุดิบอื่นที่เกี่ยวข้องกับยุคสมัยและท้องถิ่นต่างๆ ซึ่งจำแนกได้เป็น 2 แบบตามลักษณะของใบคราม

คือผลิตจากใบครามสด และผลิตจากใบครามแห้ง โดยการเตรียมสีครามธรรมชาติจากใบครามสด เริ่มตั้งแต่เก็บใบครามแต่เช้าตรู่ก่อนน้ำค้างแห้ง ต้องเป็นใบครามสดอายุ 3-4 เดือน นำมามัดเป็นก้อนแล้วนำไปแช่ 1-2 คืน จากนั้นเก็บกากต้นครามที่แช่ออก เมื่อเอากากออกหมดแล้ว ตีผสมด้วยปูนขาว แล้วนำมากรองเนื้อคราม

ทั้งนี้ ปฏิกิริยาการเปลี่ยนอินดิแคนในใบครามเป็นอินดอกซิลและกลูโคสในน้ำคราม เป็นปฏิกิริยาแบบดูดความร้อนที่อุณหภูมิของการแช่ 30, 40 และ 50 องศาเซลเซียส จะใช้เวลาแช่เพื่อให้ได้ปริมาณสีครามสูงสุดเป็น 18, 15 และ 9.30 ชั่วโมงตามลำดับ อินดอกซิลเป็นสารที่ถูกออกซิไดส์ได้ง่ายด้วยออกซิเจนในอากาศ ยิ่งทำให้สารละลายเป็นด่าง เมื่อเติมปูนขาวในน้ำครามและกวนแรงๆ ให้เกิดฟองมากๆ จึงเกิดเนื้อคราม

ซึ่งก็คืออินดิโก บลู ที่เกาะจับอยู่กับอนุภาคของปูนขาว ตกตะกอนจมอยู่ก้นภาชนะ ส่วนอีกวิธีหนึ่งอาศัยการทำงานของจุลินทรีย์ร่วมด้วย โดยแบคทีเรียชนิดบาซิลลัสร่วมในกระบวนการหมัก ปฏิกิริยารีดักชันของอินดิโก บลู เกิดขึ้นที่พีเอช 10.5-11

เมื่อเกิดสีครามในน้ำย้อม โดยสังเกตสีของน้ำย้อมเปลี่ยนจากสีน้ำเงินเป็นสีเขียวปนเหลือง จึงทำการย้อมผ้าที่ชุบน้ำแล้วบิดจนหมาด อินดิโก ไวต์ที่ละลายในน้ำย้อมจะแทรกซึมเข้าเนื้อฝ้ายจับเซลลูโลสของใยฝ้ายด้วยพันธะไฮโดรเจน เมื่อยกผ้าฝ้ายขึ้นจากน้ำย้อมสัมผัสกับอากาศ อินดิโก ไวต์จะถูกออกซิไดส์โดยออกซิเจนในอากาศ กลับเป็นอินดิโก บลู ถูกขังอยู่ภายในโครงสร้างของใยฝ้ายดังเดิม

ขณะที่ใยไหมและขนสัตว์มีโครงสร้างทางเคมีเป็นพอลีเปปไทด์ จึงทำให้ย้อมด้วยสีครามได้ไม่ดีเท่าฝ้ายซึ่งมีโครงสร้างทางเคมีเป็นเซลลูโลส อย่างไรก็ตาม การย้อมเส้นไหมที่อุณหภูมิต่ำ จะดูดซับสีดีกว่าการย้อมที่อุณหภูมิสูง แสดงว่าการย้อมสีครามเป็นกระบวนการคายความร้อน เมื่อย้อมที่อุณหภูมิสูงขึ้นการติดสีจะลดลง

หน้า 24

ขอบคุณ
ข่าวสดออนไลน์
รู้ไปโม้ด
nachart

สวัสดิ์สิริชีววารค่ะ

Create Date : 15 สิงหาคม 2556
Last Update : 15 สิงหาคม 2556 14:26:57 น.		0 comments
Counter : 1435 Pageviews.
Share Tweet