สมปรารถนาและโชคดีในวันตรุษจีน

ปีใหม่ตามปฏิทินสากลเพิ่งผ่านพ้นไปหมาด ๆ อีกไม่กี่วันก็จะเข้าสู่เทศกาลตรุษจีน ซึ่งถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ของจีนกันแล้ว สำหรับชาวจีนและชาวไทยเชื้อสายจีนจะให้ความสำคัญกับวันตรุษจีนมาก เพราะถือเป็นเทศกาลแห่งความสุขและเป็นวันมงคลแห่งปี

วันตรุษจีนนั้นจะตรงกับวันที่ 1 เดือน 1 ตามปฏิทินทางจันทรคติของจีน ซึ่งจะแตกต่างจากวันข้างขึ้นข้างแรมตามปฏิทินไทยที่เดือนหนึ่งมี 30 วัน แต่วันของจีนจะเป็นเดือนสั้นเดือนยาว เดือนสั้นมี 29 วัน เดือนยาวมี 30 วัน จึงทำให้วันที่ตามปฏิทินจีนช้ากว่าวันข้างขึ้นข้างแรมของไทยเราอยู่ 2 เดือน

วันตรุษจีนถือเป็นเทศกาลใหญ่เพราะเสมือนหนึ่งรวมเทศกาลวันตรุษและเทศกาลไหว้สิ้นปีเข้าไว้ในคราวเดียว สำหรับในปี พ.ศ. 2549 นี้ วันตรุษจีนหรือวันขึ้นปีใหม่ของจีนจะตรงกับวันอาทิตย์ที่ 29 ม.ค. โดยวันศุกร์ที่ 27 ม.ค. เป็นวันจ่าย และวันเสาร์ที่ 28 ม.ค. เป็นวันไหว้ ซึ่งก่อนหน้านั้นจะมีการทำความสะอาดบ้านเรือนร้านค้าเป็นการใหญ่ ถือเสมือนหนึ่งการกวาดเอาโชคร้ายให้ผ่านพ้นไปพร้อมปีเก่า

เรื่องราวความเป็นมาของการฉลองตรุษจีนมีมานานมากแล้วจนไม่สามารถจะย้อนไปดูว่าเริ่มต้นมาแต่เมื่อใด ในประเทศจีนเองก็เพียงแต่รู้จักและจำกันได้ว่า เป็นการฉลองวันแรกของฤดูใบไม้ผลิ (ชุง) ซึ่งประเทศจีนมีฤดูกาล 4 ฤดู คือ ฤดูใบไม้ผลิ (ชุง) ฤดูร้อน (แห่) ฤดูฝน (ชิว) และฤดูใบไม้ร่วง (ตัง)

การฉลองเทศกาลฤดูใบไม้ผลินี้มีชื่อเรียกว่า “วันชุงโจ่ย” ซึ่งเป็นการฉลองที่ยาวนานถึง 15 วัน โดยการเตรียมงานจะเริ่มต้นหนึ่งเดือนก่อนวันตรุษจีน มีการเตรียมของขวัญ อาหารเสื้อผ้า และทำความสะอาดบ้านเรือน ฯลฯ

ความเป็นมาของวันตรุษจีนมีว่าประเทศจีนมีผืนแผ่นดินกว้างใหญ่มาก มีประชากรจำนวนมากมาย อาชีพส่วนใหญ่คือการเกษตรกรรมทำไร่นา โดยเฉพาะการปลูกข้าว ในช่วงปลายปีจะเป็นฤดูหนาวมีอากาศหนาวจัด บางพื้นที่ปลูกพืชผลได้หลายชนิดแต่ไม่สามารถปลูกข้าวได้ พอถึงฤดูใบไม้ผลิ ซึ่งตรงกับเดือนที่ 1 – 3 ของปี เป็นช่วงเวลาที่อากาศเริ่มดีขึ้น คือไม่ร้อน ไม่หนาว และไม่มีฝน ชาวจีนจะเริ่มทำนากัน

จึงมีการเฉลิมฉลองและไหว้ขอพรจากเทพเจ้าเพื่อขอบคุณที่ให้พืชผลในปีที่ผ่านไปและเพื่อความเป็นสิริมงคล ก็จะขอพรให้ปีใหม่นี้ทำนาได้ผลดี มีพืชผลอุดมสมบูรณ์ วันตรุษจีนนี้จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “ง่วงตั้งโจ่ย” หมายถึง เทศกาลเริ่มต้น

นอกจากประวัติความเป็นมาดังกล่าวแล้ว ยังมีตำนานเกี่ยวกับวันตรุษจีนเล่าว่า แต่โบราณกาล มีสัตว์ป่าตัวหนึ่งที่ดุร้ายและน่ากลัวมาก เรียกว่า “เหนียน” จะออกอาละวาดกินคนเป็นประจำ พระเจ้าจึงลงโทษจองจำมันไว้บนเขาและอนุญาตให้มันลงมาจากเขาได้เพียงหนึ่งครั้งใน 365 วัน ฉะนั้น เมื่อฤดูหนาวใกล้จะผ่านไป ฤดูใบไม้ผลิกำลังจะเวียนมา เหนียนก็จะออกมาทำร้ายผู้คน

ผู้คนจึงพากันสะสมเสบียงอาหารไว้ในบ้าน พอตอนค่ำของวันที่ 30 เดือน 12 (ตามปฏิทินจีน) ก็จะพากันปิดประตูและหน้าต่างบ้าน ไม่ยอมหลับนอนกัน เพื่อต่อสู้กับเหนียน จนถึงวันรุ่งขึ้นซึ่งตรงกับวันแรม 1 ค่ำเดือน 1 เมื่อเหนียนกลับออกไปแล้ว ทุกครัวเรือนก็จะเปิดประตูออกมาแสดงความยินดีต่อกันที่โชคดีไม่ถูกเหนียนทำร้าย

ต่อมาจึงพบว่าเหนียนนั้นมีจุดอ่อนเช่นกัน คือมีครั้งหนึ่งที่เหนียนมายังหมู่บ้านแห่งหนึ่ง มีเด็กกลุ่มหนึ่งกำลังหวดแส้เล่นกัน พอเหนียนได้ยินเสียงแส้ดังเปรี้ยงปร้างก็ตกใจเผ่นหนีไป

พอมาถึงหมู่บ้านที่สองก็เห็นมีเสื้อผ้าสีแดงตากอยู่หน้าบ้านหลังหนึ่ง สีแดงฉูดฉาดนั้นทำให้เหนียนตกใจและเผ่นหนีไปอีก

และเมื่อเหนียนมาถึงหมู่บ้านที่สาม พบเห็นกองไฟกองหนึ่งบนถนน แสงไฟที่เจิดจ้าทำให้เหนียนต้องเผ่นหนีไปอีก

ตั้งแต่นั้นมา ผู้คนจึงรู้ว่าเหนียนที่ว่าดุร้ายนั้นกลับกลัวเสียงดัง สีแดง และแสงไฟ ทำให้ผู้คนสามารถคิดหาวิธีกำจัดเหนียนได้ในเวลาต่อมา

โดยเมื่อวันส่งท้ายปีเก่าเวียนมาอีกครั้งหนึ่ง ชาวบ้านได้นำกระดาษสีแดงมาติดไว้ที่ประตูบ้าน แขวนโคมไฟสีแดง มีการจุดประทัดและตีฆ้องรัวกลองอย่างต่อเนื่อง

พอเหนียนมาถึงหมู่บ้านในตอนเย็นวันนั้น เห็นทุกบ้านมีแสงไฟสว่างไสว เห็นสีแดงที่หน้าบ้าน และมีเสียงประทัดดังสนั่นไปทั่ว จึงตกใจเผ่นหนีกลับเข้าป่าไปและไม่กล้ากลับมาอาละวาดอีก

ทุกคนจึงผ่านพ้นคืนแห่งอันตรายไปได้ เมื่อถึงเวลาเช้าผู้คนจึงออกมาจากบ้าน กล่าวคำอวยพรกันอย่างมีความสุข พร้อมกับนำอาหารออกมาร่วมรับประทานกัน ซึ่งต่อมาวันดังกล่าวได้กลายมาเป็นวันเฉลิมฉลองที่มีแต่ความสุขเรียกกันว่า “ตรุษจีน” หรือในภาษาจีนกลางเรียกว่า “กว้อชุนเจี๋ย” หรือ “กว้อเหนียน”

ในเทศกาลตรุษจีน ชาวจีนและชาวไทยเชื้อสายจีนจะให้ความสำคัญกับวันต่าง ๆ ดังนี้

วันจ่าย เป็นวันซื้อของ จัดเตรียมเครื่องเซ่นไหว้ ถือเป็นวันสุกดิบ เป็นวันก่อนวันสุดท้ายของปีเก่า ผู้คนจะพากันหาซื้อข้าวของและเสบียงอาหารที่จำเป็น ก่อนที่ร้านค้าต่าง ๆ จะพากันปิดร้านในช่วงเทศกาล

วันไหว้ เป็นวันสุดท้ายของปี มีการไหว้ 3 ประเภท คือ ตอนเช้ามืดจะเรียก “ไป๊เล่าเอี๊ย” หมายถึงการไหว้เจ้าต่าง ๆ ตอนสายก่อนเที่ยงวันจะเรียก “ไป๊แป่บ้อ” หมายถึงการไหว้บรรพบุรุษที่ถึงแก่กรรมแล้ว และการไหว้ตอนบ่ายจะเรียก “ไป๊ฮอเฮียตี๋” หมายถึงการไหว้ผีไม่มีญาติซึ่งจะไหว้หรือไม่ก็ได้ นอกจากนี้ บางบ้านยังมีการจุดประทัดเพื่อเป็นการขับไล่สิ่งชั่วร้ายต่าง ๆ เช่น ภูตผีปีศาจซึ่งจะกลัวเสียงดัง เป็นต้น

ในมื้อเย็นหรือมื้อค่ำแต่ละครอบครัวก็จะตั้งโต๊ะร่วมวงรับประทานอาหารกัน ในคืนนี้คนส่วนใหญ่จะไม่ยอมนอน เป็นการเฝ้าปีคือการเฝ้าดูปีเก่าล่วงไป จนวันใหม่ย่างเข้ามา โดยอาจจะเล่นเกมหรือเล่นไพ่เพื่อเป็นการเสี่ยงทาย ถ้าเล่นได้ก็ถือว่าปีใหม่นี้จะเฮงและโชคดี นอกจากนี้จะต้องไม่โกรธ ไม่รู้สึกไม่พอใจ หรือคิดอิจฉาริษยา เพื่อความเป็นสิริมงคลสำหรับต้อนรับปีใหม่ที่กำลังจะมาถึง

วันตรุษจีนหรือวันชิวอิก เป็นวันขึ้นปีใหม่ ถือเป็นวันแรกของปี เราเรียกกันว่า “วันถือ” หรือ “วันเที่ยว” พอเวลากลางดึกเพิ่งย่างเข้าปีใหม่ คนจะนิยมไหว้ “ไฉ่ซิ่งเอี๊ย” หรือเทพเจ้าแห่งโชคลาภ เนื่องจากเชื่อว่าท่านมีอานุภาพในด้านอำนวยโชคลาภ ความมั่งคั่งร่ำรวย ให้ทำมาค้าขึ้นได้ผลบริบูรณ์ยิ่งขึ้นไปตลอดทั้งปี การเซ่นไหว้นจะต้องมีฤกษ์ยามและทิศที่จะตั้งโต๊ะบูชาซึ่งจะแตกต่างกันในแต่ละปี

ถ้าเป็นบ้านที่เคร่งครัดก็จะต้องเตรียมเครื่องสักการะหลายอย่างซึ่งมีผู้รู้กำหนดรายการไว้ในแต่ละปี แต่โดยทั่วไปแล้วนิยมเตรียมของไหว้ง่าย ๆ ได้แก่ ส้ม โหงวเส็กทึ้ง (ขนม 5 สี ประกอบด้วยถั่วตัด งาตัด ถั่วเคลือบน้ำตาล ฟักเชื่อม และข้าวพอง) และน้ำชา หรือถ้าไม่สะดวกแต่มีแรงศรัทธาอาจเพียงจุดธูปเทียนกล่าวอัญเชิญท่านในเวลาที่ท่านเสด็จมาโดยหันหน้าไปในทิศดังกล่าวก็ได้

ตอนเช้าของวันชิวอิกหรือวันตรุษจีนนี้ก็จะไหว้บรรพบุรุษด้วยอาหารเจ ส้ม หรือขนมอี๊ และนิยมไหว้เจ้าด้วยส้ม 4 ลูก เรียกว่า “ไต้กิก” แปลว่า โชคดี ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความราบรื่นเหมือนผลกลมของส้มและความเจริญรุ่งเรืองตามสีของเปลือกส้ม พร้อมกระดาษเงินกระดาษทอง

เหตุที่เรียกวันชิวอิกเป็นวันถือนั้นเพราะชาวจีนถือว่วันนี้เป็นวันมงคล จะไม่ทำบาป ไม่ประกอบการงาน ยิ้มแย้มแจ่มใส ไม่ทะเลาะกัน ไม่พูดจาหยาบคาย ไม่ทำภาชนะแตก ไม่ใช้ของมีคม ไม่กวาดบ้านเพราะถือว่าเป็นการกวาดเอาสิ่งมงคลออกไป ไม่ทวงหนี้ใคร จะแต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีฉูดฉาดสวยงามตามฐานะ เที่ยวไปตามบ้านญาติมิตร เมื่อพบหน้ากันก็กล่าวคำอวยพรแก่กัน มีแต่ความสุขสนุกสนานรื่นเริงใจ

ในวันนี้ถือเป็นธรรมเนียมต้องไปไหว้ญาติผู้ใหญ่ เรียกว่า “ไป๊เจีย” โดยหิ้วส้มไปแลกเปลี่ยนกัน ใส่ส้มสีทอง 4 ผลในผ้าเช็ดหน้าผืนใหญ่ส่งให้เจ้าบ้าน เจ้าบ้านจะรับไว้ นำส้ม 2 ผลของแขกขึ้นมา แล้วเอาส้ม 2 ผลของตนใส่ลงไปแทน บางบ้านก็มีขนมอี๊หรือบัวลอยไว้เลี้ยงแขกด้วยซึ่งมีความหมายว่าให้โชคดี ทำสิ่งใดให้ง่ายและราบรื่นเหมือนการเคี้ยวขนมที่กลมนุ่มนั้น

ประเพณีที่สำคัญอีกอย่างคือการแต๊ะเอีย ซึ่งในสมัยก่อนคนจีนใช้เงินเหรียญมีรูร้อยเชือกคาดเอวหรือใส่ถุงผ้าห้อยไว้ที่เอว พอถึงตรุษจีน เถ้าแก่ให้เงินลูกจ้าง ลูกจ้างจะนำเงินมาร้อยที่เอวเป็นเงินแต๊ะเอียคือการถ่วงเงินให้หนักขึ้น

ในปัจจุบันก็พัฒนามาเป็นเงินใส่ซองที่เรียกว่า “อั่งเปา” หมายถึงซองแดง คำจีนโบราณคือ “เอี๊ยบซ้วยจี๊” มีความหมายว่าเป็น “เงินข้ามปีใหม่” หรือ “เงินแห่งความหมาย” ถือเป็นเงินสิริมงคลที่ผู้ใหญ่ให้แก่ลูกหลาน เจ้านายให้กับลูกน้อง เพื่ออวยพรให้โชคดีมีสุขภาพแข็งแรงและเจริญก้าวหน้า

ในวันตรุษจีนยังนิยมติด “ฮู้” หมายถึงการติดยันต์แผ่นใหม่เพื่อคุ้มครองบ้าน และยังมีการติดกระดาษกลอนคู่ที่เรียกว่า “ชุงเลี้ยง” หรือ “ตุ้ยเลี้ยง” ที่ปากทางเข้าบ้านเพื่อเป็นการเตือนสติว่ากาลเวลาได้ผ่านไปอีกหนึ่งปีแล้ว เป็นการสร้างบรรยากาศครึกครื้นสดใสด้วยคำอวยพรคำมงคลที่ไพเราะและดีงาม

โดยทั่วไปแล้วร้านค้าจะเปิดทำการในวันชิวสี่ซึ่งหมายถึงวันที่ 4 ของปี แต่เนื่องจากสภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจในปัจจุบันทำให้ร้านค้าต่าง ๆ พากันเปิดทำการเร็วขึ้น

ทั้งนี้พิธีกรรม ประเพณี และวัฒนธรรมเกี่ยวกับวันตรุษจีนของแต่ละบ้านจะมีรายละเอียดที่แตกต่างกันไปบ้างตามท้องถิ่นของบรรพชน และตามแนวปฏิบัติที่สืบทอดกันมาในแต่ละรุ่น ทั้งมีการปรับให้เข้ากับยุคสมัย แต่หลักการใหญ่ยังคงคล้ายกัน

เรื่องเกี่ยวกับวันตรุษจีนยังมีรายละเอียดอื่น ๆ และมีการถือเคล็ดต่าง ๆ อีกมากมาย ซึ่งจะแฝงอยู่กับวิถีชีวิตประจำวันโดยทั่วไป ไม่ว่าจะเป็นอาหาร เครื่องสักการะเซ่นไหว้ เสื้อผ้า และการงาน ฯลฯ

ถ้าหากเราได้รู้ความหมายนั้นก็จะทำให้เราเข้าใจพิธีกรรม ประเพณี และวัฒนธรรมของชาวจีนหรือชาวไทยเชื้อสายจีนกันมากขึ้น ซึ่งจะได้นำมาเล่าสู่กันฟังในโอกาสต่อไป

ในวันตรุษจีนปีนี้ ผู้เขียนขอกล่าวคำอวยพรแด่ท่านผู้อ่านเป็นภาษาจีนแต้จิ๋วว่า “ซิงเจียยู่อี่ ซิงนี้ฮวกไช้” แปลเป็นภาษาไทยได้ว่า “ปีใหม่ขอให้สมปรารถนา ปีใหม่ขอให้โชคดี”

Create Date : 28 มกราคม 2549		6 comments
Last Update : 28 มกราคม 2549 17:20:24 น.
Counter : 775 Pageviews.
Share Tweet